جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مشکلاتی که در تاریخ صدر اسلام با آن مواجه بوده و هستیم اختلاف بین مواضع شخصیتهای اسلامی میباشد. اختلافاتی که در برخی موارد، جهان اسلام را دچار جنگهای داخلی همچون جنگ جمل کرده است. دلیل جنگها میتواند نوع برداشت امت از عناوین ومناصب اسلامی باشد که به تبع بازتاب خاص خود را در شکل گیری جریانهای اجتماعی به همراه داشته است. «أمّ المؤمنین» یکی از همین عناوین است که در برداشت معنایی آن، از جمله؛ بالاصالة بودن و یا بالعرض بودن برای «زوجات النبی»، اختلاف بین علما و پیرو آن گسست در امت ایجاد نموده است. با توجه به قرآنی بودن کاربست آن به جاست در بستر تفاسیر قرآن در فریقین، موضوع بررسی شود. به نظر میرسد کاربرد «أمّ المؤمنین» فضیلتی نیست که بتواند به صورت مطلق و بدون قید، همراه سازی امت را در پی داشته باشد. و پیرو آن نمی توان هر نوع خواسته وتصمیم همسران پیامبر اکرم(ص) را به اجابت رساند.

مسئله معراج، از معجزات حضرت محمد(ص) و از جمله حقایق مهم عصر نزول است که در قرآن کریم به آن به پرداخته شده است. بررسی و تحلیل سه ادعای انکارگرایانه مستشرقان(ساختگی انگاری ، اسطوره پنداری و اقتباس) درباره معراج پیامبر مسئله جدیدی است که موضوع این پژوهش است. دراین مقاله با هدف دفاع از حریم وحیانی قرآن و با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و با استناد به منابع علمی، تلاش شده است، به این پرسش اساسی دهد که رویکرد های انکاری مستشرقان درباره معراج به چه صورت بوده است و دارای چه نقد هایی است ؟ نتایج حاصل ،نشان می دهد که معراج یک واقعیت مسلم تاریخی بوده و نظریات مستشرقانی مانند: گوستاولوبون ، کارا دو و، عبد الفادی و مایکل سلز درباره آن بر پایه شواهد مستدل و منطقی بنا نشده و با شواهد قرآنی و روایی و تاریخی در تضاد است و انکار آن ناشی از سطحی نگری ، عدم اطلاع دقیق از منابع تفسیری و کلامی و یا انگیزه‌های غیرعلمی و معاندانه بوده است.

اوایل قرن دهم، الدر المنثور است. این تفسیر آکنده از اخبار را باید از جهت گستردگی گزارش‌ها از پیامبر اکرم6، اصحاب، تابعان و تابعانِ تابعان، تفسیری بی‌نظیر دانست. از دیدگاه سیوطی شرح معانی قرآن جز از راه نقل، رأی محض به‌شمار می‌رود. بسیاری از اندیشمندان بر این باورند که سیوطی بدون توجه به اعتبار روایات، غث‌وثمین را در الدر المنثور گرد آورده و آن را نیازمند پالایش صحیح از سقیم کرده است. حال پرسش آن است که روایات این تفسیر در نزد مولف و صاحب‌نظران، چه بهره‌ای از اعتبار را دارا است؟ از بررسی دیدگاه‌های سیوطی چنین برداشت می‌شود که او اخبار دارای سند متصل و موجود در منابع معتبر را شایسته پذیرش می‌داند. بهره‌مندی از تفاسیر و آثار حدیثی محدثان متقدم، استناد به منابع معتبر و گوناگون با هدف افزایش اعتبار خبر، پرهیز از نقل اخبار ضعیف یا فاقد سند از منابع معتبر، گزارش ضعف سند به ‌تشخیص خود یا به‌ نقل از صاحب‌نظران بر درستی این برداشت گواهی می‌دهد؛ اما فراوانی اخبار ناصواب همچون اخبار تحریف و اسرائیلیات در این تفسیر، نشان‌دهندۀ خدشه در معیارهای مؤلف در پذیرش خبر است.

