جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جناب نعمانی و شیخ طوسی از مهدویت‌نگاران متقدم شیعی، هردو، اثری به نام الغیبه از خود به‌جای گذاشته‌اند. با هدف آشنایی روش‌مند با منابع در زمینه مهدویت و تسهیل در امر مهدویت‌پژوهی، به روش توصیفی _ تحلیلی، این دو کتاب ایشان، با محوریت دو عامل زمان و انگیزه، بررسی ساختارشناسانه، محتواشناختی و روش‌شناختی گردید؛ تا ضمن به‌دست آوردن افتراقات و اشتراکات، نوع نگاه ایشان در پردازش به آموزه‎های مهدویتی تبیین گردد. در این مقایسه، برخی نقطه تفاوت‌های دو کتاب از حیث میزان و نوع پرداختن به مواردی مانند مسئله ولادت، ردّ فرقه‌های مدعی مهدویت و... مورد تحلیل قرار گرفت. بررسی انجام شده به دست داد که نعمانی به شیوه نقلی و با بیان خطابی و احساسی؛ و شیخ طوسی با روش عقلی _ نقلی آموزه‌های مهدویتی را طرح کرده‌اند. اما عواملی چون بستر زمان و اقتضائات آن، نیازها و ضروریات وقت، انگیزه و رویکرد نقلی و دغدغه ایمانی نعمانی و رویکرد عقلی و دغدغه کلامی طوسی در میزان، گزینش، پردازش و نحوه ورود ایشان به این آموزه‌ها تأثیر داشته است.

موعودباوری، از ارزش‌ها و ویژگی‌های مشترک در میان پیروان ادیان حکایت دارد و دارای ظرفیت‌هایی است ‌که می‌توان با تکیه بر آنها شبکه گسترده‌ای را در سطح جهان و در میان ملل مختلف، ایجاد نمود. ارزش‌های مشترکی که موعود‌گرایی و باور به منجی موعود، آنها را در پی دارد؛ در شبکه‌سازی جهانی و به تبع آن در هندسه نظم جدید جهانی نقش دارند. در این پژوهش با رویکرد کیفی و روش توصیفی _ تحلیلی به نقش موعود‌گرایی و منجی‌باوری در پیوند دادن مردم دنیا با همدیگر و در شبکه‌سازی جهانی، با تأکید بر جایگاه آن در هندسه نظم جدید جهانی، مورد بررسی قرار داده شده؛ و به این سوال اصلی که: چگونه می‌توان با تکیه بر موعود‌باوری به شبکه‌سازی جهانی در هندسه نظم جدید جهانی کمک نمود؟ پاسخ داده است. مفروض این است که تکیه بر ویژگی‌ها و ارزش‌های مشترک می‌تواند زبان مشترکی را در میان همه باورمندان به منجی موعود ایجاد نماید و از این طریق روابط اجتماعی تقویت می‌شود و همبستگی اجتماعی به‌وجود می‌آید؛ و به‌تبع آن شبکه‌‌ای از روابط بین جوامع مختلف که در هندسه نظم جدید جهانی دارای تأثیر است ایجاد خواهد شد. تبیین ویژگی‌هایی چون: تصویر روشن از آینده جهان، نجات‌خواهی، عدالت‌طلبی و ظلم‌ستیزی، که از موعود‌گرایی برگرفته می‌شوند و در ایجاد هم‌افزایی ‌و در نهایت شبکه‌سازی جهانی با تأکید بر نظم نوین جهانی نقش دارند؛ از یافته‌ها و نوآوری‌های این مقاله است.

آموزه مهدویت در طول چهار قرن نخست هجری در فرقه اسماعیلیه تطوراتی را از سر گذرانده است. نزد برخی اسماعیلیان پیشافاطمی، اسماعیل به عنوان مهدی موعود شناخته می‌شد؛ هر چند اکثریت اسماعیلیان به مهدویت محمد بن اسماعیل معتقد شدند. از نظر اسماعیلیان نخستین، پس از مهدی دیگر امامی نیست و او پس از پایان دادن به عالم جسمانی روز رستاخیز را بر پا می‌دارد. با ظهور فاطمیان، عبیدالله مهدی، نخستین خلیفه فاطمی، با اصلاحاتی عقیدتی، مهدویت خویش را مطرح کرد و به فرزند خود نیز لقب قائم داد. معز، خلیفه چهارم فاطمی، با هدف جلب همراهی قرمطیان در شرق جهان اسلام، ایده بازگشت محدود به مهدویت محمد بن اسماعیل را با تغییراتی مطرح و پیگیری نمود. به طور کلی، آموزه مهدویت در دوره اسماعلیان نخستین، ابعاد دینی قوی‌تری داشته و کمتر مورد سوء استفاده سیاسی قرار گرفته است که می‌توان این پدیده را در پرتو عدم دستیابی آنان به اقتدار سیاسی قابل توجه تبیین نمود. اما فاطمیان، همچون کیسانیه، از همان آغاز حکومت برای مشروعیت‌بخشی به جنبش خود، از این آموزه دینی بهره می‌برده و در صورت لزوم، آن را طبق سیاست‌های خود از دو بعد نظری و مصداقی اصلاح می‌کرده‌اند.

