جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تفسیر قرآن به قرآن به عنوان روشی تفسیری در قرن اخیر با اصول و مبانی مشخص خود، توسط مفسران شیعه و سنی مورد استفاده قرار گرفته است. مفسرانی چون علامه طباطبایی و آیت‌الله جوادی آملی از شیعه و عبدالکریم خطیب و شنقیطی از اهل سنت از این روش بهره برده‌اند. با مطالعه تفاسیری که به این روش نگاشته شده‌اند، مبانی مشترک و غیرمشترک مفسران شیعه و سنی آشکار می‌شود. از مهمترین این مبانی می‌توان به تناسب سور و آیات قرآن، همگانی بودن فهم قرآن، حجیت عقل در مسیر فهم قرآن، اعتبار ظواهر قرآن، استقلال وساطت قرآن، نورانیت قرآن، تبیان کل شیء بودن قرآن و وحدت موضوعی سوره‌های قرآن اشاره کرد. این پژوهش که به روش کتابخانه‌ای انجام شده، به بررسی، تحلیل و نقد این مبانی پرداخته و به انتقادات وارده پاسخ داده است. نتیجه نهایی نشان می‌دهد که تفسیر قرآن به قرآن کاربردی‌ترین و شاید تنها روش متقن تفسیری است که نظریه آن در خود قرآن کریم وجود دارد.این روش تفسیری با تکیه بر اصول منسجم خود، راهی مطمئن برای فهم صحیح قرآن ارائه می‌کند و تمایز آن از سایر روش‌های تفسیری در همین رویکرد جامع و خودبسنده به قرآن است. این روش به مخاطبان کمک می‌کند تا با روشی دقیق و معتبر به فهم قرآن دست یابند.

تهذیب نفس، یکی از ابزارهای است که زندگی انسان را در ابعاد مختلف اعتقادی و عملی متحول و به آن شکل الهی می‌بخشد. انسان باید با رذیلت‌ها مبارزه کرده و نفس را برای رشد فضایل اخلاقی آماده نماید. در مقاله حاضر با روش تطبیقی به بررسی روش قرآن و عهدین در تهذیب نفس از رذیله حسد پرداخته می‌شود. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهدکه قرآن و عهدین در مورد لزوم زدودن حسد در کلیات اخلاقی با هم همسو می‌باشند ولی در قرآن این موضوع به‌صورت جامع هماهنگ با تمام ابعاد زندگی انسان و منطبق با خواسته‌های فطری او جهت نیل به سعادت دنیا و آخرت طراحی شده، راهکار قرآن کریم برای از بین بردن حسد، توصیه به معرفت توحیدی ، شناخت بیماری حسد و پیشگیری از ابتلا به آن است، در مرحله بعدی در صورت ابتلا به حسد و بروز این بیماری ، نخستین گام شناخت خداوند و معرفت زایی است، این معرفت چندین لایه را شامل می‌شود: باور به عطایای الهی، اعتقاد به شر و سرانجام پلیدی این بیماری، باورمندی و توجه به علم و حکمت خداوند، افزایش روحیه قناعت، طلب فضیلت و اصلاح آخرت است که برای مبارزه با حسد پیش بینی شده است، اما در عهدین در این حد کامل و جامع بیان نشده است و تنها راهکار عهدین برای از بین بردن حسد، تشویق بر قناعت، خواندن دعا، کتاب مقدس برای مبارزه با حسادت است.

