جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

امام صادق علیه‌السلام به دلیل موقعیت زمانی ومکانی خود بیشتر از دیگر معصومان علیهم‌السلام در فرهنگ سازی شیعیان نقش اساسی داشتند. به نظر می‌رسد با تحلیل احتجاجات ایشان در حدیث اول از باب « ائمه ارکان زمین هستند» ااز کتاب الحجه اصول کافی شیخ کلینی، طبق نظریه‌های زبان شناسی، می‌توان به بینش های تازه‌ ای دست یافت. این مقاله براساس نظریه کنش گفتار جان سرل می‌باشد. نظریه کنش گفتاری یکی از نظریاتی است که در تکوین تحلیل گفتمان نقش اساسی داشته است. تحلیل گفتمان ، مطالعه ای عام چگونگی ساخت و القای معنی در جریان تولید ودرک متن توسط گویش وران است که بر ساختار جمله تمرکز می‌کند و شکل تولید شده جمله در یک بافت معین پاره گفتار می‌باشد که اگر در مفهوم تولید گذاشته شود کنش گفتاری نامیده می‌شود. از دیدگاه سرل، کنش گفتاری به پنج گروه اظهاری، ترغیبی، عاطفی، تعهدی و اعلامی تقسیم می‌شود. بررسی نشان می‌دهد که در احتجاجات امام صادق(ع) کنش اظهاری بیش از دیگر کنش هاست.روش استفاده در این بررسی توصیفی، تحلیلی به صورت تحلیل محتوا (گفتمان) است. واحد تحلیل، جمله قرار گرفته است و ابزار تحقیق کتابخانه‌ای می‌باشد.

«حدیث» به دلیل جایگاه مهمی که در سپهر اندیشه مسلمانان داراست؛ همواره مورد توجه آنان بوده است. بر این اساس، فهم روشمند حدیث، که در گرو طی فرآیند فهم حدیث و توجه به آسیب های فهم حدیث است مورد اعتنا و توجه عالمان بوده است.توجه به آسیب های فهم حدیث گویای این نکته است که طی فرآیند فهم حدیث ، سبب فهم روشمند از حدیث نمی شود.یکی از آسیب های فهم حدیث، بی توجهی به «مصب حدیث» است. نگارنده در این نوشتار، به دنبال راه های دستیابی به مصب حدیث است .بر اساس پژوهش نگارنده ، تاکنون نوشتاری در باره آسیب مذکور و راه های دستیابی به مصب حدیث منتشر نشده است. این تحقیق با به کار بستن روش توصیفی- تحلیلی، به این نتیجه رسید که راه های دستیابی به مصب حدیث عبارتند از: جغرافیای سخن، توجه به متکلم بودن معصوم(ع)، تکیه بر باورهای کلامی، شخصیت پرسشگر، تصریح معصوم(ع)، توجه به سیاق و رجوع به سخنان دیگر معصوم(ع).

یکی از نظریه‌های مربوط به استدلال نظریه پرسش و پاسخ فیلسوف بلژیکی، میشال مایر است.نظریه مایر تحت عنوان"پرسمان استدلالی" به اهمیت و کارکرد سؤال در استدلال‌های متکلم و نقش آن در تأثیر گذاری بر مخاطب و اقناع او می‌پردازد.در واقع سؤال به عنوان یکی از سودمند‌ترین ابزار‌های زبان برای استدلال است. این اهداف می‌تواند در جهت آگاهی بخشی،توبیخ،برملا سازی حقایق،روشنگری و..باشد.در این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی آن دسته از سخنان امام سجاد(ع) که حاوی پرسش‌هایی استدلال محور بوده است مورد بررسی قرار گرفته است و جبنه استدلالی مورد تحلیل و بررسی واقع شده است.با توجه به اینکه امام سجاد به لحاظ تاریخی،اجتماعی و سیاسی در دوران خفقان و مراقبت‌های شدید دستگاه بنی امیه قرار داشتند سخنان ایشان در صورت‌های گوناگون آن، از پرسمان استدلالی بهره جسته است تا با توجه به شرایط حاکم به شکل غیر مستقیم آنچه مد نظر حضرت بوده‌است مانند: افشای ستم دستگاه بنی امیه،تبیین احکام دین، تبیین صفات شیعیان حقیقی و... را به مخاطب انتقال دهد.کاربست سازه بلاغی تشبیه و استعاره پتانسیل استدلالی سخن را غنا بخشیده و قدرت استدلال را برای اقناع مخاطب بالا می‌برد.

جریان حدیثی غالب محدثان شیعی، در سده یازدهم و دوازدهم ، جریان اخباری معتدل است. ظاهر امر این است که ایشان به صرف وجود حدیث در مجامع حدیثی به صحت آن حکم می کنند؛ولی در حقیقت مبانی جهت شناخت حدیث دارند و در عمل بدان ها پایبند هستند. ایشان در عمل سند و متن حدیث را مورد بررسی قرار می دهند. از دیدگاه ایشان خبر واحد به دلیل سیره علما و آیه های نفر و نبا دارای حجیت است. برخی از مبانی ایشان جهت شناخت و تعامل با حدیث عبارت است از: حجیت ظواهر قرآن و استناد به آن در شرح روایات، رویکرد میانه به عقل، نگاه دوگانه به اجتهاد، پذیرش تقسیم رباعی حدیث، پذیرش وجود تعارض غیر مستقر در روایات و توجه به علم رجال. مقاله به روش تحلیل محتوا از نوع توصیفی تحلیلی انجام شده و گردآوری مطالب به روش کتابخانه ای صورت پذیرفته است. در تحلیل موضوع از داده های منابع شرح الحدیثی محدثان اخباری معتدل سده های یازدهم و دوازدهم مدرسه حدیثی اصفهان استفاده شده است.

قاضی نعمان (د. 363ق) از تأثیرگذارترین دانشمندان اسماعیلیه در طول تاریخ این مذهب است. از روزگار صفویه که برخی از آثار او، به‌ویژه کتاب حدیثیِ دعائم به‌طور چشم‌گیری به فضای امامیه راه یافت، بحث‌های دنباله‌داری دربارۀ وی و آثار حدیثی‌اش در میان امامیان درگرفته‌‌ که این بحث‌ها به مرور، به‌ویژه در سدۀ اخیر، پختگی بیش‌تری یافته‌است. درمیان برجسته‌ترین فقیهان معاصری که در این‌باره، نظرات شایان‌توجهی ابراز داشته‌اند، باید از آیت‌الله شبیری‌زنجانی و آیت‌الله سیستانی یاد نمود. مقالۀ پیشِ رو، در‌ پی آن است که به واکاوی دیدگاه‌های این دو اندیشمند دربارۀ قاضی نعمان و آثار حدیثی وی بپردازد. در این‌راستا، با مقایسهٔ دیدگاه‌های این دو فقیه با داده‌های موجود در آثار خود قاضی نعمان، منابع دست-اول تاریخی و پژوهش‌های اسماعیلیه‌پژوهان معاصر، روشن شد که آیت‌الله سیستانی موشکافانه انگیزۀ تألیف دعائم را این‌گونه تشخیص داده‌اند که فاطمیان با تشکیل حکومت، به ضرورت وجود قانونی برای کشورداری پی‌‌بردند و به همین خاطر، پیگیر تألیف دعائم شدند. هم‌چنین آیت‌الله شبیری زنجانی نیز با ریزبینی، به این مسئله پی‌برده‌اند که قاضی نعمان به منظور روشن‌تر شدنِ مراد حدیث و فتوای خود، گاه در عبارت‌های احادیث دعائم دست‌برده‌است.