جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چهره مولانا، در چشم کسانی که او را می شناسند، در همه جای جهان، چنان که باید، چهره ای عرفانی است. تصویر او تصویر انسانی است روحانی و معنوی که شکوه و جلال قدسی همچون هاله ای به گرد رخسار او حلقه زده است. شخصیت او، به دریایی عمیق و زلال می ماند که امواج بلند و سرکش عشق درآن، دم به دم، طوفان به پا می کند. این تصویر عمدتا از کتاب گران سنگ مثنوی او و دیوان غزلیات شورانگیز شمس حاصل شده است. اما مولانا را علاوه بر مثنوی و دیوان شمس و فیه ما فیه و مجالس سبعه، کتاب دیگری نیز هست که همانا مکتوبات اوست، مجموعه یکصد و پنجاه نامه کوتاه و بلند به جا مانده از او که به ما کمک می کند تا تصویری را که از شخصیت او در ذهن داریم برجسته تر و کامل تر سازیم.مکتوبات مولانا بارها در ترکیه و ایران به چاپ رسیده است. مرجع ما در این مقاله آخرین چاپ این کتاب است که به تصحیح دکتر توفیق ھ. سبحانی و ویرایش احمد سمیعی به سال 1371 به همت مرکز نشر دانشگاهی در تهران چاپ و منتشر شده است و دو مقدمه عالمانه از شادروانان عبدالباقی گولپینارلی و دکتر فریدون نافذاوزلوق در آغاز و نیز چند فهرست و نمایه در پایان کتاب بر فواید آن افزوده است. چنان که افلاکی در مناقب العارفین می نویسد، مولانا روزانه ده دوازده نامه می نوشته و بنابراین، بر جای ماندن این تعداد نامه، از میان نامه های بسیاری که وی می نوشته، تعجب آور نیست...

نیوجرسی، 1-2 مارس 2002 / 10-11 اسفند 1380  «شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی در آمریکای شمالی» در تاریخ دهم و یازدهم اسفند 1380 (یکم و دوم مارس 2002) پنجمین همایش خود را برگزار کرد. عنوان این همایش «آموزش زبان فارسی: مشکلات و راه کارها» بود. عنوان های همایش های قبلی عبارت بودند از «زبان فارسی و هویت ملی»، «چراغ خرد»، «حماسه جان و خرد»، و «گستره زبان فارسی». محل برگزاری همایش در هتل هیلتون شهر فورت لی در ایالت نیوجرسی در کنار نیویورک بود. شرکت کنندگان در همایش را استادان و معلمان زبان فارسی در دانشگاه های آمریکا و در مدارس ایرانیان آمریکا تشکیل می دادند. هدف این همایش آگاهی از مشکلات آموزش زبان فارسی در آمریکا و کانادا در سطوح مختلف از دبستان تا دانشگاه و پیدا کردن راه هایی برای مقابله با این مشکلات بود...

شاهنامه فردوسی [افست چاپ 1276 ق بمبئی] به تصحیح ملک الشعرای بهار، به کوشش علی میرانصاری، تهران، انتشارات اشتاد، 1380 ش، قطع رحلی.

فرار فروهررمان شگفت انگیز فرار فروهر (1372) با ساختاری بسیار بدیع و کم نظیر بیانگر شیفتگی اسماعیل فصیح به پیام های دین زردشت است که، پیش از این، در داستان جاوید به وضوح و در جای جای دیگر آثارش، در قالب اشارات کوتاه و غیرمستقیم، مشهود بوده است. نویسنده نه تنها به ستایش روح و جوهره دین زردشت می پردازد بلکه، با نگاهی جهان شمول و از منظری تاریخی و فرهنگی، سیر رشد و بالندگی و سپس تضعیف این تعالیم را پی می گیرد و تاثیرات آن را در فرهنگ و ادب ایران و جهان عجین می داند. بستر تاریخی رمان نشان از پژوهشی مشتاقانه دارد و مطابقت آن با داستان زندگی قهرمان رمان به شیوه ای طنزآمیز از خلاقیت نویسنده حکایت می کند...

