جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بزرگان دینی ما گفت‌و‌گو و مناظرات فراوانی با پیروان ادیان دیگر داشته‌اند. ازمیان امامان، امام رضا7 مناظرات بیشتری داشته است. یکی از مناظرات امام رضا7 با هیربد، بزرگ زرتشتیان بوده است. از بیان امام رضا7 سه دلیل عقلی درخصوص بررسی تاریخی پیامبری زرتشت قابل استفاده است. البته باید در نظر داشت که رد یا تردید تاریخی به معنای رد واقعی نیست و دیگر اینکه این مطلب به معنای رد آیین زرتشت نیست؛ زیرا آیین زرتشت به‌عنوان یکی از ادیان اهل کتاب قابل اثبات است. پرسش اصلی این است که آیا ازلحاظ تاریخی و برون‌دینی پیامبری زرتشت با توجه به مناظره هیربد زرتشتیان قابل اثبات است یا نه؟ با استناد به منابع معتبر نزد زرتشتیان این ادعا بررسی خواهد شد. ازآنجایی‌که برخی زرتشتیان برای اثبات پیامبری زرتشت ادعا می‌‌کنند که گاهان یا گات‌ها (بخش منسوب‌به زرتشت از کتاب اوستا) معجزه است، در ادامه این ادعا و اعتبار گاهان نیز با استفاده از منابع معتبر نزد زرتشتیان بررسی شده است. نتیجه اینکه ازلحاظ تاریخی پیامبری زرتشت قابل اثبات نیست

جهان قبل‌از اسلام در ابعاد مختلف ازجمله علوم و آموزش، دچار تغییر گردیده و کاستی فرهنگی همانند شبه جزیره عربستان که قرآن به آن اشاره نموده است در نقاط مختلف جهان ازجمله ایران، وجود داشت. با‌این‌حال، تصور برخی پژوهشگران آن است که ایران دچار این جاهلیت نبوده است. ازطرفی، عدم انسجام در ارائه تصویری روشن در منابع تاریخی از نظام علمی‌-‌آموزشی و فنون و صنایع در ایران دوره ساسانیانِ منتهی به ظهور اسلام، جهت بررسی عالمانه و رسیدن به نتیجه مطلوب در حوزه مذکور و تحلیل روشنگرانه از این وضعیت، ضرورت چنین پژوهشی را دو چندان نمود. در بررسی فرضیه پژوهش با روش توصیفی-‌تحلیلی، ضمن تأیید عناصر مثبت، بر وجود ضعف‌ها و کاستی‌ها در بُعد علمی-آموزشی در ایران عصر ساسانیان، خاصه بازه 100 تا 150ساله قبل‌از بعثت پیامبراکرم9 (450–600م ) تأکید شده است و ریشه آن را در ساختار سیاسی منبعث از مؤلفه‌‌های جاهلیِ تأثیرگذار بر نظام اجتماعی ایران می­داند.

گاثاها (گات‌ها) را که مشتمل بر هفده سروده است، بسیاری از موبدان زرتشتی آن را متعلق به زرتشت دانسته‌اند. اکثر زرتشتیان امروزی گات‌ها را جزء سروده‌‌های مقدس می‌پندارند و در برخی آیین‌‌های مذهبی خود، آن را نجوا می‌کنند. واژه‌‌های به‌کاررفته در این سروده‌ها، تشابه زبانی با قدیمی‌ترین کتب دینی برهمنان (هندی) داشته است و منشأ یکسانی را با متون مذهبی هند باستان نشان می‌دهد. امروزه ازطرف برخی موبدان تلاش‌هایی صورت داده تا ترجمه متن گاتاها را دست‌مایه گسترده‌ترین تغییر در مفاهیم قرار داده تا بتوانند شکل و شمایلی اخلاقی بدان بدهند. اما با مطالعه دقیق علمی و پژوهشی می‌توان دریافت که سروده‌‌های منسوب به زرتشت (گات‌ها) مبتنی‌بر خطاب به خدایان متعدد بوده و با ستایش، نیایش و پرستش و فدیه دادن به خدایان همراه است. نوع جهان‌بینی حاکم بر گات‌ها، منبعث از چندگانه‌پرستی و ستاره‌پرستی باستانی بوده که اوج آن در پرستش خدایان بلندپایه باستانی آریایی- هندو متبلور است. تأثیرات تمدن بین‌النهرین را نمی‌توان نادیده گرفت که کانون اصلی ستاره‌پرستی در هزاره‌‌های تاریخی کهن بوده و در فرهنگ چندگانه‌پرستی و به‌ویژه ستاره‌پرستی به دیگر تمدن‌های هم‌جوار همچون تمدن‌‌های مصر باستان، تمدن یونانی و به‌ویژه تمدن هندو- آریایی، تسری داده است. این مقاله به‌صورت توصیفی و تحلیلی نوشته شده است و در این مقاله ظهور چندگانه‌پرستی در سروده‌های زرتشت بررسی و نقد شده و در پایان دلایلی نیز بر ناپیامبری زرتشت ارائه شده است.

