جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این مقاله با روش تحلیلی به نظریۀ محمود ایوب با عنوان رنج رهایی‌بخش در اسلام می‌پردازد. وی در این نظریه، از آموزۀ رنج رهایی‌بخش در مسیحیت الهام گرفته است که در آن مصائب و رنج‌های عیسی مسیح علیه السّلام به عنوان فدیه‌ای برای نجات بشر و رهایی ایشان از بردگی گناه معرفی می‌شود. ایوب با درنظرگرفتن اینکه رنج‌ها و شهادت امام حسین علیه السّلام در کربلا سبب اعطای حق شفاعت از جانب خداوند به ایشان، در مقیاسی بسیار وسیع گردید؛ به‌طوری‌که بشریت را با آن مورد شفاعت قرار می‌دهند و از آتش عذاب نجات خواهند داد، به ارائۀ الگویی برای رهایی‌بخشی و نجات بر اساس آموزه‌های اسلام و کلام تشیع امامی پرداخت. در این مقاله، الگوی ایوب هم از جهت اصطلاحات کلامی و هم تطابق با آموزه‌های بنیادین کلام تشیع امامی مورد بررسی انتقادی قرار می‌گیرد و در انتها تلاش می‌شود تا دفاعیه‌ای نیز از این نقدها ارائه شود. درنهایت این مقاله با امکان‌سنجی و ظرفیت‌سنجی مفهوم رهایی‌بخشی در کلام شیعه، در تلاش است تا مسیر دیگر پژوهش‌ها را برای بررسی سازگاری کامل آن با مبانی کلامی تشیع امامی هموار سازد.

بسیاری از فیلسوفان معاصر از آثار هیدگر در اندیشۀ خویش بهره برده‌اند؛ بنابراین بررسی اندیشۀ هیدگر و تعیین چارچوب تفکر وی راهگشای این تأثیرپذیری‌ها خواهد بود. چنانکه مرز میان تفکر محاسبه‌ای و تفکر انکشافی نشان‌گر این تفاوت خواهد بود. در این مقاله با روش تحلیلی، به بررسی آثار هیدگر پرداخته‌ایم که وی میان فلسفه‌ای که وجوداندیش است و فلسفه‌ای که به موجوداندیشی دچار شده و از وجوداندیشی غفلت ورزیده است، تمایز قائل می‌شود. سپس چنین تبیین کرده‌ایم که وی انسان را در ساحتی می‌بیند که با فراخوانده‌شدن از سوی وجود، پرسش‌گری می‌کند. پس هیدگر خود را در راه می‌بیند و در انتظار ندای وجود است. درنتیجه چنانکه نشان داده شده است، هیدگر اعتقاد به نوع دیگری از تفکر دارد؛ یعنی تفکری که با نوعی رهایی به دست آمده و انسان در پرتو آن در مسیرهای ناهموار اندیشیدن، به حقیقت که نوعی انکشاف و فتوح است، رسیده و با زبان شاعرانه همان را که یافته است، بیان می‌دارد. از این منظر، وجود با تفکر معنوی نسبت برقرار می‌کند و در زبان، یعنی خانۀ وجود سکنا می‌گزیند. هیدگر خود نیز بارقه‌ای از حقیقت را شهود کرده است.

نظریۀ هوش مصنوعی قوی در عصر حاضر، یکی از نظریات پرچالش و بااهمیت است که طرفداران و منکران بسیاری دارد. پاسخ به این مسئله، مستلزم داشتن رویکردی دربارۀ رابطۀ ذهن/نفس و بدن است. تفاوت رویکردها به تفاوت پاسخ به امکان و عدم امکان هوش مصنوعی قوی منجر می‌گردد. فلاسفۀ ذهن غربی و اسلامی دربارۀ رابطۀ ذهن/نفس و بدن تحلیل‌های متفاوتی ارائه داده‌اند. این تحقیق بر آن است که با روش تحلیلی - توصیفی نسبت میان دیدگاه‌های معروف دربارۀ رابطۀ ذهن/نفس و بدن را با امکان هوش مصنوعی قوی بررسی و ارزیابی کند. این نتیجه به دست آمد که نه‌تنها دوگانه‌انگاران بلکه حتی برخی یگانه‌انگاران فیزیکال نیز نمی‌توانند به‌درستی از امکان هوش مصنوعی قوی دفاع کنند.