ادعای تحریف قرآن از طرف برخی افراد یکی از موضوعات مهم و حساس در طول تاریخ اسلام بوده که پذیرش این عقیدة ضمن ایجاد تشکیک در آموزه‌های اعتقادی، می تواند موجب چالش در شکل گیری فرهنگ، اخلاق و و قوانین جامعه اسلامی باشد. در جهت رفع این انگاره از ساحت قرآن باید روایاتی بررسی شود که به حذف یا زیادت آیه یا سوره‌ای اشاره شده و باعث این ادعای سست گردیده است. از جمله این روایات، روایت «عمر بن خطاب» است که مشعر به حذف آیه­ی موهوم رجم از قرآن کریم است که به شکل‌های مختلفی از جمله «الشَّيْخُ وَ الشَّيْخَةُ إِذَا زَنَيَا فَارْجُمُوهُمَا الْبَتَّةَ» روایت شده است. این پژوهش ضمن احصای طرق مختلف روایت، به روش توصیفی_ تحلیلی، به بررسی اشکالات متنی، محتوایی و سندی آن پرداخته است. بررسی نگاشته پیش رو حکایت از آن دارد که در حیطه متنی، آیه موهوم در روایت مذکور از جهات مختلف لفظی و دستوری با ادبیات عرب و اسلوب بیانی حاکم بر قرآن سازگار نبوده، و نیز از بعد محتوایی نمونه‌ای مانند این آیه و یا مصداقی در حکم آن نیست و به گمان بعضی این احتمال می‌رود که متن مورد بحث در اصل سنتی باشد که در زمان پیامبر اکرم(ص) وضع شده باشد. همچنین بررسی‌های سندی نشان می‌دهد که با توجه به مرفوع بودن اسناد، تمام طرق این روایت در زمرة روایات ضعیف جای می‌گیرد. و نتیجه اشکالات وارده، روایت را از حیث اعتبار ساقط می‌باشد.

هدف کلی از انجام این پژوهش، مصرف و مصرف گرایی از دیدگاه قرآن است که با استفاده از تحلیل محتوا با نظام مقوله‌بندی قیاسی انجام گردید. در این پژوهش رفتارهای مصرفی در قرآن کریم همانند (زیاده‌روی در تمام امور، عدم تکبر و آثار مخرب آن،عدم اسراف در اعمال و گفتار، عدم ظلم به دیگران و ...) با توجه به تفاسیر قرآن استخراج شده است. حوزه پژوهش کتب تفاسیر قرآن و منابع دیجیتال بود که به روش نظری نمونه‌گیری شدند. ابزار گردآوری اطلاعات فیش‌های محقق ساخته بود. برای کدگذاری داده‌ها از روش کدگذاری باز، محوری و گزینشی و برای تحلیل داده‌ها از نظام مقوله‌بندی قیاسی استفاده گردید. نتیجه‌ی حاصل از رفتارهای مصرفی در قرآن و آثار تربیتی آن در ابعاد فردی و اجتماعی که خود شامل ابعاد مختلفی می باشد می‌شدند نشان داد که میان رفتارهای مصرفی و آثار تربیتی جهت ساختن انسانهایی عامل به دستورات قرآن (عباد الرحمان) ضروری می‌باشد.

نگاه ظاهری به آیات هدایت و اضلال الهی، شبهه و چالش در حوزه اختیار آدمی ایجاد می کند لذا بررسی مراد واقعی این آیات لازم به نظر می رسد. در این میان آموزه های رضوی ، به نوبه خود در زدودن این شبهات بسیار مؤثر بوده است. این پژوهش-در راستای این پرسشها که؛ آیا استناد هدایت و ضلالت به خداوند در برخی آیات، با اختیار انسان سازگار است؟ دیدگاه امام رضا(ع)چه مستندات قرآنی داشته و تحلیل آنها چیست؟-بر آن است که با تحلیلِ تفسیر امام رضا(ع)از هدایت و اضلال الهی و مستندات قرآنی آنها ،به روش استنادی-تحلیلی و به شیوۀ کتابخانه ای، به این موضوع بپردازد. با دقت در بیانات آن حضرت،می‌توان به اصولی در فهم درست این مسأله دست یافت که با شواهد قرآنی و عقلی تأیید می‌شود.تأکید بر ناسازگاری عدل و حکمت خدا با هدایت و گمراهی جبری و پاداش و عقاب بر آن، پاداشی بودن هدایت و کیفری بودن اضلال در برخی آیات، توجه به رابطۀ وجودی انسان با خداوند و عدمی بودن مفهوم اضلال در مورد خدا، از جمله اصولی هستند که با تحلیل آنها و ارائۀ شواهد قرآنی می توان به آسانی به این نتیجه رسید که؛ برداشت جبر از این آیات صحیح نمی باشد

