جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کانت تصورات محض عقل، یعنی خدا، جهان و نفس، را دارای دو کاربرد متفاوت می داند؛ یکی کاربرد نادرست آنها که وی آن را کاربرد متعالی می نامد و در آن برای تصورات، مابه ازای خارجی در نظر گرفته می شود. در این کاربرد، تصورات ما به ازای خارجی در نظر گرفته می شود. در این کاربرد، تصورات دارای نقش قوام بخش اند. دیگری کاربرد درست آنهاست که کانت آن را کاربرد حلولی تصورات می نامد و در آن تصورات صرفا متوجه مفاهیم محض فاهمه و کاربرد آنهاست. نقش تصورات در این کاربرد نظام بخشی است؛ به این معنا که تصورات وحدت و تلایم شناخت حاصل از فاهمه را تبیین می کنند. در این مقاله نظر کانت درباره نقش تصورات و اصول محض عقل مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.

ایمانویل کانت (1724-1804م) یکی از فیلسوفان مهم عصر روشنگری، در تفکر فلسفی خود جایگاه قابل ملاحظه ای را به دین اختصاص داده و در این راستا در سه رساله عمده خود این موضوع را با تفصیل بیشتری بررسی کرده است. در نقد عقل محض توجهش به مولفه های دینی به ویژه ایده خدا معطوف است و با رد مهم ترین براهین الهیات عقلی نشان می دهد که قوه شناسایی ما قادر به اثبات و انکار خدا به عنوان امری فرا تجربی نیست، و این نتیجه طبیعی بررسی دین شناختی در حوزه معرفتی اوست. اما بنا بر تربیت دینی اش فعالیت خود را به جنبه سلبی محدود نمی کند و در حوزه دیگر اصول و مبانی دین شناختی ایجابی خویش را شرح و بسط می دهد. در نقد عقل عملی، دلیل اخلاقی اثبات وجود خداوند را بر اساس غایت نهایی آن، یعنی خیر اعلا، تشریح می کند. او در استدلال خود دو مولفه خدا و جاودانگی نفس را بر پایه سعادت و فضیلت اثبات می کند و بر این اساس دین را بر اخلاف مبتنی می سازد و معتقد است که قوانین اخلاقی با توجه به خیر اعلا به سمت دین هدایت می شود؛ یعنی به حوزه ای که در آن همه وظایف انسان در عین حال که قوانین ذاتی هر اراده آزاد هستند، به عنوان فرامین الهی نیز لحاظ می شوند. در کتاب «دین در محدوده عقل تنها» نیز بر اساس طبیعت بشر به شرح دین می پردازد؛ یعنی بعد از بررسی و تشریح طبیعت بشر، دوگانگی طبیعت انسان از لوازم موضع دینی او قرار می گیرد و اخلاق او به سمت دین هدایت می کند. در واقع نظام دینی او در جهت اصلاح انسان و مکمل نظام اخلاقی اوست. این پژوهش نیز بر آن است تا با بررسی طبیعت انسان بر مبنای اصول اخلاقی کانت، موضع دینی و محتوای اخلاقی وی را مشخص سازد.

ابن عربی بر مبنای وحدت وجود، تعریف صوفیان از توبه را نقادی کرده است. از نظر وی هر فعلی از هر موجود - اگر چه خطا محسوب گردد - فعل خداست. نسبت دادن افعال به غیر خدا است و باید از آن توبه کرد. از آنجا که فاعل حقیقی خداست، توبه به معنای مشهور شرک خفی است؛ زیرا لازمه آن فرض وجود گناه - یعنی فعل انسان - است که مقتضای اثبات هستی انسان در مقابل هستی خداست. پس توبه حقیقی، برایت جستن از استقلال در هستی و استقلال در فعل است. تایب حقیقی کسی است که رجوع وجودی عالم به حق تعالی را درک کند. اگر چه خود در حال مخالفت امر الهی باشد. یکی از اسما الهی «نواب» است و چون هر یک از اسما الهی اقتضای مظهری دارد و حق تعالی در دنیا و آخرت دارای این اسما است، عارف باله دایما تایب است.