امروزه با گسترش فرقه‌های انحرافی مهدویت و رواج‌دادن بیش از پیش فرهنگ آزادی عقیده و بیان در سطح بین‌المللی و جامعۀ ایران، پیروان این فرق با تکیه بر مواد حقوقی مرتبط، برخورداری از آزادی در تبلیغ و بیان اعتقادات خود را حقی بدیهی قلمداد می‌کنند و اقدامات محدودیت‌ساز تیم‌های امنیتی و نهادهای قضایی را ناقض حقوق خود برمی‌شمرند. آنها از این طریق، در پی القای دوگانگی رفتاری و قانونی نظام، در برخورد با خود هستند. بر اساس این ضرورت، پژوهش حاضر با روشی توصیفی‌-‌تحلیلی و با تکیۀ بر داده‌های کتابخانه‌ای و اسناد نوشتاری به بررسی گسترۀ فعالیت فرقه‌های انحرافی مهدویت می‌پردازد و در ضمن، سه عرصۀ اختصاصی، خصوصی و عمومی تبیین می‌گردد. یافتۀ تحقیق عبارت‌اند از اینکه: تنها آزادی اعتقاد، حوزۀ اختصاصی فرد است و آزادی بیان که مرز بین حوزۀ اختصاصی و عرصۀ عمومی است، اگر به قلمرو عمومی تسری پیدا کند، باید مورد نظارت قرار گیرد و عرصۀ عمومی نیز تابع شرایط قانونی جامعه است؛ ازاین‌رو فرق انحرافی مهدویت در فعالیت‌های تبلیغاتی خود که مندرج در عرصۀ عمومی است، باید فعالیت‌های خود را ذیل مواد قانونی کشور تنظیم کنند و این شرط لازم، هیچ‌گونه تغایری با اصل 23 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مبنی بر ممنوعیت تفتیش عقاید ندارد.

واقع‌نمایی به معنای نشان‌دادن وجود عینی اشیا در خارج از ادراک ماست. این نظریه در خصوص گزاره‌های دینی و قرآنی، از مسائل چالش‌برانگیز در دهه‌های اخیر بوده است؛ درحالی‌که واقع‌نمایی گزاره‌های معاد به جهت عدم تحقق بالفعل، مورد تردید و انکار برخی متفکران قرار گرفته است. فیلسوفان مسلمان قضایای مربوط به معاد را در عین واقع‌نمایی، از سنخ حقایق صادق می‌دانند؛ البته توانایی تحقق تجربی ندارد؛ بلکه به تناسب قضایای فلسفی، قابل تحلیل عقلی و ارجاع به علم حضوری است. اما تجربه‌گرایان در اثبات‌پذیری و واقع‌نمایی گزاره‌های دینی مناقشه کرده‌اند و مجتهد شبستری با وجود اعتقاد به خدا، منکر واقع‌نمایی گزاره‌های مربوط به معاد در قرآن است؛ بنابراین پرسش اصلی این است که دیدگاه مجتهد شبستری در انکار واقع‌نمایی چیست و چگونه تحلیل می‌شود؟ این پژوهش ضمن نقد دیدگاه مجتهد شبستری با روش توصیفی‌-‌تحلیلی به بررسی و اثبات واقع‌نمایی گزاره‌های معاد در قرآن می‌پردازد. نتایج حاکی از این پژوهش این است که گزاره‌های معاد در قرآن با توجه به اینکه از نوع گزاره‌های تجربی نیست و از متکلم حکیم صادر شده است، باید با معیار متناسب خود سنجیده شود؛ همچنین گزاره‌های موجود در قرآن با صراحت، واقع‌نمایی آیات مربوط به معاد را به اثبات می‌رساند.

