جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

استعاره‌ها و اسطوره‌ها همواره به‌عنوان مقولاتی مرتبط با دانش‌های ادبی، زبان‌شناسی یا نشانه‌شناسی مورد توجّه و کاوش قرار گرفته‌اند و کمتر به نقش‌های این مقولات در شکل‌گیری مسائل اجتماعی یا در تصویر راهبردهای عملیاتی حل مسئله توجه شده است. «مدل تحلیل لایه‌ای علت‌ها» (CLA) ازجمله روش‌هایی است که با تأکید بر نقش استعاره‌ها و اسطوره‌ها در شکل‌گیری پدیده‌ها و مسائل اجتماعی، آنها را به‌عنوان عمیق‌‌ترین لایه‌های علّت‌ها قلمداد کرده است که با لایه‌های بالاتر علّی (لیتانی، علل اجتماعی، علل گفتمانی) در تعامل هستند. پژوهش حاضر که بر مبنای تحلیل لایه‌ای علت‌ها انجام شده، درصدد است تا بر اساس آن، نقش استعاره و اسطوره‌های مؤثر در شکل‌گیری مسائل بینشی مبلغین دینی را تبیین کند. در این پژوهش، بر پایه مطالعه کتابخانه‌ای و با تکیه بر روش تحلیل مضمون بازتابی، از بیانات رهبر معظم انقلاب دو مسئله بینشی به‌عنوان مضمون اصلی استخراج شده و برپایه مصاحبه با فرهیختگان تبلیغی حوزه علمیه و یافته‌های شخصی نگارنده، لایه‌های علّی آن تحلیل شده است که در نتیجه آن 7 عامل استعاری و 5 عامل نمادین (اسطوره‌ای) در رابطه با مسائل بینشی مبلغان دینی، شناسایی گردید. در این پژوهش افزون بر تبیین موارد مزبور، به بیان راهبردهای متناسب با آنها نیز پرداخته شده است.

با توجه به اینکه ما در جامعه‌ای با اصول و قواعد اجتماعی زندگی می‌کنیم، آشنایی با الگوهای تربیت اجتماعی، از ضرورت‌های قابل توجه تربیت صحیح افراد است. ازآنجاکه افزون بر نقش خانواده‌ها، بخش بزرگی از تربیت اجتماعی در مدارس از طریق برنامه درسی تبلور می‌یابد، هدف از پژوهش حاضر، طراحی و اعتباریابی الگوی برنامه درسی تربیت اجتماعی دوره دوم متوسطه در نظام آموزشی ایران است. رویکرد پژوهش در بخش کیفی با استفاده از روش پدیدارشناسی و از طریق نمونه‌گیری هدفمند از نوع گلوله برفی و تکنیک اشباع نظری به مصاحبه نیمه ساختمند با 15 نفر از متخصصین پرداخته شد. برای تحلیل داده‌های کیفی از روش تحلیل مضمون استفاده شد و در بخش کمّی نیز 286 نفر از معلمان دوره دوم متوسطه شهر تهران به شیوه تصادفی انتخاب شدند. جمع‌آوری داده‌ها از روش پرسش‌نامه محقق انجام گردیده است. تحلیل یافته‌های کیفی منجر به شناسایی 82 مضمون پایه و 10 مضمون سازمان‌دهنده شامل ویژگی‌های؛ اهداف (شناختی، عاطفی و روانی حرکتی)، محتوا (انتخاب و سازماندهی)، روش‌های یاددهی و یادگیری (گزینش و روش‌ها) و ارزش‌یابی (اصول و روش‌ها) شد. در بخش کمّی نیز نتایج تحلیل عاملی نشان داد که مؤلفه‌های ذکرشده به خوبی ویژگی‌های عناصر برنامه درسی تربیت اجتماعی را تبیین می‌کند و همچنین این ویژگی‌ها در سطح به نسبت مطلوبی قرار دارند.

