جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در تاریخ 25 ربیع الاول سال 1286، برابر با 5 ژوئیه 1869، میرزا حبیب اصفهانی، ادیب و آزاداندیش ایرانی مقیم قسطنطنیه، ازMisanthrope ، اثر مولیر، ترجمه ای منظوم به زبان فارسی با عنوان گزارش مردم گریز پدید آورد که در چایخانه تصویرالافکار همان شهر چاپ و منتشر شد (ملک پور، ج 1، ص 318). اینکه گفته شده است این ترجمه ابتدا در روزنامه اختر، که از سال 1292 ق / 1875 به مدیریت محمدطاهر اختر در استانبول انتشار می یافت، چاپ شده است دور از ذهن می نماید (همان جا). تقریبا پنجاه و پنج سال بعد، ادوارد براون، در تاریخ ادبی ایران (1924)، از این ترجمه منظوم یاد و به تبدیل اسامی چهره های نمایشی آن به نام های ایرانی اشاره کرد.

مقوله بندی پدیده ها بر اساس کمیت یکی از ابزارهای شناخت است. اعداد واحدهای شناختی محاسبه کمیت اند. انگشت های دست و پا ابتدایی ترین وسیله محاسبه بوده اند. از این رو، پایه واژگانی شمارش در بیشتر زبان ها اعداد 5 و 10 و 20 است(GvozdAnovic 2006, p. 736) . به جز بعضی زبان های بومیان استرالیا، که در آنها نظام اعداد وجود ندارد و تمایزهای کمی با صور دستوری بیان می شود، اغلب زبان ها نظام عددی دارند. این نظام ها، بر اثر پیشرفت های علم ستاره شناسی و هندسه و به اقتضای نیاز در محاسبات تقویم نگاری و مبادلات تجاری، به تدریج پدید آمده اند(Ibid, p. 737) . اعداد ترکیبی و پیچیده را معمولا با عمل جمع و گاهی ضرب می سازند. نشان دادن اعداد مرکب با تفریق هم داشته ایم اما نادر است.

در تاریخ بیهقی – آنجا که سلطان مسعود، پس از فتح ری، از مرگ پدر و بر تخت نشستن برادر خویش با خبر می گردد – بر آن می شود که از وفاداری مردم این شهر مطمئن گردد سپس به سمت غزنین روانه شود و تاج و تخت را از آن خود سازد. لذا با لحنی درآمیخته با وعد و وعید و بیم و امید با آنان سخن می گوید:و اکنون اینجا شحنه ای می گماریم به اندک مایه مردم، آزمایش را، تا خود از شما چه اثر ظاهر شود. اگر طاعتی ببینیم بی ریا و شبهت، در برابر آن عدلی کنیم و نیکوداشتی که از آن تمام تر نباشد. و پس، اگر به خلاف آن باشد، از ما دریافتی ببینند فراخور آن و نزدیک خدای عزوجل معذور باشیم که شما کرده باشید. (بیهقی، ص 22)

شعر چیست؟در بررسی هر قطعه شعر، دو عنصر همواره لازم وجود دارد که شعریت آن را تحقق می بخشد: مجموعه ای از تصاویر؛ و احساسی که به این تصاویر روح می بخشد. تصاویر از انواع گوناگون اند: اشخاص، اشیا، حرکات و سکنات، سخنان، که در همه آنها دم مسیحایی احساس دمیده شده است. این احساس به همان اندازه از آن شاعر است که از آن ما، احساسی انسانی سرشار از خاطره های گوناگون قرین عصمت کودکانه و نزهت قدسی، یاد زخم های روحی، حسرت ها، حزن و غم، ماتم، شادی و چه و چه، چیزی که به عبارات منطقی بیان نمی شود و تنها شعر به شیوه خود می تواند آن را تماما منتقل سازد.

پس از نظامی، داستان سرای نامی و آفریننده پنج گنج، شاعران بسیاری، به پیروی از این شاهکار ادب فارسی، مثنوی ها و حتی خمسه هایی سرودند که بعضی از آنان مقامی شایسته در عرصه شعر داستانی فارسی احراز کردند. میرزا جعفربیک آصف خان قزوینی متخلص به «جعفری»، شاعر و سیاست پیشه ایرانی اواخر قرن دهم و اوایل قرن یازدهم هجری یکی از اینان است.

مصطفی بن عبداله قسطنطینی، مشهور به حاجی خلیفه و کاتب چلبی، مورخ و کتاب شناس برجسته قرن یازدهم هجری، از نامی ترین محققان سرزمین عثمانی (ترکیه امروزی) است، که آثار بسیار داشته و به دو زبان ترکی و فارسی نیکو شعر می گفته است اما بیشتر به جهت تالیف بسیار ارزشمندش، کشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، شهرت دارد.

نمونه ادبیات تاجیک تذکره گونه ای است که به همت صدرالدین عینی (1878-1954)، ادیب معروف و پایه گذار ادبیات نوین تاجیکی، به سال 1925 در سمرقند تالیف شد و به خط فارسی (مسکو 1926) به چاپ رسید.این کتاب با پیشگفتار کوتاه ابوالقاسم لاهوتی، شاعر معروف ایرانی، و «سرسخن» خود مولف آغاز می شود و شامل برگزیده اشعار و بعضا آثار منثور 221 تن شاعر و ادیب دانشمند مناطق آسیای میانه از قرن چهارم هجری تا نیمه اول قرن بیستم میلادی است.

آنان که با کتاب و قلم به عنوان مشغله اصلی سروکار دارند سه دسته اند: نوآوران، پژوهشگران و پخته خواران.نوآوران کسانی هستند که اساسا از دل و مغز خود شروع می کنند و تراوش قلبی و اندوخته های ذهنی خویش را به قلم می آورند. اینان البته متاثر از دیده ها و شنیده ها و خوانده های خودند منتها این دست تجربه ها مستقیما در آثار قلمی آنها منعکس نمی شود بلکه اصل آنچه به بیان آنها در می آید حله ای است تنیده زدل و بافته زجان یا ثمره مطالعات آفاقی و انفسی آنها که به صورت آفرینش های نو جلوه گر می شود.

ساختار 12، اسم + ال + صفتهمچنان که در شرح ساختار 4 گفتیم، - ال - در واژه های مرکب نقش صورت ساز دارد (طباطبایی 2، ص 148-149؛ صادقی 1، ص 130-131). واژه های دارای این ساختار، به خلاف شماری از واژه های دارای ساختار اسم + ال + اسم، که بر ساخته فارسی زبانان اند، غالبا از زبان عربی به وام گرفته شده اند، مانند سوق الجیشی، محرم الحرام، بیت المقدس، حجرالاسود، حبل المتین. نحوه تلفظ این واژه ها همان است که در شرح ساختار 4 (طباطبایی 2، همان جا) آوردیم و نقش - ال - هم در آن، همراه با آخرین حرف مضموم واژه قبل، همانند نقش نشانه اضافه است با این تفاوت که در اینجا جزء آغازین موصوف است و جزء دوم صفت؛ بنابراین، کل واژه مرکب اسم است.