مقاله با عنوان«وظایف حوزه‌‌های علمیه در جامعۀ منتظر در اندیشۀ امامین انقلاب» به بررسی وظایف و نقش حوزه‌های علمیه در جامعۀ منتظر و ارزیابی این وظایف در اندیشۀ امامین انقلاب به عنوان فقهای کارگزار و مهدوی می‌پردازد. به‌طور کلی، ظهور امام زمان؟عج؟ راهی برای تحقق عدالت و اصلاح جامعه است، اما انتظار امام زمان؟عج؟ نیازمند آماده‌سازی و آموزش علمی و اخلاقی جامعه است. بنابراین، حوزه‌های علمیه نقش کلیدی در پیشبرد این هدف دارند. هدف اصلی مقاله، بررسی و تجزیه و تحلیل نظرات امامین انقلاب دربارۀ مهم­ترین وظایف حوزه‌های علمیه از جمله: تبیین و تفسیر اهداف و مقاصد مکتب، مرزبانی شریعت و حفظ دین از انحراف و تحریف، ایجاد جامعه منتظر بر مبنای قسط و نفی تبعیضات ناروا و مبارزه با ستم اجتماعی و اقتصادی، قضاوت و دادرسی و حل مشکلات قضایی جامعه، حکومت و نظارت بر اجرای احکام الهی است و نقش و اهمیت آنها را در جامعه منتظر بررسی می‌کند. انجام این پژوهش، به دو دلیل ضرورت دارد. اولاً، حوزه‌های علمیه به عنوان مرکز اصلی تربیت و آموزش علمی و دینی در جامعه منتظر، نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری و تربیت نیروهای تخصصی دارند. اما ارزیابی و تحلیل این نقش و وظایف در اندیشه امامین انقلاب می‌تواند کمک کند تا کیفیت آموزش و تربیت در حوزه‌های علمیه بهبود یابد و نیازهای جامعه اسلامی را درک کنند. ثانیاً، حوزه­های علمیه به عنوان مراکز و نهادهای معتبر و موثق در جامعه، می‌توانند به ترویج ارزش‌های اسلامی و تهیه بستری مناسب برای آماده‌سازی جامعه برای ظهور امام زمان؟عج؟ کمک کند. روش تحقیق در این مقاله، براساس روش تحلیل محتواست. نظرات امامین انقلاب در رابطه با وظایف حوزه‌های علمیه از طریق متون و خطابه‌ها و سخنرانی‌ها و منابع دیگر مرتبط بررسی می‌شوند و سپس تجزیه و تحلیل می‌شوند. با این روش، نظرات امامین انقلاب دربارۀ وظایف حوزه‌های علمیه به دقت بررسی می‌شود و نتایج آن در ارزیابی و بهبود عملکرد حوزه‌های علمیه در جامعه منتظر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

یکی از آموزه‌های مشترک بین ادیان ابراهیمی آموزه اعتقاد به ظهور منجی و موعود آخرالزمانی است. مسیحیان معتقد عیسی مسیح؟ع؟ سه روز پس از مصلوب شدن زنده شد و مدتی بعد به آسمان عروج کرد و در آخرالزمان دوباره از آسمان باز خواهد گشت و پادشاهی خداوند را بنا خواهد نهاد. در عهدین آموزش داده شده که مؤمنین هر لحظه و هر روز منتظر آمدن پادشاهی خداوند باشند و ایمانداران براساس فرهنگ انتظار تربیت شدند. در مسیحیت نخستین افرادی بودند که به نام منتظران پادشاهی خداوند شناخته می‌شدند و امروزه یکی از مراسمات دینی و دعا‌های بسیار مهم و اساسی در مسیحیت مراسم عشای ربانی است که در حقیقت به نوعی مراسم دعا برای آمدن پادشاهی خداوند شناخته می‌شود. در این تحقیق درصدد بررسی فرهنگ انتظار مسیحیت مطابق با مبانی عهد جدید می‌باشیم. هدف از این پژوهش تقویت نقاط مشترک دو دین اسلام و مسیحیت در مسئله اعتقاد به موعود و انتظار و آمادگی برای آمدن موعود می‌باشد. روش پژوهش مطالعات متنی با تمرکز بر متون مقدس مسیحیت می‌باشد.

