جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در قرن های دوم و سوم هجری، مسلمانان منابع مختلف علمی را از تمدن های گوناگون نظیر ایران، هند، روم، مصر و یونان به عربی ترجمه کردند. در این دوران که از آن تحت عنوان نهضت ترجمه یاد می شود؛ مسلمانان با مهم ترین آثار فلسفۀ افلاطون و ارسطو آشنا شدند. عصر مذکور در فرهنگ اسلامی از اهمیت زیادی برخوردار است؛ زیرا به واسطۀ این نهضت، انتقال دانش از منابع مختلف به اندیشه عربی- اسلامی صورت گرفت. به عبارت دیگر، نهضت مذکور را می توان به منزلۀ پلی دانست که به واسطۀ آن میان آثار علمی تمدن‌های مختلف ارتباط و تعامل برقرار شد. در واقع نهضت ترجمه نقطۀ عطفی در تبادل دانش میان غرب و شرق محسوب می شود. در اینجا توجه به این نکته ضروری است که متفکران مسلمان صرفا به ترجمۀ این آثار اکتفا نکردند؛ بلکه آن ها را مورد نقد و بررسی قرار دادند. از این رو زمینه برای رشد فلسفه، کلام و سایر علوم اسلامی فراهم شد و به تدریج مکاتب مختلف فلسفۀ اسلامی پدید آمدند. در مقالۀ حاضر به بررسی نقش کندی و سایر مترجمان برجسته نظیرحنین بن اسحاق و فرزندش اسحاق بن حنین در ترجمۀ آثار فلسفۀ یونانی پرداخته شده است.

الهیات روایی یکی از حوزه‌های الهیاتی جدید شکل گرفته در غرب (آمریکا) و تحت تأثیر فضای پست مدرنیسم است. این نوع الهیات همچون سایر مظاهر پست مدرنیسم علیه الهیات پیش از خود شوریده است. در اینجا با مبنا قرار دادن روایت/ داستان که در کتاب مقدس آن را می‌یابیم پیرامون موضوعاتی مانند انسان، خدا، ایمان مباحث بسط می‌یابد. از آنجا که یک تعریف مشخص و جامع از این نوع الهیات وجود ندارد (ما نیافتیم)، بر آن شدیم با مطالعه و تحلیل آراء الهیدانان مربوط به این حوزه، ویژگی‌ها و مفاهیم اساسی روایت، که عنصر اصلی شکل‌دهندۀ این نوع الهیات است، و مبتنی یا متأثر از فضای پست مدرنیم است، الهیات روایی را تعریف کنیم؛ و با توجه به آنچه انجام دادیم توانستیم این الهیات را بر اساس هفت مفهوم/ ویژگی معرفی نموده و آن را به‌عنوان الهیاتی عمل‌گرایانه، و نه نظرورزانه، تعریف کنیم.

نویسنده، مقاله را با این مقدمه شروع می‎کند که فرد مسیحی در دورۀ قرون وسطی معنای زندگی را می‌دانست. از نظر او خدا جهان را بر اساس طرح عظیمی خلق کرده و در این طرح نقش اصلی بر عهدۀ انسان است. اما در دورۀ جدید جهان‌بینی علمی به تدریج مقبولیت عام‎تری یافت و درستی جهان‌بینی مسیحی مورد تردید قرار گرفت. در جهان‌بینی علمی، امور جهان بدون فرض خالق فراطبیعی تبیین بهتری پیدا کردند ولی برخی نتیجه گرفتند که در این جهان‌بینی زندگی بدون هدف و معنا است. در بخش اول مقاله با عنوان «تبیین جهان» گفته می‌شود که یک راه برای برون‌رفت از این نتیجه‌گیری بدبینانه این است که بپذیریم علم و دین ناسازگار نیستند بلکه مکمل هم هستند و برای این منظور باید قبول کنیم که علم، برخلاف دین، فقط تبیین‌های موقتی و جزیی ارائه می‌دهد. نویسنده این نظر را نمی‌پذیرد و معتقد است که چنین نظری به دو دلیل مطرح شده است: 1. فهم نادرست از تفاوت میان تبیین‌های غایی و علّی 2. این باور نادرست که تبیین‌های علمی متضمن تسلسل نامتناهیِ باطل هستند. بنابراین نتیجه می‌گیرد که تبیین‌های علمی، واقعی و کامل هستند.

