جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این مقاله ترجمۀ بخش دوم مقالۀ ولترستورف از نمایندگان معروف معرفت شناسی اصلاح شده است. وی در این مقاله کوشیده است تا پاسخ جدیدی به چالش قرینه‌گرایی در زمینۀ باور خداباورانه ارائه نماید. در این قسمت 8 فقره از 14 فقرۀ مقاله به شرح زیر ارائه شده است: فقرۀ 7: پیشنهاد ارائۀ معیاری برای استفادۀ صحیح از باور معقول؛ معیار اعتمادگرایی پیشنهاد طرح معیار جدید توسط ولترستورف؛ اصل بایستن متضمن توانستن است؛ اصل برائت باورها؛ صورت‌بندی نخست معیار؛ صورت‌بندی دوم معیار. فقرۀ 8: صورت‌بندی سوم معیار؛ صورت‌بندی چهارم معیار؛ صورت‌بندی پنجم و نهایی معیار. فقرۀ 9: هنجاری بودن معیار مطرح شده؛ آیا معیار ارائه شده دوری است؟ فقرۀ 10: چهار ویژگی معیار ارائه شده. بخش 11: اعتراضی به معیار ارائه شده. فقرۀ 12: بررسی رابطة دلیل داشتن و استدلال کردن. فقرۀ 13: بررسی اشکال قرینه‌گرایان و حل آن به کمک معیار مطرح شده؛ رابطۀ عقلانیّت و موقعیت. فقرۀ 14: لاک و فرد شیفته. فقرۀ پیوست، شامل: توضیحی در مورد بخش نهم مقاله. یکی از نتیجه‌گیری‌های مهم وی در این مقاله این است که به دلیل آن که باور به وجود خداوند برای شخصی معقول نیست، وی ملزم به دست کشیدن از باور خود نیست. به نظر ولترستورف، عقلانیّت تنها در ظاهر، دلیلی موجه برای حفظ یک باور است و نبودِ آن تنها در ظاهر ناموجه است. همچنین، وی معتقد است که چالش ایجاد شده از سوی قرینه‌گرایی لاک معتبر نیست.

مقالۀ حاضر به بررسی پیشینه و بنیان‌های ارسطویی الهیات شفا ابن‌سینا می‌پردازد. کتاب «الشفاء»، علی‌الاصول، بر اساس آنچه خود ابن‌سینا در دیباچة آن اظهار می‌دارد، اثری است که از سنّت مشایی سرچشمه گرفته شده است؛ کتاب الهیات شفا ارتباط و پیوندی نزدیک با مباحث علوم مابعدالطبیعی ارسطو دارد. کتاب الهیات شفا اگرچه شرح و تفسیری موبه‌مو بر مابعدالطبیعه ارسطو محسوب نمی‌شود و بیشتر حکم بازنویسی و بازاندیشی آن را دارد، اما باوجوداین‌، وابستگی عمیق و انکارناپذیری به مباحث و مفاهیم بنیادین کتاب مابعدالطبیعۀ ارسطو دارد. در مقالۀ حاضر، دو مورد از چگونگی تأثیرپذیری و بازتاب اصول مابعدالطبیعی ارسطو در کتاب الهیات شفا منعکس شده‌ است. در این پژوهش، دو متنی مورد بررسی قرار گرفته‌اند که ابن‌سینا در آن‌ها، بدون اینکه ارجاعی به نام ارسطو یا کتاب مابعدالطبیعه بدهد، اقدام به نقل‌قول از بخش‌هایی از مابعدالطبیعۀ ارسطو کرده‌ است. من به ترتیب آن‌ها را «متن اول» و «متن دوم» می‌نامم. متون موردبحث به ترتیب در المقالة السادسة [الفصل الرابع] و المقالة السابعة [الفصل الأول] الهیات شفا قرار دارند. در حال حاضر از نقل مستقیم خود عبارات صرف‌نظر کرده و صرفاً به بازگوییِ آنها اکتفا می‌کنم. این موارد را می‌توان به دلایلی که در ادامه ذکر خواهند شد، بسیار بااهمیت دانست.