آلبرت گرون ودل در 12 اوت سال 1902 نخستین سفر تورفان پژوهی خود را آغاز کرد. تورفان، واحه ای در استان سین کیانگ چین، در پایان قرن نوزدهم میلادی، نظر دانشمندان اروپایی را به خود جلب کرده بود. جهان گردان روسی چون رگل (1879) و کلمنتس (1898)، هم چنین جغرافی دان سوئدی، سون هدین (1893-1900)، از آثاری مدفون در شن و نگاره هایی کنده شده بر دیواره های بادرفتی غارها و دست نوشته هایی که هر از گاه سر از ریگزار بیابان بیرون می آوردند سخن می گفتند و ره آوردشان شاهد صادق سخنانشان بود. در دیگر واحه ها، چون خوچو و قره شهر، بیشتر از جاهای دیگر، یافته های باستانی به دست آمده بود. این مکان های باستانی هم چون ایستگاه هایی به دنبال یکدیگر، در امتداد راه باستانی ابریشم، که زمانی خاور دور را به هند و باختر زمین پیوند می داد، جای گرفته اند. (نگاره 1)گنج خفته در ریگزار چنان شکوهمند بود که دانشمندان روس، که سلطه امپراطوری تزاری بر شمال چین بر ایشان مزیت بزرگی به شمار می آمد، دوستان آلمانی خود را به همکاری فراخواندند و همین امر، سرانجام، به تشکیل چهار گروه کاوشگری آلمانی – پروسی انجامید. واپسین آنها به سال 1914، درست چند ماه پیش از آغاز نخستین جنگ جهانی، به کار خود پایان داد.گروه های کاوشگر توانسته بودند چشم به راهان را از نگرانی درآورند. از میان پژوهشگران اروپایی و آسیایی که برای دست یابی به گنج باستانی تورفان سر از پا نمی شناختند، آلمانی ها از همه کامیاب تر بودند. دستاورد آنان بسی از همکاران و هماوردان روسی شان بیشتر بود. از همین روست که اینک گنجینه دست نوشته ها و یادمان های هنری واحه تورفان در برلن، کامل ترین و غنی ترین مجموعه از نوع خود در جهان است. دیگر مجموعه های مهم، چون مجموعه موزه و کتاب خانه بریتانیا (بریتیش میوزیوم) لندن، کتاب خانه ملی و موزه گیمه در پاریس، ارمیتاژ و آکادمی علوم سن پترزبورگ یا دانشگاه ریوکو در کیوتو، سرشار از یافته هایی هستند از دون هوانگ و کناره های جنوبی راه ابریشم...

نسخه خطی پرارزشی به نام اختیارات شهنامه در کتابخانه گوتا (آلمان) به شماره 48 موجود است که فیلم آن با شماره 788 در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران نگهداری می شود. از مندرجات این نسخه خطی چنین برمی آید که در سال 474 هجری علی بن احمد منتخبی از شاهنامه فردوسی را در سیزده باب بر حسب موضوع (به ترتیب در: توحید، ستایش خرد و آفرینش عالم، ستایش پیامبر (ص) و اهل بیت (ع)، مدح ملوک، غزل و وصف خوبان، وصف بزم و بهار، وصف شب و روز، امثال و حکمت، وصف جنگ، نکوهش جهان، پند و موعظه، وصف پیری، وصف مرگ) به نام سلطان ملکشاه سلجوقی گرد آورده و مقدمه و موخره ای منظوم بر آن افزوده است.نسخه مذکور در قرن نهم هجری برای پادشاه عثمانی سلطان محمد فاتح تحریر شده است. خاورشناس برجسته، پاول هرن، نخستین کسی است که از این دست نویس پرارزش یاد کرده و در سال 1897 میلادی از آن در تصحیح لغت فرس اسدی سود جسته است (هرن، ص سیزده). اختیارات شهنامه سال ها پس از هرن در ایران مورد توجه برخی از شاهنامه شناسان قرار گرفت و چند بار درباره آن اظهار نظرهایی صورت گرفت که بعضا مغایر یکدیگر بود و اخیرا در سال 1379 خورشیدی به کوشش مصطفی جیحونی و محمد فشارکی و به سرمایه مرکز خراسان شناسی آستان قدس رضوی به چاپ رسید. درباره این کتاب و اطلاعات مربوط به آن ذکر سخنی چند خالی از فایده نیست...