در گذشته معلولان جدای از سختی‌هایی که به‌طور طبیعی متحمل می‌شدند، قربانی باورهایی بودند که بیماری و نقص آنان را به نیرو‌های ماورایی منسوب می‌کرد. بسته به باور‌های موجود برای درمان معلولان، گاه به شکنجه آنان دست می‌زدند و چه بسا در جوامعی کشته می‌شدند. در ایران باستان، آفرینش بیماری و معلولیت‌ به اهریمن نسبت داده می‌شد و این مسئله می‌توانست تأثیر مهمی در جهت‌دهی نوع نگرش جامعه به این دسته از انسان‌ها داشته باشد. هدف از این پژوهش نشان دادن نقش اهریمن در مقام آفریننده نقص و بیماری در تنزل جایگاه اجتماعی معلولان در ایران باستان است. و تلاش می‌کند به این پرسش پاسخ دهد که اعتقاد به اهریمن به‌عنوان منشأ نقص و بیماری، چه تأثیری بر نگرش جامعه راجع‌به معلولان داشت و چه محرومیت‌هایی را برای آنان به وجود می‌آورد؟ پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با مطالعه کتابخانه‌ای سامان یافته است. براساس یافته‌‌های این پژوهش، معلولیت، داغی اهریمنی خوانده می‌شد که براساس اسطوره‌ها آنان را از حق زندگی محروم می‌کرد. این نوع نگاه به معلولیت، نتایج سنگینی برای معلولان در پی داشت و نتایج آن در فقه و آیین‌‌های زرتشتی نمودار شد. با این نگاه، معلولان از حضور در برخی مراسمات دینی منع می‌شدند. سخت‌گیری‌‌های طاقت‌فرسا درباره پاکی آیینی، معلولان از به دست آوردن مناصبی مانند روحانیت و پادشاهی بازمی‌داشت و پذیرش آنان را در جامعه زرتشتی با مشکل روبه‌رو می‌کرد.

همسانی برخی موضوعات باعث می‌شود دو طرفِ دعوی، با یک شبهه مواجه شده و در مقام نقد، پاسخ‌ها نقضی باشد نه حلی؛ اما گاه غفلت می‌شود که موضوعات همانندنما، دارای جهات مختلفی‌اند که بدون لحاظ آن‌ها نمی‌توان به‌ایراد شبهه یا پاسخ به آن پرداخت. جواز استفاده از ادرار شتر در متون اسلامی و استفاده از ادرار گاو در متون زرتشتی از این موضوعات است. از ایرادات مسلمانان بر زرتشتیان، استفاده از ادرار گاو در آیین‌‌های تطهیری است. این ایراد علاوه‌بر پاسخ‌‌های حلی زرتشتیان، با پاسخ نقضیِ استفاده‌ مسلمانان از ادرار شتر مواجه شده است. پژوهش حاضر، با توجه به ابعاد مختلف، فرق‌ها و مبانی طرفین، به موضوع پرداخته است. به‌نظر می‌رسد با توجه به‌ابعاد مختلف قضیه و تفاوت نوع مواجهۀ متون اسلامی و زرتشتی با موضوع، استفاده از ادرار شتر در متون اسلامی با استفاده از ادرار گاو در متون زرتشتی قابل مقایسه نیست و نمی‌توان در این زمینه از پاسخ نقضی استفاده کرد.