متن حاضر ترجمۀ مدخل «Overridingness, Moral» از دانشنامۀ بین‌المللی فلسفۀ اخلاق، ویراستۀ هیو لفولت (از انتشارات وایلی) است. موضوعات این دانشنامه متنوع است؛ هم مدخل‌های نظریة اخلاقی در آن هست و هم مباحث اخلاق کاربردی، هم موضوعات انتزاعی و انضمامی و هم بررسی‌های توصیفی. مدخل‌ها را نویسندگان مختلف نوشته‌اند که در بسیاری موارد از افراد تأثیرگذار آن موضوع هستند. به علاوه مدخل‌ها، در عین حفظ جنبة آموزشی و راهنمایی، به اشارات مختصر اکتفا نمی‌کنند و به واقع می‌توانند مدخل آشنایی با محتوای مورد بحث خود و بعضی از منابع اصلی باشند. نهایتاً، این مجموعه یکباره منتشر نشده است و طی سال‌های اخیر مدخل‌های متعددی به آن افزوده شده است و این فرایند ادامه دارد. این دانشنامه یکی از مراجع مفید در حوزة اخلاق است و گزینه‌های مشابه، که هر کدام مزیت‌های خود را دارند، جایگزین آن نیستند. در اینجا ترجمۀ مدخل حاضر به عنوان نمونه‌ای برای معرفی دانشنامۀ مذکور آمده است. موضوع این مدخل اولویت اخلاق است: با توجه به اینکه هنجارهای مختلفی در کارند، آیا هنجارهای اخلاقی نوعی اولویت و تقدم دارند؟ راه‌های مختلف برای بیان این اولویت چیست؟ چالش‌های قبول اولویت کدامند؟ این سؤال‌ها ربط وثیقی به هنجاریت اخلاقی به طور کلی و مسئلۀ فراوظیفه به طور خاص دارند.

پژوهش حاضر به بررسی درستی و یا نادرستی جریان قاعدۀ الواحد در علم اصول فقه می‌پردازد. در این راستا ابتدا به شناخت قاعدۀ الواحد پرداخته شده و در نتیجه خاستگاه قاعدۀ الواحد، علمی حقیقی به نام فلسفه و مجرای آن در حوزه حقایق تکوینی قلمداد شده است. سپس پیرامون اعتباریات بحث شده تا تفاوت جوهری ادراکات حقیقی و ادراکات اعتباری نسبت به هم و احکام ویژه هریک و چرایی ارتباط تولیدی نداشتن این دو سنخ از ادراکات نسبت به هم تبیین شود. البته ملاک صحت و خطا در اعتباریات، وجود غرض و عدم آن می‌باشد و اصلا نمی‌توان با برهان یک اعتبار را ثابت و یا رد نمود. سپس چرایی جریان برهان در علوم حقیقی و چگونگی ارتباط تولیدی داشتن ادراکات حقیقی نسبت به هم روشن می‌شود؛ اینکه اساس حرکت برهانی ذهن برای کشف حقایق تکوینی بر مدار روابط واقعی یا همان روابط علی معلولی حقایق تکوینی است درحالیکه اعتباریات بر مدار روابط واقعی، تولید نمی‌شوند. با شناخت ساختار علوم حقیقی، ساختار و احکام علوم اعتباری از جمله علم اصول فقه شناخته می‌شود؛ اینکه تفکیک احکام اعتبارات از احکام حقایق امری ضروری بوده، لذا خلط احکام این دو خطاست.

مسالۀ اصلی والترسترف در مقالۀ حاضر آن است که عفو گناهکاران و ترک مجازات آن‌ها، آن طور که در الهیات مسیحی مورد تاکید قرار گرفته، به معنای زیر پا گذاشتن عدالت نیست. به بیان او، اجرای مجازات برای کسی که مورد ظلم واقع شده یک حق است، اما تکلیف او به شمار نمی‌آید. انصراف از مطالبۀ چنین حقی ناقض حقوق دیگران نیست. در نتیجه، عفو کردن تعارضی با عدالت ندارد. در قسمت اول مقاله به آراء اندیشمندان یونانی و رومی دربارۀ عدالت کیفری پرداخته شد. اندیشمندان کلاسیک عفو گناهکار را نافی عدالت می‌دانستند. همچنین بیان شد که به باور برخی نظریه‌پردازان معاصر، فلسفۀ مجازات این است که انزجار از فعلی نادرست به طور عمومی اعلام شود. با این تقریر، با ترک مجازات متخلفان این پیام صادر می‌شود که فلان تخلف در واقعِ امر قبیح نیست. والترسترف این گزاره را نمی‌پذیرد. او معتقد است بخشیدن به معنای انکار زشتی گناه نیست. می‌توان گناهکار را بخشید و در عین حال تصریح کرد که عمل او شنیع بوده است. به این صورت که عفو در الهیات مسیحی فقط شامل حال گناهکاری می‌شود که توبه کرده باشد. وقتی فرد توبه می‌کند یعنی به زشتی عمل خود معترف است. در این فرض، عفو او به معنای نادیده گرفتن قبح عمل او نیست.