چندی پیش دکتر سروش "نظریه بازرگانی صدق" را در حیطه معرفت شناسی مطرح کرد. در این پژوهش نظری متکی بر اسناد و به روش استدلالی و تفسیر محتوا و با در نظر گرفتن این دیدگاه نورسیده که متاثر از خلجان اندیشه غرب از شکاکیت مدرنیته تا برآمدن دیدگاه پسامدرن است، با نیم نگاهی به ارزیابی و نقد آن، مساله انکار ولادت امام دوازدهم از سوی مدعی بررسی شده است. فروکاستن مساله میلاد امام دوازدهم به ایمان صرف در برابر جایگاه علمی آن، نادیده گرفتن تعالیم قرآن و سنت پیامبر خاتم و مورخان و دانشمندان فریقین است. قربانی اصلی این نظریه که توسط آن می توان بر فاشیسم هم صحه گذاشت، هویت "من عاقل" است؛ زیرا صدق تابع تصدیق است و حقیقت اعتباری و توافقی است. مدعی این نظر به عنوان یک اندیشمند مسئولیت شناس شایسته است تا اظهارنظر قبلی خود در انکار میلاد را اصلاح نماید، زیرا بازار عقلائیت و تصدیق جامعه اسلامی در زمینه میلاد امام دوازدهم فراتر از جهان شیعه است و بر اساس این بررسی تنها در حوزه تاریخ به صدق زایی 27 اثر مکتوب به صورت عمده غیر شیعی منجر شده است. همچنین بر پایه این نظر هر راه قانع کننده ای از جمله کاریزما برای کسب معرفت کافی است. دانشمندان بزرگی چون خواجه نصیر یا ملاصدرا و... که کاریزمایی جهانی دارند به اثبات وجود امام دوازدهم پرداخته اند.

یکی از مهم‌ترین مسئله جامعه شیعی در عصر غیبت، وجود الگو و راهبردی برای زیستن در جامعه بود این‌که آیا امامان شیعه برای زیست شیعیان در جامعه با سایر مذاهب و نحله‌های اسلامی استراتژی خاصی ارائه کردند یا خیر؟ از این رو مقاله حاضر برای تبیین الگوهای زیستی ارائه شده توسط امامان معصوم؟ع؟، براساس چارچوب(swot)قوت _ ضعف و فرصت _ تهدید، استراتژی سیاسی _ فرهنگی صادقین؟عهم؟ در عبور از بحران‌های پیش روی جامعه شیعی در مواجهه با سایر جریان‌ها و نحله‌های فکری را مورد بررسی قرار داده است. در ابتدا با استفاده از روش سوات، محیط سیاسی داخلی و خارجی عصر صادقین؟عهم؟ ذکر شده است. محیط داخلی جامعه شیعی از لحاظ قوت(S) مانند: تشکیل مکتب علمی، گسترش جغرافیای تشیع و وضعیت فرهنگی جامعه شیعی و ضعف(W) مانند: ضعف اقتصادی شیعیان، وضعیت خفقان سیاسی _ اجتماعی حاکم بر شیعیان، انشعاب و پیدایش فرقه‌های شیعی و قیام‌ زید و فرزندش یحیی، سپس محیط خارجی جامعه شیعیان از لحاظ فرصت(O) مانند: درگیری امویان و عباسیان، تأسیس حکومت عباسیان و رفع ممنوعیت حدیث و تهدید(t) مانند: جریان‌های فکری سیاسی عصر صادقین، رواج احادیث ساختگی و مجعول و عملکردهای حکومت‌های وقت می‌باشد؛ در نهایت با تلفیق الگوی ضعف _ تهدید(wt)، استراتژی فرهنگی: استقامت، مدارا و صبر و براساس الگوی قوت _ تهدید(st) و استراتژی سیاسی: بنیان‌گذاری و گسترش سازمان وکالت و تبری برای زیست و عبور شیعیان از بحران‌های پیش رو در جامعه، برای عصر غیبت ارائه شده است.

