جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسئله ضرورت تشکیل حکومت جهانی صالحان از باورهای‌های تردیدناپذیر اسلامی است در این‌باره پرسش‌های متعددی قابل طرح است از جمله این‌که آیا اندیشه تشکیل حکومت جهانی صرفاً یک باور مذهبی تعبدی است یا این‌که آن را با دلایل عقلی نیز می‌تواند اثبات نمود و پرسش دیگر این‌که اگر ما به کمک دلایل عقلی اثبات کردیم که جوامع برای رسیدن به سعادت واقعی چاره‌ای جز حرکت به سوی یکپارچه شدن و برداشتن مرزهای اعتباری ندارند آیا می‌توان ادعا کرد که اساساً حرکت طبیعی جوامع به سمت یکپارچه شدن است و جوامع خواه ناخواه به این سو حرکت خواهند کرد. در نوشتار پیش رو کوشیده شده با روش توصیفی _ تحلیلی به پرسش‌های یاد شده پاسخ داده شود. ضرورت توزیع عادلانه نعمت‌های خدادای و ضرورت امنیت و صلح جهانی از جمله دلایلی است که ضرورت وجود حکومت یکپارچه جهانی را ضرورت می‌بخشد و تکاملی بودن حرکت تاریخ که ریشه در ساخت و بافت انسان دارد نیز می‌تواند اثبات‌کننده این مطلب باشد که سیر طبیعی حرکت جوامع به سمت یکپارچه شدن و تشکیل حکومت جهانی خواهد بود.

از زمان نخستین جامعه بشری تا شکل‌گیری دولت‌های مدرن، اندیشه سامان‌بخشی به حیات اجتماعی _ سیاسی و تنظیم روابط میان فرمانروایان و فرمانبرداران از مهم‌ترین دغدغه‌های بشر بوده است. نظام‌های سیاسی اسلام و حکومت‌های برآمده از آن دارای برخی مختصات هندسی و ویژگی‌های منحصر به فرد است که هرچند به تدریج در طی زمان شکل گرفته‌اند، فهم کامل، شکل و ساخت آنها عمدتاً نیازمند درک نظریه‌های کلامی و فقهی است که در آن هندسه و خصوصیات مندرج هستند. بررسی منطق و بنیاد آرای سیاسی امام خمینی؟ره؟ از یک سو به دلیل تنوع آثارش در سنت‌های مختلف اندیشه اسلامی مانند؛ فقه، کلام، فلسفه، اخلاق، تفسیر و عرفان و از سوی دیگر به ویژه به دلیل تلاش و موفقیت ایشان در تاسیس یک حکومت دینی اهمیت بسیاری در مطالعات اندیشه سیاسی اسلام دارد. پرسش اساسی نوشته حاضر این است که نگاه امام خمینی؟ره؟ به مفهوم سیاست چیست و مهم‌ترین مؤلفه‌های کارکردی _ جامعه‌شناختی ایشان در حوزه سیاست که منجر به شکل‌گیری حکومت دینی شده است، چه می‌باشد؟روش به کار رفته در این تحقیق، روش کتابخانه‌ای و مطالعات اسنادی است که با رجوع به منابع دسته اول(صحیفه امام خمینی؟ره؟ و دیگر آثار ایشان) و منابع دسته دوم(کتب و مقالات تفسیری) انجام شده است. نتایج نشان می‌دهد که مهم‌ترین کارکردهای سیاست از منظر حضرت امام خمینی؟ره؟ عبارتند از؛ تربیت و تزکیه(جامعه‌پذیری)، ظلم‌ستیزی، توجه به حیات و سعادت اخروی انسان ، همزیستی مسالمت‌آمیز، وحدت امت اسلام و شکل‌گیری تمدن نوین اسلامی(حکومت دینی).

مسئله اصلی پژوهش حاضر این است که اساساً تشکیل حکومت اسلامی از حیث اخلاقی اهمیت داشته و مبنای چنین حکومتی، اصول اخلاقی است. در این نوشتار از برخی مبانی اخلاقی از قبیل ضرورت تعالی نفس انسانی و مسئولیت­پذیری اخلاقی و همچنین انگیزش اخلاقی برای ضرورت شکل­گیری حاکمیّت اسلامی سخن گفته می­شود. البته ضرورت شناخت این مبانی در گام نخست مبتنی بر این است که از وضعیت نابه‌سامان اخلاقی و اجتماعی جامعه دینی آگاه شده و از آن وضعیت­های نابه‌سامان ناخوشایند باشیم. در نوشتار حاضر تلاش می­شود پیوند وثیق بین اخلاقی زیستن و حکومت اسلامی تدقیق شود.