آیین‏ها، مجموعه‌ای از کنش‏ها هستند که در یک جامعه به اشکال و اهداف خاصی انجام می‌شوند و مدعی تأثیر نیروهای مافوق طبیعی بر انسان‌‌ها هستند. آیین‌‌ها به دو دسته جمعی (در سطح جامعه) و فردی (در سطح زندگی شخصی) تقسیم می‌‌شوند. پیاده‌روی اربعین از دسته اول است؛ هدف اصلی نوشتار حاضر آن است که، نشان دهد آیا می‌توان پیاده‌‌روی اربعین را به مثابه یک آیین گذار و به‌عنوان نوعی مقاومت در برابر قدرت زندگی روزمره تعریف کرد؟ در این پژوهش ابتدا از روش توصیفی -تحلیلی استفاده شده و داده‌‌ها با استفاده از مطالعات اسنادی و با ابزار فیش‌‌برداری گردآوری گردیده و سپس از شیوه مشاهده مشارکتی بهره گرفته شده ‌‌است. آن‏گونه که نتایج بررسی نشان می‌دهد، پیاده‌روی اربعین با دیدگاه تکامل‌یافته‌تر ترنر درباره مفهوم آستانگی هم‌خوانی دارد و اجزای این مناسک منطبق بر مراحل آیین گذار است. همان‏گونه که انتظار می‏رفت، این پیاده‌روی پس از تجزیه به اجزای آیینی‏اش با بهره‏گیری از نظریه آیین گذار ترنر، با مراحل گذار (گسست، آستانگی، پیوست) قابل تطبیق است. تمامی مصداق‌‌های آستانگی ازجمله: پویایی، همگنی، برابری و نبود مقام، نبود مالکیت و دارایی، سکوت، تواضع و فروتنی و ارجاع به قدرت‌های رازآمیز در جماعت‌واره زائرین مشاهده می‌شود؛ همچنین، مصداق‏های جماعت‏وارگی و آستانگی و نیز شکل‏های انتقال امر مقدس هم در این زیارت یافت شدند. از منظر این پژوهش، زیارت اربعین، نمایش فوق‌العاده‌ای از برهم‌خوردن سلسله‌مراتب و محدودیت‌ها و عادات زندگی روزمره و کنشی برای آزادی از قید و بندها و جبرهای ساختاری و رسیدن به قله انسانی انسانیت و آزادگی است.

یکی از پدیده‌‌های رایج سال‌‌های اخیر جامعه ایران، که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته، «مناسک پیاده‌روی اربعین» است. هدف پژوهش حاضر دستیابی به ایده‌‌ای است که زائران از این مناسک برای خود بر می‌‌‌‌سازند. روش پژوهش، کیفی و بر مبنای نظریه داده بنیاد است. اطلاع‌رسان‌‌های این پژوهش 49 نفر از زائران شرکت‌‌کننده در مناسک از تمام شهرهای ایران بودند. بیشترین نتایج نشان داد شرایط علّی مؤثر در وقوع پدیده «مناسک پیاده‌روی اربعین»، عبارتند از: دین‌خواهی/ و ابراز همبستگی شیعی، شرایط زمینه‌ای: دغدغه‌های مذهبی/ جذابیت‌ مقصد، شرایط مداخله‌ای: عامل سیاسی/ تبلیغات. استراتژی‌هایی زائران: رعایت کفّ نفس/ اعتماد یابی و پیامدها: مانور قدرت ایران/ بازتولید دین/ و توسعه مبداء و مقصد/ می‌‌باشد که در قالب مدل پارادایمی به تصویر کشیده شده‌‌اند. یافته‌‌های پژوهش حاضر منجر به کشف نظریه‌‌ای با عنوان «اراده سیاسی به مثابه شرط کافی» گردید.

راهپیمایی جمعی اربعین به‌عنوان هنجار اجتماعیِ زیارت اربعین که خود عنصر شناختی و لایه زیرین فرهنگ ناب شیعه است، کارکردهای اجتماعی و تمدنی فراوانی دارد که نه‌تنها برای جامعه شیعی، بلکه برای جامعه انسانی امری مبارک و ضروری است؛ اما این حقیقت را نیز نباید از نظر دور داشت که اساساً وقایع بزرگ و تأثیرگذار در جامعه انسانی به همان اندازه که بزرگ و با اهمیت هستند، به همان اندازه در معرض آسیب بوده و ممکن است با موانعی روبرو شده و تأثیرگذاری آن را تهدید کنند؛ زیرا زیاده‌خواهان در مقابل پدیده‌هایی که مانع رسیدن آنان به منافع فردی و گروهی باشند، ایستادگی کرده و تلاش می‌کنند تا در صورت امکان مانع آشکارشدن آن پدیده شوند و به کارامدی آن آسیب وارد کنند. پیاده‌روی جمعی اربعین به‌عنوان یک پدیده عظیم فرهنگی-اجتماعی، از این امر مستثنی نیست. این تحقیق، می‌کوشد با تکیه بر مشاهدات نگارنده و دیگر محققان از جامعه اربعینی، این پدیده را با رویکرد آسیب‌شناختی، بررسی کند و نتیجه را در اختیار عالمان و سیاست‌گذاران امور فرهنگی قرار دهد. البته ممکن است در این میان برخی از آسیب‌های بیان‌شده، جنبه هشدار داشته و به نوعی آینده‌پژوهی شده تا زائرین و سیاست‌گذاران فرهنگی را نسبت به آن حساس کرده و هر کدام بر اساس وظیفه خود از این موهبت حسینی ارزش‌مند محافظت کنند. البته در مواردی هم با توجه به رخدادها و رفتارهایی که در جامعه اربعینی و محدوده آن رخ می‌‌‌دهد، برای رسیدن به هدف مذکور با روش مشاهده مشارکتی، بر اساس داده‌های به‌دست‌آمده، مشاهده شد که این پدیده بزرگ آیینی با آسیب‌هایی همچون: سطحی‌نگری مناسک‌گرایانه، تفرقه و تشتت فرهنگی، محدودیت و عدم استمرار و... مواجه شده یا در آینده ممکن است با آن مواجه شود.