اسلام به عنوان جامع ترین مکتب الهی همواره نسبت به روشنگری آحاد جامعه اهتمام داشته و در این راستا با تبیین مسائل مطرح در جامعه به تشکیل نظام فکری اسلام پرداخته است.یکی از موضاعات مهم در همه اعصار جایگاه زن می باشد و مباحث اسلامی نیز به این موضوع توجه داشته همانگونه که در آیات بسیاری از قرآن کریم و روایات معصومین علیهم السلام به این مهم پرداخته شده است.لذا نظر به اهمیت این موضوع در تشکیل نظام فکری و اثبات ارزشمندی زنان در مکتب اسلامی ضرورت دارد با بررسی منابع اسلامی به این مهم پرداخت.زین جهت این نوشتار با بررسی آیات قرآن کریم درباره زنان با روشی توصیفی تحلیلی به بررسی تطبیقی جایگاه زن پیش از اسلام و پس از آن می پردازد و در صدد تبیین ارزشمندی زنان در دین اسلام می باشد و به یافته هایی دال بر بی اهمیتی،هتک حرمت و عدم توجه به زنان در ملل پیش از اسلام و توجه به ارزشمندی زنان بعد از ظهور اسلام با مصادیقی همچون نقش موثر زنان در تحکیم و پایداری جامعه،برابری زنان و مردان در اندیشه تفکری اسلام،نگاه ویژه اسلام به زنان با تشریع احکامی خاص درباره آنان و توصیه به چگونگی برخورد با زنان دست یازید.

سیدجعفر مرتضی عاملی شخصیتی است که بیشتر به تاریخ و سیره معروف است؛ امّا در آثار ایشان تک¬نگاریهای تفسیری وجود دارد که موجب شد تا نگارنده، شخصیت تفسیری ایشان را مورد واکاوی قرار دهد. بدین منظور با مطالعه و بررسی آثار تفسیری ایشان مانند: (تفسیر سورۀ الفاتحه)، (سورۀ الکوثر)، و... این نتیجه حاصل شد که ایشان در موضوع ویژگی¬ها، اموری چون پاکی نفس، امتناع از ابتغاء فتنه و آگاهی دقیق و همه جانبه از اطراف و اکناف قرآن کریم را ذکر می¬نمایند و در (روش¬ تفسیری) خود، به مواردی چون توجّه به (مخاطب شناسی قرآن)، (چند معنایی واژگان قرآن و تحقیق در خاستگاه آنها)، (جایگزین ناپذیر بودن واژگان قرآنی)، (معناشناسی واژگان قرآنی با روش هم ¬نشینی و جانشینی)، اشاره دارند. ایشان خود را با دو رویکرد، از دیگر مفسران، متمایز می¬شمارند؛ یکی آنکه روش خود را صرفاً برگرفته از معصومین(ع) می-دانند و براین ادّعا هستند که برای این کار از روایاتی بهره برده که مفسر دیگری از آنها بهره نبرده است؛ دوم اینکه ایشان روش تفسیری خود را روش (جزئی¬نگرِ گزاره¬محور) می¬نامند و ادعا دارند که از روش (استنتاج گزاره¬ای) بهره می¬برند و منظورشان از استنتاج گزاره¬ای این است که فرضیه¬های جایگزین برای تفسیر یک آیه را مشخص می-کنند سپس خصوصیات موجود در همانندها و ویژگی¬های معنایی موجود در آنها را با هم مقایسه می¬نمایند، بعد از آن، به معنای مورد نظر آیه دست می¬یابند. آنچه از روش جعفر مرتضی برمی¬آید اینکه ایشان بر مبانی تفسیری قرآن مانند وحیانی بودن قرآن، عدم تحریف قرآن و... کاملاً پایبند بوده است.