موضوع جایگاه علما در دوران غیبت و تشکیل حکومت دینی از جمله موضوعاتی است که به دلیل دارا بودن شاخصه‌های کلیدی و تأثیرگذار همواره مورد توجه محققان مسلمان و غیرمسلمان بوده است. مشاهده تغییر و تطورات در حیطه وظایف علمای شیعی و ورود ایشان به عرصه‌های سیاسی اجتماعی و طرح مسائلی همچون نظریه ولایت فقیه و اداره حکومت توسط فقهای شیعی، و خصوصا مشاهده نمونه حکومتی جمهوری اسلامی ایران، مستشرقان را بر آن داشت تا به شکل ویژه‌ای به بررسی و نقد این موضوع بپردازند. مستشرقانی همچون کولین ترنر،هاینس هالم و ژوزف الیاش در بررسی موضوع مورد نظر، ضمن تمرکز بر منابع روایی شیعی، و همچنین بیان گزاره‌های تاریخی از قرون اولیه تا دوران معاصر، سعی در مخدوش ساختن مبانی مشروعیت تشکیل حکومت در دوران غیبت داشته‌اند. در مقاله پیش رو در مرحله نخست به بیان ادله و دیدگاه این مستشرقان، و در ادامه به بیان اشکالات و نقدهای وارده بر آنها پرداخته شده است.

امام معصوم شئونی دارد که اگر مجال ظهور یابد، در سیره امام دیده می‌شود. تشکیل حکومت از شئون سیاسی امام است که از جهات مختلف قابل بررسی است؛ همچون لزوم تشکیل حکومت توسط معصوم، مبانی حکومتی اسلامی در آیات، روایات و سیره معصومین (ع). مردم نیز در فراهم آوردن شرایط برای ایجاد و استمرار آن می‌توانند نقش بسزایی داشته باشند. نوشتار حاضر به کیفیت حضور مردم در حکومت علوی و مهدوی می‌پردازد و به دنبال پاسخ به این سوال است که مردم در حکومت حضرت علی (ع) و حضرت مهدی، چگونه نقش‌آفرینی می‌کنند؟ یافته‌های پژوهش نشان از آن دارد که حاکم اسلامی در تمام شئون حاکمیتی اثرگذار است. در کنار او، مردم نیز در این مهم دخیل‌اند و مبانی اسلامی به حضور مردم در عرصه حکومتی مشروعیت می‌بخشد که در آیات، روایات، سیره معصوم و دلیل عقلی می‌توان به اثبات آن رسید. همچنین امت، در دو سطح عمومی و خواص، حضور پررنگی دارند و در ایجاد، نظارت، استمرار و مصونیت بخشی به حکومت نقش‌آفرینی می‌کنند. از این جهت که انسان برای رسیدن به تکامل خلق شده است. بخشی از مسیر تکامل از فعالیت اجتماعی حاصل می‌شود. انبیا و ائمه (ع) نیز مردم را آماده می‌کردند تا به مرتبه‌ای برسند که مسئولیت‌های مختلف اجتماعی را به دوش بگیرند. در هر دورانی که مردم این استعداد را بیشتر در خود فراهم کنند، نقش موثرتری خواهند داشت. با توجه به اینکه حکومت امام زمان (عج) جهانی و عدل محور است، مردم را به نقطه اوج تکامل در امور اجتماعی می‌رساند.

نفاق پدیده­ای است که در آموزه‌های دین به این صفت و نیز پیامدهای آن در سطوح مختلف اشاره شده است. نفاق آن‌هم درسطح خواص، خسارت‌های زیان‌بار به بار می‌آورد. از جمله پیامدهای جبران‌ناپذیر این صفت مذموم، بدبینی و فاصله گرفتن مردم از دین و شریعت است. خواص در صورت ضعف و تزلزل در ساحت شناخت و بینش، جهت دست یافتن به قدرت یا حفظ جایگاه خود، تدریجاً صفت نفاق را پیدا می‌کنند. تاریخ نیز بیانگر این حقیقت است که عملکرد منافقانه برخی خواص، آسیب­های جبران‌ناپذیری وارد نموده است. رویکرد اساسی در این جستار، بررسی نفاق خواص جامعه در حکومت دینی و تأثیر آن در دین‌گریزی عوام است. این جستار در مقام بررسی این مسئله است که ابتلای خواص جامعه مبتلا به این پدیده مذموم و عملکرد منافقانه آنان الزاماً در عوام تأثیر منفی گذاشته و باعث بدبینی و حتی فاصله گرفتن آنها از دین شود. خواص منافق در طول تاریخ لطمات جبران‌ناپذیری بر پیکره جامعه وارد نموده­اند. در عصر حاضر بعد از تحقق حکومت اسلامی در منطقه و اتمام دوران دفاع مقدس، مدعیان دین و خدمت به مردم تدریجاً در بدنه نظام نفوذ نمودند. آنان با استفاده ابزاری از دین و نمادهای آن، در راستای عوام‌فریبی، اعتماد توده مردم را نسبت به خود جلب نمودند. عملکرد نابه‌هنجار آنان عامه مردم را دچار تضاد نمود، موجب گردید مردم نسنجیده به پای دین بگذارند. هدف اساسی در این جستار، بررسی پیوند ناگسستنی میان نفاق خواص جامعه و تأثیرگذاری عملکرد منافقانه آنان در عرصه­های مختلف از جمله در عرصه سیاست و مدیریت جامعه، بر اعتقادات دینی توده مردم و در نتیجه دین‌گریزی آنان است. پرسش اصلی نیز این است: چگونه نفاق سیاسی خواص جامعه موجب ناکارآمدی دین می‌شود؟ روش پژوهش، توصیفی تحلیلی و روش جمع‌آوری اطلاعات عمدتاً کتابخانه‌ای است.