این مقاله، درصدد است یکی از شئون بنیادی آموزه خیر اعلای کانت را تفسیر کند و در عین دفاع از آن، توضیح دهد چرا این آموزه همواره ‎رد شده است. این مقاله در مقابل این خوانش که خیر اعلا را همواره بسان ایده‌ای الهیاتی که متضمن تناسب سعادت و فضیلت است، منظور می‌کند، درصدد است تفسیری ارائه کند که هیچ یک از این دو مؤلفه در آن حضور ندارند. در خوانش معمول، خیر اعلا در بهترین حالت به‌عنوان وضعیتی متصور شده است که آدمی می‌تواند بدان دست یابد و متضمن کمال اخلاقی تمامی افراد و رضایت از وصول غایات و اهداف مجاز آن‌ها است؛ یعنی وضعیتی که در آن، منشأ تمامی رفتارها قانون اخلاق است و از این طریق است که انسان‌ها به غایات و اهداف خود می‌رسند. این مقاله نشان خواهد داد عبارات و متن‌هایی که به دو مفهوم متمایز الهیاتی و سکولار (سیاسی) اشاره دارند، توسط خود کانت تمایزگذاری نشده‌اند. اگرچه نقدهای موجهی به مفهوم الهیاتی وجود دارد اما مفهوم سکولار با مفهوم رفتار اخلاقی موردنظر کانت سازگاری دارد. علاوه‌براین، خیراعلایی که به‌عنوان یک غایت، بر اساس قانون اخلاق ساخته شده است، خوانش سکولار را خوانشی بنیادی و ذاتی از خیر اعلا معرفی می‌کند. لاوه‌براین، خیراعلایی که به‌عنوان یک غایت، بر اساس قانون اخلاق ساخته شده است، خوانش سکولار را خوانشی بنیادی و ذاتی از خیر اعلا معرفی می‌کند.

مجد البیان فی تفسیر القرآن اثری عمیق به قلم علامه محمّدحسین نجفی اصفهانی است. این تفسیر که به زبان عربی نگاشته شده، به دلیل وفات زودهنگام مؤلّف آن، تنها شامل شرح آیات سورۀ حمد و بیست و دو آیۀ اوّل سورۀ بقره است. البتّه مؤلّف پیش از ورود به تفسیر آیات، تمهیدات دوازده‌گانه‌ای را با الهام از دیباچۀ تفسیر صافی بیان داشته است. در این تمهیدات، بیانات علمی، تحقیقات حکمی، نکات عرفانی، آرای خلاف مشهور و ایده‌های ابتکاری ویژه-ای ملاحظه می‌شود؛ امّا متأسّفانه در دو نهاد علمی حوزه و دانشگاه، توجّه چندانی به این تفسیر شریف نشده است. نیز علاوه بر عدم دسترسی آسان به متن اصلی، ترجمه‌ای گزینشی از این تفسیر در دهۀ 90 به چاپ رسیده است. از قضا این حذفیات ناظر به برخی تحقیقات و آرای خاصّی است که جهات تمایز تفسیر مجد البیان از آثار معاصران را شامل می‌شود. از آنجا که عملکرد مترجم فارسی‌زبان این تفسیر ـ که هیچ توضیحی نیز دربارۀ رفتار غیر علمی خود بیان نداشته ـ اهمّیت آن را نزد مخاطبان بی‌اطّلاع از متن اصلی بسی زائل می‌کند؛ نوشتار پیش رو ضمن معرّفی اجمالی این اثر قرآنی و مصنّف فقید آن، می‌کوشد تا ابتدا برخی نکات معرفتی و تحقیقی موجود در این تفسیر، همچون ثقل اکبر بودن اهل بیت، ارتباط آیات قرآنی با صاحبان ولایت مطلقه و دیدگاه مؤلّف در مسألۀ تحریف قرآن را برجسته نماید و در پی آن به بررسی حذفیات این تفسیر در برگردان فارسی و گمانه‌زنی دربارۀ علت این رویکرد نامناسب و غیر علمی بپردازد.