ازدواج، زمینه‌ساز پربارترین روابطی است که زن و شوهر در طول زندگی مشترک، می‌توانند با داشتن رابطه مطلوب و سازشی، سلامت روانی و آرامش خود را تعیین ‌کنند. هدف تحقیق حاضر، مطالعه تجارب زیسته مؤثر یا مخل بر آرامش زنان متأهل است که در بازۀ زمانی 1 تا 5 سال از زندگی مشترکشان گذشته است. روش این نوشتار از نوع کیفی و به روش تحلیل مضمون و تکنیک آتراید استرلینگ به صورت مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته و نمونه‌گیری هدفمند بوده و جامعه هدف 13 زن متأهل با میانگین سنی 20تا 30 ساله شهر اَهرم از استان بوشهر بوده‌اند. برای تحلیل مضامین از نرم‌افزار MAXQDA2020 استفاده شد که طبق نتایج حاصل از داده‌های متنی به‌دست‌آمده، مقوله فراگیر مهارت‌های ارتباطی مؤثر شامل عوامل سازمان‌‌دهنده‌ای همچون روابط توجه‌آمیز عاطفی، روابط سازشگر و پشتیبان، همسویی ارزشی و اخلاقی و تعاملات در ارتباطات با فرزند می‌باشد. مقولات در ارتباط با تعاملات ناکارامد و مخل آرامش زنان، شامل: مضامین سازمان‌‌ دهندۀ، تعارضات در ارتباط با خانواده‌ زوجین، تعاملات افراطی همسر با دوستان، روابط و واکنش‌های ناکارامد و مشکلات اقتصادی است. همسو با یافته‌های تحقیق حاضر می‌توان نتیجه گرفت آموزش فنون و مؤلفه‌های ارتباطی مطلوب بین فردی و تأمین نیازهای شناختی، می‌تواند عامل بهبود روابط و اصلاح تعاملات ناکارامد و مراقبت و کاهش تعارضات بین فردی در زوجین باشد.

مداری اجتماعی، به معنای تساهل، بردباری، تاب‌‌آوری، صعه صدر و شکیبایی، آزادی بیان، اظهار عقیده و اجماع بر اساس تدابیر جمعی است. بنیان‌‌های ظهور حکومت اسلامی و تداوم حکمرانی دینی؛ توجه به اصل مدارای اجتماعی است. هدف اصلی این پژوهش، مطالعه کاربست راهبردهای مدارای اجتماعی در حکمرانی اسلامی-ایرانی است. روش پژوهش از نوع فراتحلیل کمی (پیمایشی)، با نرم‌افزار 2cma و به روش نمونه‌گیری غیراحتمالی انجام شده است. از جامعه آماری 46 سند در بازۀ زمانی 1383 الی 1402 پس از غربال‌گری و ملاک ورود و خروج و 35 سند (حجم نمونه) با رعایت روایی و پایایی انتخاب شدند. نتایج نشان می‌دهد که عوامل سیاسی (آشنایی با حقوق شهروندی، قوم‌‌مداری، فرهنگ سیاسی، مشارکت سیاسی)؛ فرهنگی (هوش فرهنگی، سرمایه فرهنگی، استفاده از رسانه‌های جمعی، میزان دین‌داری)؛ روانی (فردگرایی اخلاقی، امید به آینده، محرومیت نسبی، تاب‌آوری)؛ اجتماعی (انسجام اجتماعی، احساس تبعیض اجتماعی، رضایت از زندگی، مشارکت اجتماعی) و جمعیتی (سطح تحصیلات، میزان درآمد، پایگاه اقتصادی-اجتماعی) در مدارای اجتماعی تأثیرگذار است.