جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

با گسترش مطالعات میان‌رشته‌ای، زبان‌شناسی نیز که علم مطالعه زبان است، به عنوان دانشی که کاربردهای مختلفی و زیادی در علوم انسانی دارد، در حوزه پژوهش‌های قرآنی نیز، جایگاه ویژه‌ای یافت. یکی از رویکرد‌های زبان‌شناختیِ مطالعات قرآنی، معناشناسی ساخت‌گرا است که با روشی نوین به مطالعه قرآن کریم می‌پردازد؛ لذا این پژوهش که به شیوه تحلیل محتوا انجام شده، بدنبال بررسی واژه‌های قرآن کریم در دو گروه مکّی و مدنی، استخراج نقش‌های زبانی و یافتن انسجام یا عدم انسجام معنایی در بین آنهاست. بدین منظور ابتدا پربسامدترین واژه‌های خاصِّ مکّی و مدنیِ قرآن کریم استخراج و پس از بررسی اطلاعات واژگانی و معنایی با ترسیم جدول و نمودارهایی، کارکردهای زبانی استخراج شده و روابط معناییِ آنها مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج بررسی‌های انجام شده نشان داد که کارکردهای زبانیِ استفاده شده در دو گروه، دارای تفاوت بوده و واژگان مورد مطالعه در هر گروه، دارای ارتباط موضوعی و مفهومی هستند.

به دنبال جستجو برای تبیین اهداف روشنگرانه خداوند برای انسان، درنگ در آیات قرآن نشان از کاربست هر واژه در جایگاه معنایی منحصر به خود را دارد. این امر گاهی از سوی برخی مفسران و مترجمان قرآن مورد غفلت واقع شده و بعضا در مواردی، حق جایگاه معنایی برخی کلمات را آنگونه که باید ادا ننموده‌اند. این پژوهش با هدف جبران این خلأ، به بررسی یکی از این واژه‌ها، واژه مستقیم، در بستر تمرکز بر کتب لغت، بافت قرآن، تفاسیر و ترجمه‌های قرآن و با نگاه همزمانی به معنا پرداخته است و کوشیده تا با روش توصیفی تحلیلی به تبیین حوزه معنایی ویژه این کلمه از حیث معنای دقیق‌تر و آگاه بخش‌تر بپردازد. یافته‌ها نشان می‌دهد؛ مستقیم در قرآن، در معنای اولیه راست یا نهایتا درست معنای کاملی نیست و نوعی ایستایی، رسیدن و عدم پویایی را به ذهن مخاطب خود، القا میکند اما در مفهوم تخلف ناپذیری، محافظت و دوام و پیوستگی، محوریت کاملتر داشته؛ در راستای انتقال پیام قویم قرآن، هدایتگری بیشتری دارد.

مولوی جلال‌الدین از شاعران بزرگ قرن هفتم هجری است که آثار او مملو از گنجینه‌هایی گران‌بها از معارف الهی، آیات و احادیث است. مولوی درآثار خویش گاهی برداشت‌های دیگرگونه‌ای از آیات و احادیث ارائه می‌کند که حاکی از احاطة عمیق شاعر به علوم اسلامی به ویژه علوم قرآنی است. فهم کلام ایشان در بسیاری از موارد بدون اشراف و آگاهی داشتن از این برداشت‌های دیگرگونه امکان پذیرنیست؛ زیرا در برخی موارد شاعر از یک آیه در دو متن یا دو موقعیت خاص، دو برداشت متفاوت ارائه می‌کند. فهم این نوع آیات و احادیث در سخنان مولوی گاهی مستلزم درک معانی مجازی برخی کلمات و عبارات است که به نمایندگی از اشخاص و اشیا و نظایر آن‌ها چهارچوب ظاهری کلام را شکل می‌بخشند. این عبارات وکلمات به منزلة رموزی هستند که راه بردن به آن‌ها و دست یافتن به حقیقت مفهوم آن‌ها، جز از طریق گشودنشان ممکن نیست. هدف پژوهندگان در این مقاله این است که نشان دهند مولوی به تناسب موقعیت-های متفاوت و بسته به مقتضای شرایط و هم‌چنین رویکرد متفاوت تربیتی، تأویل‌های گوناگونی از یک آیه قرآن انجام می‌دهد. در این مقاله با مقایسة برداشت‌های دیگرگونه مولوی در فیه‌مافیه و مثنوی شریف از یک آیه، می‌کوشیم خوانندگان را در فهم سخن مولوی یاری دهیم. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که مولوی از یک آیه در شرایط خاص تربیتی برداشت‌ها و تأویل‌های متفاوتی داشته‌است.

این پژوهش قصد دارد به سوال اصلی پژوهش دیدگاه قرآن درباره حبس چیست و سیر تحول و ساختار آن در ادوار تمدن اسلام چگونه بوده است پاسخ دهد روش پژوهش در این تحقیق تاریخی است یافته‌هایی نشان می‌دهد در قرآن از ۵ کلمه به عنوان زندان استفاده شده است حبس حصر امساک نفی که نشان بر دلالت داشتن زندان به عنوان مکانی برای مجازات و حبس است در صدر اسلام کار زندانی کردن در مساجد یا خانه صورت می‌گرفت اما از زمان خلیفه عمر نیاز به یک ساختمان مستقل برای زندان احساس شد معاویه نخستین کسی بود که برای زندان‌ها شیوه و روشی ثابت پایه گذاری کرد و نظام زندانبانی را ایجاد کرد در دوره مروانیان زندان‌های توأم با شکنجه جایگاه وسیع و مهمی در حکومت پیدا کردند دردوره هارون برای اولین بار طرحی درباره چگونگی رفتار با زندانیان از نظر اسلام و فقه اسلامی نوشته شد با روی کار آمدن سامانیان در ایران و اسماعیلیان در بصره ساخت زندان به شکل قلعه و کهندژ رایج گردید از دوره غزنوی زندان تحت نظر دیوان و دستگاه قضایی درآمد در زمان اخشیدیان پدیده بازداشت موقت به وجود آمد و گسترده شد در دوره فاطمیان ایوبیان و ممالیک از زندان‌های مستقل به جای زندان‌های وابسته به مراکز دولتی استفاده شد از نظر ساختار فیزیکی زندان‌ها در تمدن اسلام محیط اغلب زندان‌ها به صورت سیاهچال‌های تاریک سرد و بدون پنجره و در اعماق زمین بود شیوع بیماری‌ها شلوغی و تراکم و عدم وسایل لازم برای نظافت شکنجه و خودکشی از ویژگی‌های زندان‌ها بود