طبق حکم عقل و برخی از آیات و روایات حکومت فقیه در زمان غیبت ضروری است، در این تحقیق به این سؤال‌ها پاسخ داده شده که کدام دلیل عقلی روشن و چه آیه آشکاری و کدام روایت معتبری بر ضرورت حکومت فقیه جامع در زمان غیبت دلالت دارد؟ تحقیق حاضر درصدد است تا با استفاده از دلیل عقلی مالکیت خدای تعالی بر زمین و داشتن حق مدیریت، از واگذاری آن به معصوم و مانع ایجاد شده در زمان غیبت و لزوم حاکمیت فقیه بحث کرده و از آیه منع تحاکم به طاغوت و آیات عدم حکم بما انزل الله و چگونگی استفاده لزوم حکومت فقیه در زمان غیبت از این دو دسته آیه بحث کند و در بخش روائی به این بپردازد که اشکال‌های سندی و دلالی مقبوله عمربن حنظله و توقیع اسحاق بن یعقوب در اثبات ولایت فقیه چگونه جواب داده می‌شود؟ لذا براساس ادله پیش‌رو در فرض حصول شرائط، خواهیم گفت که حکومت فقیه جامع در زمان غیبت ضرورت دارد. در این تحقیق جمع‌آوری داده‌ها کتابخانه‌ای بوده و به روش توصیفی _ تحلیلی ضمن ذکر آراء برخی از دانشمندان، در مواردی بعد از نقد، ادله جدیدی بیان شده است.

هنگام سخن گفتن از مبنای یک پدیده، مراد و منظور آن بنیان‌ها و پایه‌هایی است که آن رخداد بر آن استوار گردیده و به اقتضای آن بنیان شکل خاصی یافته است. حکومت به طور عام و حکومت دینی نیز پدیده‌ای است که بر یک دسته بنیان ساخته شده و به اقتضای آن مبناها، شکل و صورت خاصی به خود گرفته است. برای ساخته‌ شدن یک حکومت و نوع خاصی از آن که حکومت دینی است، بنیان‌های متعددی مورد نیاز است. دسته‌ای از این بنیان‌ها، بنیان‌های نظری بوده که اشاره به باورهای اصیل و اساسی مردمان دارند و در ذیل مهم‌ترین آنها بنیان‌های هستی‌شناختی، معرفت‌شناختی، الهیاتی، ارزش‌شناختی و انسان‌شناختی واقع شده‌اند. بنابراین، مبانی انسان‌شناختی حکومت و حکومت دینی، آن دسته از باورهای اصیل و اساسی هستند که در حوزۀ شناخت انسان قرار گرفته و باورهای حکومت دینی راجع به انسان را شکل داده‌اند. در این نوشتار، با مراجعۀ به منابع دارای حجیت در دین، به مهم‌ترین پایه‌های انسان‌شناختی حکومت دینی رسیده‌ایم و تلاش کرده‌ایم در یک نظم منطقی آنها را عرضه‌ داریم.

با توجه به نقش مهم حکومت­ها در سازمان­دهی جوامع و اداره مردم با جهت­دهی افکار و اعمال آنان و ورود جدی دین به حوزۀ تعیین سرنوشت افراد، بررسی اهداف حکومت­های دینی، ضروری است. در این میان اسلام و مسیحیت به عنوان دو دین زنده و دارای پیروان فراوان در جهان امروز، شایستۀ بررسی دقیق­تری هستند. مقاله پیش­رو با مطالعۀ کتابخانه‌ای و روش توصیفی _ تحلیلی به شناسایی و مقایسۀ اهداف حکومت­های دینی _ اسلامی و مسیحی پرداخته و نتیجه می­گیرد که به­رغم وجود تفاوت­هایی در مبانی و روش­های این دو دین، شباهت­های فراوانی در اهداف اصلی این دو حکومت دینی وجود دارد. براساس این بازنگری نو، اهداف اسلام در حکومت دینی عبارتند از: امنیت و عدالت اجتماعی، کمال انسان و تحقق حکومت خدا در زمین و اهداف مسیحیت در حکومت دین عبارتند از: امنیت و عدالت اجتماعی، رساندن جهان به کمال و تحقق حکومت خدا در زمین.