طلاق جزو مسائل خانوادگی و حقوقی هر دین است و لازم و ملزوم ازدواج محسوب می‌شود. حتی در زمانه امروز، نادیده گرفتن طلاق موجب تحمیل آسیبی اجتماعی بر افراد می‌شود؛ چون ناچار به استدامه و گذران زندگی‌ای خواهند شد که هیچ میل و رغبتی به آن وجود ندارد. گاهی از اوقات شرایط و ویژگی‌‌های زوجین موجب کدورت و در نهایت منجر به طلاق بین آن‌ها می‌شود؛ اما در دین زرتشت و مسیحیت، ظاهر گفته بزرگان این دو دین، پافشاری زیاد برای عدم باورمندی به طلاق است و اگر ازدواجی صورت گرفت، دیگر پایانی به‌عنوان طلاق ندارد. ازاین‌رو برای روشن شدن این مطلب، براساس متون مقدس این دو دین، ماهیت وجود طلاق و شرایط آن بررسی می‌شود. نتیجه مقایسه دو دسته از متون دینی آن است که در هر دو دین، طلاق وجود داشته و جدای از شرایط مختص هر دو گروه برای طلاق، شرط زنا برای اجرای طلاق، مشترک در هر دو گروه است. این مقاله به‌شیوه مقایسه‌ای و کتابخانه‌ای به نگارش آمده است.

فراموشی تاریخ، بحران هویت می‌آفریند و آگاهی از خاطره تاریخی، صیانت جامعه از هجمه‌‌های ضدهویتی را در پی دارد. ایران باستان از کهن‌ترین ادوار بشری، روایت‌های مکتوب زرتشتی و ایرانی دارد. گوناگونی مواجهه با تاریخ ایران باستان در جنگ روایت‌ها و اینکه تاریخ‌نگاری اسلامی در کنار کدام روایت می‌ایستد و از آن دفاع می‌کند، مسئله‌ای است که منجر به این پژوهش شده است. تاریخ‌نگاری اسلامی ازمیان روایت‌‌های کهن درباره ایران باستان با رویکردی تصحیحی-تنزیهی و ازسویی تکمیلی-تقویتی، روایت ایرانی-زرتشتی را ترجیح می‌دهد و مدافعانه از آن دفاع می‌کند. در این مقاله که با رویکرد توصیفی-تحلیلی نگاشته شده، نویسنده به این نتیجه رسیده است که انتخاب مورد نظر، دلایلی دارد که بخشی از یافته‌های پژوهش را تشکیل می‌دهد. نخستین دلیل، توافق عمومی ایرانیان درباره تاریخ باستانی کشور است؛ این هم‌سویی با وجود تفاوت‌های مذهبی و پراکندگی جمعیتی، قابل توجه است. دومین عامل، نظر مورخان اسلامی درباره استمرار و پایداری نظام شاهنشاهی در ایران است؛ موضوعی که برای دیگر اقوام و ملت‌ها کمتر صدق می‌کند. سومین دلیل، توجه ویژه زرتشتیان به شناخت نسب و تبار است؛ آنان برای حفظ شجره‌نامه‌های خود، روایت‌هایی از گذشتگان نقل می‌کردند. دلیل دیگر، وجود دفاتر بایگانی در اسناد رسمی شاهی ایران است و در نهایت، هماهنگی میان روایت‌های تاریخی و جغرافیای تاریخی کشور نیز از عوامل مؤثر در این انتخاب به شمار می‌رود. اما جانب‌داری تاریخ‌نگاری اسلامی از تاریخ‌نگاری زرتشتی-ایرانی دلیلی بر اعتماد تقلیدی و کورکورانه نیست، بلکه مورخان اسلامی با نگرشی انتقادی به سنوات تاریخی، جهل تاریخی، اخبار اساطیری و تفکیک بین سلسله‌‌های شاهانی و نقد تطبیق‌‌های ناروا و پر کردن خلأ‌های تاریخی، رویکردی عالمانه در مواجهه با تاریخ‌نگاری زرتشتی پیش گرفتند.