فطرت از واژه‌های کلیدی قرآن کریم است که ارتباط مستقیم با کلمۀ کانونی «الله» دارد: «فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا» (روم،30). مقاله پیش‌رو به روش تحلیلی و با بهره‌گیری از دستاوردهای معناشناسی واژگانی، ضمن تحلیل مؤلفه‌ها و حوزۀ معنایی فطرت، پیوند آن را با واژه‌های هم‌حوزه، به شیوۀ معناشناسی توصیفی تبیین و در نتیجه، حوزۀ معنایی آن را در قرآن ترسیم می‌نماید. بر این پایه، ابتدا معنای اساسی و نسبی این واژه مورد بررسی قرار گرفته، سپس حوزۀ واژگانی آن بر اساس روابط هم‌نشینی، جانشینی و نیز تقابلی واکاوی شده است. معنای اولیه «فطرت»، بر اساس تقدم معنای حسی، آشکار شدن، باز‌شکافتن و در معانی چون آفرینش، سرشت و مانند آن به‌کار رفته است. در نظام معنایی قرآن، این کلمه با واژه‌هایی مانند الله، ربّ، ولایت، هدایت، اسلام و ناس، رابطۀ هم‌نشینی، با واژه خلق، رابطه جانشینی و با واژه‌هایی چون عصیان، طغیان، کفر، شرک و ضلالت رابطۀ تقابلی دارد. ازاین‌رو مقصود از آن، آفرینش ویژۀ الهی است که به انسان اختصاص دارد؛ خداوند بر اساس ربوبیت، علم، قدرت و حکمتش چنین خلقتی به انسان بخشیده است. پیمودن راه فطرت باعث سعادت انسان می‌شود. این آفرینش الهی را خطراتی مانند شیطان، هوا و هوس و مانند آن تهدید می‌کند.

میل جنسی یکی از مهم‌ترین، مشکل‌ترین، حساس‌ترین و مؤثرترین امیال انسان است که در صورت عدم مدیریت صحیح، عواقب جبران­ناپذیر دنیوی و اخروی را برای انسان به دنبال خواهد داشت. کنترل این میل در دوران کودکی و نوجوانی از اهمیت ویژه­ای برخوردار است و والدین نقش بسزایی در این رابطه دارند. پژوهش پیش‎رو با روش توصیفی-تحلیلی و با رعایت ضوابط تفسیر موضوعی، دیدگاه قرآن کریم را که مأخذی وحیانی و خطاناپذیر است، در مورد چگونگی اثرگذاری والدین در مهار میل جنسی فرزندان ارائه می­کند. یافته­های پژوهش کیفیت این اثرگذاری را اینگونه بیان می­کند: جلوگیری از تصویرسازی در قوه خیال فرزندان نابالغ، مدیریت آمد و شد فرزندان در مواجهه با جنس مخالف، تربیت عفیفانۀ فرزندان، تأثیر متافیزیکی تقوای والدین بر عفت جنسی فرزندان، اثرگذاری امیال نفسانی مادر یا دایه بر روی جنین یا کودک و نقش مهم دعای والدین در عفت جنسی فرزندان.

خلقت نوری پیامبر(ص) پیش ازهمه مخلوقات از معارف ثابت شده‌ای است که در روایات متعددی در کتاب های حدیثی معتبر نقل شده است. از طرفی خداوند می فرماید:« وَ وَجَدَکَ ضَالًّا فَهَدى ‏(ضحی،7)، که با توجه به تقابل «ضال» و «هدی» و معنای ظاهری ضلالت یعنی گمراهی، که تاریکیست با نور بودن آن حضرت شبهه ناسازگاری پیش می‌آید. مقاله پیش رو با روش توصیفی و تحلیلی به منظور رفع این شبهه، ابتدا به نقل این روایات از کتب معتبر روایی پرداخته، سپس واژه «ضال» و «هدی» را از دیدگاه اهل لغت تبیین و ثابت نموده است که با توجه به رویکردهای صحیح تفسیری کاربرد واژه «ضال» دراین آیه با نور بودن آن حضرت در روایات خلقت نوری تنافی ندارد، چرا که در تفسیر روایی «ضال»به معنای گم گشته، و ناشناخته آمده، افزون بر آن با توجه به رویکرد قرآنی و کلامی، هدایت و ضلالت مراتبی دارد و هر مرتبه ای از هدایت نسبت به مراتب بالاتر آن می-تواند ضلالت محسوب شود، از این رو ضلالت در این آیه با روایات خلقت نوری که مرتبه پایینی از هدایت الهی نسبت به آن حضرت را مطرح کرده هیچ گونه تنافی ندارد.