آنه ماری شیمل، من بادم و تو آتش (درباره زندگی و آثار مولانا)، ترجمه فریدون بدره ای، انتشارات توس، 1377، 222 صفحه.عرفان دوستان ایرانی در سال های اخیر بارها نام آنه ماری شیمل را شنیده اند. او، به دلیل ترجمه آثارش به زبان فارسی و سفرهایی که به کشور ما داشته و علاقه ای که در موضع گیری های خود نسبت به ایران نشان داده، در محافل علمی و سیاسی جلب توجه کرده است. از این رو، بی گمان بسیاری از خوانندگان این سطور با زندگی نامه وی آشنا هستند. با این حال، نشر ترجمه اثر دلنشین او با عنوان من بادم و تو آتش برای معرفی بیشتر او فرصت تازه ای پدید آورده است.آنه ماری شیمل تحقیق در اسلام را از نوجوانی آغاز کرد و در 19 سالگی به دریافت درجه دکتری در مطالعات اسلامی از دانشگاه برلین نایل شد. شیمل، که سال ها در مجاورت مزار مولانا به سر برده، همواره با لذتی همراه با حسرت از آن ایام خوش یاد می کند و، در این یادکرد، قلم او بیشتر ترجمان دل اوست. من بادم و تو آتش نیز، با همین کیفیت، آمیزه ای است از سفرنامه و خاطرات و یادداشت های تحقیقی که به بیانی شاعرانه و دلنشین به هم پیوند خورده است و خواننده را، بی آن که درگیر بحث های تحقیقی پرارجاع سازد، با دیدگاه های نویسنده درباره مولانا آشنا می گرداند.فصل اول کتاب سراسر گزارش خاطرات خانم شیمل از قونیه دهه 1950 است. وی، چنان در آرزوی زیستن در فضای عصر مولاناست که به ساختار قدیم شهر قونیه دل بسته و از ساخت و سازهای جدید شهری ناخرسند است؛ گویی طبیعت قونیه و کوچه و بازار آن، با همان صورت اصیل، به او در تفسیر ابیات مثنوی و دیوان شمس و رمزگشایی اشارات مولانا یاری می رساند. در حقیقت، نکات تازه در این اثر بیشتر مربوط به تفسیر خاص شیمل از ابیات و شرح و توصیف و نیز دسته بندی صور خیال مولاناست. نباید از نظر دور داشت که، بر اساس مآخذ موجود، چندان مطلب تازه ای نمی توان درباره زندگی مولانا یافت یا ابهامی از نقاط در سایه مانده آن زدود. با این همه، ارزش کار پژوهشگران نگاه از دریچه های متعدد به احوال مولاناست...

مبانی زبان، ترسک، رابرت لارنس، ترجمه علی فامیان، نشر مرکز، تهران 1379، هشت + 348 صفحه.مبانی زبان ترجمه فارسی کتاب Language, The Basics تالیف رابرت لارنس ترسک، استاد دانشگاه ساسکس، و مولف فرهنگ اصطلاحات دستوری و زبان شناسی تاریخی است که اصل آن در 1995 و ترجمه اش در 1379 به چاپ رسید.علی فامیان، مترجم کتاب، دریادداشتی بر اثر، ذوق و سلیقه نویسنده را در انتخاب سرفصل ها، توضیح مطالب و ارائه مثال ها از زبان های گوناگون تحسین می کند که بجا و به حق است. در حقیقت، مبانی زبان اثر تحقیقی دقیق و معتبری که در حوزه زبان شناسی همگانی است.نویسنده، در مقدمه، هدف تالیف کتاب را شناساندن موضوع مهم و جذاب زبان به خواننده ذکر می کند. وی، به این منظور، نه موضوع کاملا متفاوت، سودمند و هیجان انگیز را انتخاب و در نه فصل کتاب مطرح کرده است.موضوع فصل اول، «منحصر به فرد بودن زبان» است که مولف، با طرح سوالی درباره مهم ترین خصوصیات تمایز دهنده انسان از سایر موجودات، به شرح و بسط آن می پردازد. وی سه ویژگی عمده ساختاری برای زبان قایل است که آن را متمایز می سازد: دوگانگی، جابه جایی، و عدم محدودیت. دوگانگی (اصطلاح رایج آن در جامعه زبان شناسی ما: تجزیه دوگانه) بهره گیری از چند عنصر محدود و بی معنا (واج) در ترکیب برای ساختن عناصر معنادار بسیار است. جابه جایی استفاده از زبان است برای سخن گفتن درباره چیزهایی فراتر از زمان و مکان حاضر. عدم محدودیت توانایی انسان است در استفاده از زبان برای بیان پیام های تازه و بی سابقه...