انقلاب اسلامی ایران یکی از بزرگ‌ترین اتفاقات قرن حاضر است که با رهبری مقتدرانه امام خمینی؟ره؟ و همراهی بی‌نظیر مردم با ایشان، به پیروزی رسید و توانست علیرغم بحران‌های متعدد در پرتو اندیشه‌های امامین انقلاب که ریشه در آموزه‌های اسلام ناب محمدی داشت، دستاوردهای کلانی در سطح داخلی و بین‌المللی کسب کند از جمله این مهم، دستاوردهایی است که در عرصه مهدویت کسب نموده است. از این رو این پژوهش با هدف تبیین دستاورد‌های انقلاب اسلامی در عرصه مهدویت با روش توصیفی _ تحلیلی و از طریق کتابخانه‌ای به دنبال پاسخ به این سؤال اساسی است: دستاوردهای مهدوی انقلاب اسلامی در دیدگاه امامین انقلاب چیست؟ در پی پاسخ به این سوال پس از جستجو در نقطه نظرات امامین انقلاب این نتیجه حاصل شد که دستاورد‌های مهدوی انقلاب اسلامی که در ابعاد فرهنگی، اعتقادی و بین‌المللی است، عبارتند از: افزایش برنامه‌ها و مکان‌های مهدوی، افزایش امید در جامعه، تربیت مبلغان مهدوی، تغییر نگرش در آموزه­های مهدوی، بیدارسازی و آگاهی‌بخشی شیعیان جهان.

تمدن اسلامی بر پایه شریعت استوار گردیده است و کلیه مؤلفه‌های آن بسان؛ دین، اخلاق، علم و عدالت مطابق با قرآن کریم و سنت رسول‌الله و امامان شیعه بوده و در کل توحیدی است. از طرفی هم، مهدویت از جمله مفاهیمی است که در طول تاریخ اسلام و قرون متمادی همواره راه نجات از استبداد و ستم و تحقق عدالت اجتماعی بوده است. پس اتخاذ چنین رویکردی به مفهوم مهدویت در انسجام انقلاب اسلامی و شکل گیری تمدن بزرگ اسلامی مؤثر است. لذا هدف از انجام این پژوهش پاسخگویی به این سؤال است که مهدویت از چه طریقی می‌تواند در تحقق تمدن اسلامی نقش داشته باشد؟ بنابراین در این مقاله تلاش می-شود تا ابعاد و زوایای مختلف این موضوع با بهره‌گیری از روش تحقیق کتابخانه‌ای مورد توصیف و تحلیل قرار گیرد. یافته‌ها نشان می‌دهد که، مهدویت آرمان غایی و هدف اصلی انقلاب اسلامی ایران است، اما برای دست‌یابی به آن و پیدایش و حفظ تمدن اسلامی باید به الزاماتی همچون، توجه مستمر به آموزه‌ها و اندیشه-های مهدویت، جهاد تبیین برای راهنمایی مردم و زمینه‌سازی ظهور، انتظار محوری در سبک زندگی اسلامی در همه سطوح و نیز تربیت افراد متدین و عالم توجه نمود تا بدین طریق، موانع برداشته شود و جامعه به سوی ترقی و تعالی حرکت نماید.

بحث از چرایی غیبت امام زمان؟عج؟ حتی پیش از غیبت ایشان مورد توجه بوده و از امامان پرسش شده است؛ گاه نیز خود ایشان به تبیین علت غیبت پرداخته‎اند؛ از این روی، در روایات فراوانی از اهل‌بیت، سخن از چرایی غیبت با عناوین متعددی انعکاس یافته است: 1. اجرای سنّت انبیای پیشین؛ 2. خشم و غضب الهی؛ 3. آزمایش و امتحان مردم؛ 4. خوف قتل؛ 5. رهایی از بیعت طاغوت‌ها؛ 6. ستم‎پیشگی مردمان؛ 7. خارج شدن مؤمنان از صلب کافران؛ 8. فرصت‌یابی مدعیان حکومت شایسته. براساس برخی از این احادیث، علت غیبت امام مهدى؟ع؟ این است که، آن حضرت با وجود غیبت و نهان‌زیستی از یوغِ بیعت با طاغوت‏هاى زمان آزاد مى‏شود و تعهد و بیعت با هیچ حاکمى را برعهده ندارد، تا بتواند در زمان قیام خود آزادانه تلاش کند. دیگر امامان از روى تقیه حکومت‏ها را به رسمیت مى‏شناختند، ولى امام مهدى؟ع؟ مأمور به تقیه نیست. این مقاله، پس از بررسی سند و دلالت 10 روایات متناظر با این عنوان، نقش «رهایی از بیعت طاغوت‏ها» را در غیبت امام زمان؟عج؟ واکاوی و تحلیل نموده است. با توجه به رسالتی که امام زمان؟عج؟ بر دوش دارد، به خلاف دیگر امامان، مأمور به تقیه نیست؛ او مأمور به قیام است و مکلف است تا براساس واقعِ دین عمل کند؛ شدّت فشار و ستم‌کاری خلفای جور، چنان عرصه را بر او تنگ کرده‌ است که به فرض که او را نکشند، او باید با تقیه رفتار کرده، با ایشان بیعت کند؟! از این رو، برای رهایی از بیعت با طاغوت‎ها نگزیر به غیبت و نهان‎زیستی خواهد بود.