هدف مقاله این است که با روش توصیفی‌-‌تحلیلی با مبنا قراردادن هماهنگی و پرورش قوا و بحث ایده در امر زیبا و والا، ابعاد تربیتی نقد سوم کانت بررسی شود. طیف معانی و ابعاد تربیتی - بیلدونگی مرتبط با امر زیبا و والا، مانند پرورش قوا و روح، پرورش روح در معیت زیبای طبیعی و هنری، تکیه به غایت عقلانی و هماهنگی فاهمه‌-‌تخیل در امر زیبا، شکل‌گیری تصوری از کل در امر والای ریاضی و هماهنگی عقل‌-‌تخیل، تسلای خاطر و همدلی در چنین تجربه‌ای، پرورش قوا بر مبنای هماهنگی در شدیدترین ناهماهنگی آنها در امر والای پویا، پرورش قوا در راستای پرورش استعدادهای طبیعی و اخلاقی ویژۀ نوع انسان در ارتباط غیرمستقیم و مستقیم با ایده‌ها، تربیت مقدماتی اخلاقی در راستای ایدئال اخلاقی در ارتباط با غایت انسان و آمادگی برای جامعه‌پذیری بر مبنای لذتی که می‌توان در زیبا و در هماهنگیِ بازیافتۀ والا با دیگران برد، انضباط ذوق، حس مشترک به مثابۀ زمینۀ مقایسۀ احکام با یکدیگر و تصحیح خطاهای حکم زیبا و والا، نیز ارتقا و کمال قوای دخیل در امر زیبا و والا در مواجهه‌های مختلف، پیامدهای تربیتی امر زیبا و والا را در مسیر استعدادها و قوای نوع انسان پی می‌گیرد و وجه انسان‌شناختی نقد سوم را نشان می‌دهد.

الگوگرایی یکی از گونه‌های اخلاق فضیلت است که مطابق آن اسوهٔ اخلاقی معیار اساسی اخلاق است. تاکنون دو قرائت مختلف از الگوگرایی ارائه شده است؛ قرائت برخاسته از سنت مسیحی و قرائت برخاسته از سنت اسلامی - شیعی. الگوگرایی در سنت مسیحی با نوشته‌های زگزبسکی و تحت تأثیر اندیشۀ مسیحی و شخصیت حضرت عیسی علیه السّلام مطرح شده است. نظریۀ اخلاق ولایی که بر پایهٔ معارفِ نقلی شیعه طرح شده است، شباهت بسیاری به نظریۀ زگزبسکی دارد. در اندیشهٔ شیعی اسوه‌های تمام‌عیار، معصوم از گناه و خطا هستند و گفتار و رفتار معصومان معیاری برای شناخت مفاهیم و مصادیق اخلاقی است. هدف نوشتار تبیین و تطبیق این دو دیدگاه، نشان‌دادن برخی مزایای اخلاق ولایی بر الگوگرایی مسیحی با بیان عنصر عصمت اسوه و نقش باور به آن در دفع برخی اشکالات الگوگرایی است. در این مقاله، روش جمع‌آوری داده‌ها کتابخانه‌ای و روش تحلیل تطبیقی است. باور به عصمت اسوه‌ها در نظریۀ الگوگرایی، اشکالاتی همچون اعتمادنداشتن به همۀ کنش‌ها و منش‌های الگو، طفولیت اخلاقی و نسبیت را از این نظریه دفع می‌کند. باور به عصمت الگوی تمام‌عیار، سبب مزیت الگوگرایی برخاسته از سنت شیعی بر الگوگرایی برخاسته از سنت مسیحی خواهد شد.