نزهت الاخبار (تاریخ و جغرافیای فارس)، میرزا جعفرخان حقایق نگار خورموجی، تصحیح و تحقیق سیدعلی آل داود، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تابستان 1380، 851 صفحه، فهرست.

اغلب محققان اتفاق نظر دارند که شمار زیادی از دوبیتی های منسوب به باباطاهر در دوره های بعدی به مجموعه اشعار او راه یافته است. اما تشخیص این که کدام دوبیتی اصیل و کدام الحاقی است به سادگی میسر نیست. متاسفانه نسخه ای قدیم و معتبر و نزدیک به زمان حیات شاعر از این دوبیتی ها بر جای نمانده است که بتوان بر اساس آن تا حدودی سروده های اصیل را از ملحقات بعدی بازشناخت. کهن ترین دست نویسی که حالیه از اشعار باباطاهر در دست است نسخه موزه قونیه، مورخ 848، است که استاد مجتبی مینوی رونوشتی از آن را در مجله دانشکده ادبیات دانشگاه تهران منتشر کرده و بعدها استاد ادیب طوسی و دکتر مهرداد بهار به شرح و گزارش آن پرداخته اند. هرگاه این حدس مینورسکی محقق باشد که باباطاهر در عهد آل بویه و بستگان ایشان یعنی کاکوییان زندگی می کرده است، از آن جا که این خاندان تا لشکرکشی ابراهیم ینال (سلجوقی) در سال 435 در همدان فرمان روایی می کردند، در این صورت، بین زمان حیات شاعر و تاریخ تحریر این نسخه تقریبا چهار قرن فاصله است. جنگی خطی به شماره 900 در کتاب خانه مجلس شورای ملی با عنوان «تذکره شعرا» یا «سفینه اشعار» محفوظ است که در قرن هشتم هجری نوشته شده و در آن اشعاری با عنوان «الفهلویات» و «النیریزیات» آمده است. برخی از محققان، از جمله مرحوم ادیب طوسی، بعضی از دوبیتی های این نسخه را، به لحاظ محتوای آنها، به احتمال از باباطاهر دانسته اند، هر چند از حیث تاریخ بر نسخه قونیه مقدم است. این نسخه، چون کاتب اشاره ای به گوینده آنها نکرده است، نمی تواند چندان قابل اعتماد باشد، هرچند که با قید احتیاط در برخی موارد می توان از آن برای تکمیل نقیضه نسخه قونیه سود جست. نسخه قونیه نیز، به رغم قدمت نسبی آن بر سایر نسخ، فقط متضمن دو قطعه و هشت دوبیتی است که یکی از قطعه ها در سه بیت و دیگری درشش بیت است. مع هذا، همین مقدار اندک نیز از نظر زبان شناسی حاوی نکات بسیار مهمی است که می توان، با اتکای بدانها، پاره ای از خصایص دستوری و ویژگی های گویشی سراینده را تا اندازه ای تبیین کرد. از سوی دیگر، قراین موجود نشان می دهد که این نسخه کمتر از دیگر نسخ دستخوش تغییر و تصرف کاتبان شده و ابیات در آن به صورت اصیل یا حداقل نزدیک به اصل محفوظ مانده است. باقی نسخ به قرن دهم و پس از آن تعلق دارند و چون پرویز اذکایی، ضمن مقاله ای، همه این نسخه ها را، با ذکر تاریخ تحریر، فهرست کرده است، بحث مجدد درباره آنها بی فایده می نماید. لذا، در گزارش حاضر، ضمن اشاره به دلایل تحریف و تصحیف فهلویات باباطاهر، به ذکر شواهد و قراینی از نسخه موزه قونیه می پردازم که می تواند در گزینش نهایی دوبیتی ها و شناسایی ترانه های اصیل از الحاقی به کار آید...