در مقاله حاضر مهم ترین انگیزه ای که همواره با انسان همراه است و تمام هدف ها، تلاش ها، رفتارها، نگرش ها، رفتارها، نگرش ها، تفسیرها، دوستی ها، دشمنی ها و بالاخره تمام تصورات، تصدیقات و استدلال های او را در تحت سیطره خود قرار می دهد، تا حد ممکن، مورد بررسی قرار گرفته و نقش آن در امر تعلیم و تربیت و مدیریت بررسی شده است.آن انگیزه مهم عبارت از «من» یا «نفس» هر کس است؛ «منی» که قوام هستی هر کس بدان وابسته است؛ زیرا انسان از حفظ احترام آمیز آن «من» همیشه به نحوی حاضر و عزیز و ارجمند باشد. انسان می خواهد حتی پس از مرگ نیز «من» او به صورتی ارجمند، و به عنوان نام نیک و عزیز و پر آوازه باقی بماند؛ زیرا در غیر این صورت شقاوت و بدبختی بر انسان مسلط می گردد.این «من» را هر کس به نحوی حفظ می کند و به نحوی به گمان و خیال خود عزیز می دارد. ارزش ها نیز به سبب سودمندی و عظمت بخشیدن به این «من» اعتبار خود را به دست می آورند. هدف اصلی و اساسی تعلیم و تربیت هدایت این «من» به سویی است که مسرت زندگانی فرد و جامعه و روابط حسنه آنها را فراهم آورد. این «من» هر چیزی یا هر حرکتی را که به ارجمند ساختن آن کمک نماید، دوست تلقی کرده، شتابان به سوی آن می رود. در مقاله حاضر روش های نیل به این هدف مهم در حد امکان بررسی و لااقل، راه نفوذ در دیگران به نحو کلی مرتسم شده است.

در این مقاله به کنکاش در میان اندیشه های مختلف رورتی پرداخته ایم و نتیجه تحقیق حکایت از آن دارد که وی چندین ویژگی و خصلت مهم را به سنت فلسفی مغرب زمین، که از زمان افلاطون تا زمان حاضر تداوم یافته است، نسبت می دهد و آنها را نقد می کند. در این تحقیق تنها به شش ویژگی مهم این سنت که در لابه لای نوشته هایش بیش از سایر ویژگی ها به چشم می خورد، اشاره می کنیم. این شش ویژگی عبارت اند از: 1. فرار از تاریخ 2. مبتنی بودن بر معرفت شناسی 3. پایه فرهنگ بودن 4. رستگاری بخش بودن 5. جستجوی حقیقت و واقعیت غیر بشری 6. تلقی ذهن بمثابه آینه

این مقاله اظهارات افلاطونی مشهور، لئون روبن را مبنی بر این که افلاطون میان نفس و تعلیمیات نوعی قرابت نزدیک به وحدت می دیده است، تایید و اثبات می کند. بدین معنی که منظور افلاطون از تعلیمیات و نفس سریان یافته در سر تا سر عالم صیرورت یک چیز بوده است؛ درست همان گونه که وی مثل را همان اعداد می پنداشته است. پس چنانکه در یکی پنداشتن مثل و اعداد هیچ گونه استبعادی به ذهن صاحب نظران نرسیده است، این جا نیز طرح چنین استبعادی منطقی به نظر نمی رسد؛ زیرا هر دو در راستای اندیشه ای واحد و مبتنی بر نفوذ آموزه های فیثاغوری در تفکر افلاطون است. به ویژه اگر در نظر داشته باشیم که حیثیت بهره مندی، که گاه از آن با نان نظم و تناسب های ریاضی و گاهی دیگر با نام نفس یاد می شود، نمی تواند دو حیثیت باشد؛ زیرا که در آن صورت با هدف او که تبیین «وحدت در کثرت» در چارچوب نظریه بهره مندی است، ناسازگار شود. در ضمن مباحث نیز خواهیم دانست که تعلیمیات، اموری جدا از عالم محسوسات و از عالم مثل نیستند. روش کار عمدتا بر مبنای استفاده از تعالیم مشهور افلاطون، از جمله نظریه اعداد مثالی، نظریه بهره مندی، جایگاه نفس در نظام هستی، موقعیت امور میانه یا تعلیمیات در نظام هستی و وحدت گرایی افلاطون بوده است. در عین حال از عبارات افلاطونی و برخی مفسران قدیم و جدید برجسته نیز در تایید مطلب استفاده شده است.