فتنه‌انگیزی، مخرب‌ترین پدیده اجتماعی در جوامع انسانی است. خواستگاه فضای غبارآلود فتنه؛ باورها، گرایش‌ها و کنش‌های غلط فتنه‌گران و ثمره آن، فساد، تباهی، گمراهی و سقوط است. هدف پژوهش حاضر، تبیین زمینه‌ها و بسترهای فتنه‌گری بنی‌اسرائیل از منظر قرآن و روایات است. چرائی فتنه‌گری این قوم در زمان موسی(ع) و دیگر انبیای بنی‌اسرائیل، بویژه در عصر پیامبر(ص) و بعد از رحلت حضرت و رخدادهای فتنه‌انگیز آنان در زمان امام علی(ع)، با‌ وجود ادعای مشترکات بنیادین اعتقادی؛ توجه پژوهشگران را به خود معطوف داشته است. رویکرد اصلی در این پژوهش آن است که با تحلیل آیات قرآن کریم و حدیث، زمینه‌ها و بسترهای فتنه در قوم یهود را مورد بررسی قرار دهد. انحراف از مبانی دینی و اعتقادی، برتری‌طلبی، مادی‌گرائی، دنیا-دوستی، مسؤلیت‌گریزی و توجیه‌گری، بی‌بصیرتی مردم و حاکمان جامعه و مهجوریت اهل بیت(ع)، از مهم‌ترین زمینه‌ها و بستر‌های فتنه‌گری یهود بشمار می‌رود. روش پژوهش در این نوشتار، توصیفی ـ تحلیلی، با استناد به منابع کتابخانه‌ای، منابع تفسیری، تاریخی و علمی است

دین وآموزه‌های اعتقادی به ویژه قرآن نقش پر اهمیتی ‌در سلامت روحی و روانی فرد و جامعه دارد و می‌تواند سلامت روانی فرد را تضمین کرده و مانع ابتلای فرد و جامعه به فشارها و آسیب‌های روحی_روانی شود. سلامت معنوی جامعه به مفهوم ارتباط سالم انسان با عالم معنا و حرکت او در مسیر قرب الهی با ابزار توحید و معاد باوری، وارستگی و بندگی خداوند متعال است که از بهترین و مطمئن‌ترین ابزارها برای رسیدن به این مقصود، قرآن کریم و نهج‌البلاغه می‌باشد. نظام‌سازی همه جانبه امیرالمؤمنین(ع) در کتاب نهج‌البلاغه بر محوریت کتاب خدا و سنت رسول‌الله(ص)، بنیادی معنوی دارد و نظام‌سازی اجتماعی ایشان از این قاعده مستثنی نیست. این پژوهش جهت پاسخ‌گویی به سوال اصلی تحقیق "موانع تاثیر آموزه‌های اخلاقی قرآن و نهج‌البلاغه بر سلامت روانی جامعه اسلامی‌کدامند؟" با روشی توصیفی تحلیلی و مراجعه به این دو منبع گرانقدر به بررسی موانع تاثیر آموزه‌های اخلاقی بر سلامت روانی جامعه اسلامی‌پرداخته‌است.

سبک زندگی به مجموعه‌ای از الگوهای رفتاری نسبتا پایدار اطلاق می‌گردد که از بینش‌ها و ارزش‌های آدمیان متاثر بوده و به صورت عینی در رفتار متجلّی می‌شود و این تجلی می تواند الگوی دیگران شود. قرآن حضرت ابراهیم (ع) را به عنوان اسوه سبک زندگی معرفی می‌کند (ممتحنه/ 4) و بیش از 60 مورد از ایشان نام برده و عالی‌ترین سجایا و صفات انسان کامل را به ایشان نسبت داده و عناصر شخصیتی آن حضرت را بیان کرده و به صراحت در چند مورد فرموده که اسلام دین حضرت ابراهیم (ع) است. این نوشتار با روش توصیفی – تحلیلی در صدد ارائه شاخص‌های الگویی هدایتی حضرت ابراهیم (ع) درسبک زندگی دینی، که به عنوان اسوه بیان شده است می‌باشد. امّا یافته های این تحقیق نشان داده، «دین» فطرت است، راه است، بشر یک فطرت دارد، که آن فطرت دینی است و خداوند رسولانش را نفرستاد جز برای آنکه بندگان در پیام‌های الهی تعقل کنند، و آنان که در تعقل و تفکر برترند، نسبت به فرمان‌های الهی داناترند.نگارنده در صدد است با توجه به نتیجه‌ای که از شیوه هدایتی حضرت ابراهیم (ع) در پایان بدست می آید، بتواند روش درستی از سبک زندگی دینی وی را به عنوان «حیات طیّبه» به جامعه معرفی کند.