جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آنتوان بِرمن فیلسوف و مورخ و نظریه‌داز معاصر فرانسوی است که به‌دلیل نوع نگاه خاص خود به ترجمه، تأثیر فراوانی در حوزۀ نقد و مطالعات ترجمه داشته است. وی مدل ریخت‌شکنانۀ خود را در قالب سیزده گرایش بیان و از موارد ناهمگونی میان ترجمه و متن مبدأ، به‌عنوان سیستم تحریف متن یاد کرده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی‌تحلیلی بر آن است تا هفت گرایش از گرایش‌های ریخت‌شکنانۀ بِرمن را در ترجمۀ فارسی الهی قمشه‌ای از سورۀ مریم، مورد بررسی و نقد و ارزیابی قرار دهد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که در ترجمۀ قمشه‌ای، عناصر تفسیری و توضیحات کوتاه میان‌پرانتزی زیادی به‌کار رفته و متن ترجمه در برخی موارد، از متن اصلی فاصله گرفته است. در مجموع و در میان این سیزده مؤلفه، اطناب، شفاف‌سازی، منطقی‌سازی و تخریب سیستم‌های متن از عوامل اصلی تحریف متن در ترجمۀ قمشه‌ای است و در حوزه‌های آراسته‌سازی، تخریب کمّی و تخریب کیفی نیز، انحرافات اندکی از متن مبدأ به‌چشم می‌خورد. در مجموع، همۀ این مؤلفه‌ها باعث تخریب ساختاری و معنایی متن مبدأ شده است.

در آیات 60 تا 82 سورۀ کهف، حکایت واقعی و پُررمز‌وراز دیدار حضرت موسی و حضرت خضر (ع2) مطرح شده است. این داستان، سیر درونی و روحانی و صعودی به سوی کمال را به تصویر می‌کشد؛ لذا افزون‌ بر جلوه‌های هنری، از منظر تفسیر انفسی به ابعاد متفاوتی نظر کرده است. مفسران هنری گوشه‌ای از این اشارات معماگونه را در هنر تصویرآفرینی قرآن بیان کرده‌اند و مفسران انفسی با مطابقت این مفاهیم با عالَم درون انسان، از اسرار آن به زیبایی پرده‌گشایی نموده‌اند. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی‌تحلیلی‌تطبیقی و بهره‌گیری از جلوه‌های هنری اعم از اصول تصویرگری و اسلوب‌های هنری مانند گفتگو و شخصیت‌پردازی، همچنین بهره‌مندی از تفسیر انفسی شامل شهود عارفان از بطون قرآن و تأویل آیات، درصدد کشف حقایقِ معانیِ این داستان معمایی است. نتیجه اینکه معنای واژگان‌‌ در این داستان، مانند موسی، فتا، مجمع‌البحرین، عبد، سفینه، غلام و دیوار، صرفاً همان معنای ظاهری این واژه‌ها نیست؛ بلکه با عنصر جان‌بخشی به کلمات، حیات و حرکت و رنگ می‌یابد و در قلب‌ها و عقل‌ها اثر می‌گذارد. البته تفسیر هنری مبیّن واقعیت است نه تخیل؛ زیرا باطل در قرآن وجود ندارد. از طرفی مفسران انفسی این داستان را حکایتی رمزگونه دانسته‌اند و آیات این داستان را با تأویل به حالات نفس انسان رمزگشایی و حقایق آن را آشکار نموده‌اند و با مراتب اسفار اربعه تطبیق داده‌اند. آنان کوشیده‌اند تا ارتباط میان ظهر و بطن قرآن را کشف کنند؛ ازاین‌رو، میان این دو تفسیر نه تنها مغایرتی نیست، بلکه ارتباط محکم مفهومی برقرار است.

ایجاد روحیۀ نشاط و امید در جامعه، ضمن فواید گوناگون، موجب می‌شود مردم با انرژی مضاعف تلاش کنند و در سایۀ این فعالیت‌های پرشور، پیشرفت همه‌جانبه در عرصه‌های مختلف حاصل شود. اکنون سؤال این است که چگونه نشاط و امید را در جامعه ایجاد کنیم و سطح آن را ارتقا دهیم؟ در این تحقیق با روش توصیفی‌تحلیلی، آیۀ ۷ سورۀ ابراهیم بررسی و معلوم شد که این آیه حاکی از دو سنت الهی در رابطه با آثار شکرگزاری و کفران نعمت است. روحیۀ شکرگزاری و دوری از کفران، عاملی بی‌بدیل در ایجاد و ارتقای سطح امید، شادی، شور و تکاپو، تلاش، قدرشناسی و مثبت‌نگری است. هدف این تحقیق، اثبات این مدعاست که سنن الهی این آیه با توجه به ویژگی‌هایش‌، پیامی دارد که موجب می‌شود فرهنگ‌سازی عمومی طبق آن، نقش چشمگیری در ایجاد روحیۀ شکر و دوری از کفران و در‌نتیجه، گسترش نشاط و امید در جامعه داشته باشد. در این راستا، پس از تعریف سنت‌ها و بررسی ویژگی‌های آن‌ها، به اثبات وجود دو سنت در آیۀ ۷ سورۀ ابراهیم پرداخته شده است؛ سپس تأثیر هریک از ویژگی‌های این دو سنت بر تبلور روحیۀ شکر و دوری از کفران بررسی گردید. در ادامه اثر این روحیه در ایجاد نشاط و امید مورد توجه قرار گرفت و در‌نهایت، با الهام از روش فرهنگ‌سازی قرآن، چگونگی فرهنگ‌سازی عمومی طبق پیام این آیه تبیین گردید.

نوع زندگی و فرهنگ و تفکر انسان در پیدایش شهر و شهرنشینی دخیل بوده است. انسان بر شهر و ساختار آن تأثیر داشته و شهر نیز بر انسان و رفتار و اندیشه وی تأثیر می‌گذارد. با استفاده از روش معنا‌شناسی در این مقاله، حوزه‌های معنایی متفاوت واژگان «بلد، «مدینه» و قریه» بیان و این مسئله بررسی شده است که چرا خداوند از سه واژۀ متفاوت برای مفهوم شهر استفاده کرده است؟ یافته‌های تحقیق بیانگر آن است که واژ‌گان «بلد، «مدینه» و قریه» در قرآن در معانی متفاوتی به کار رفته و تابعی از متغیر فرهنگ‌ها و هنجا‌رها و ناهنجاری‌های انسانی و اجتماعی جامعه است. «بلد» واژه‌ای عام است که بر سرزمین دلالت می‌کند، در «مدینه» فرهنگ شهرنشینی ملاک قرار دارد و تحت قوانین خاصی اداره می‌شود و «قریه» دارای آبادی ظاهری و مادّی است.

مشارکت سیاسی از مسائل علم سیاست و بنیادهای مهم سلامت اجتماعی و سیاسی قلمداد می‌شود و امری سهل و ممتنع است که مانعی کلان یا خرد می‌تواند حرکتش را متوقف کند یا عاملی شتاب‌زا بر سرعتش بیفزاید. فرضیۀ مقاله در پاسخ بدین پرسش که «سخن قرآن دربارۀ موانع مشارکت سیاسی و راهکارهای ارتقای آن چیست؟» این گزاره را مطرح می‌سازد که بر پایۀ مفروض، امکان ظرفیت‌سنجی مفاهیم سیاسی امروزین در قرآن مبتنی بر تفسیر موضوعی وجود دارد و با واکاوی دال و مدلول‌ها، می‌توان به‌طور عام و خاص دریافت که قرآن دراین‌باره سخن دارد و آن را ذیل محورهای ذهنی‌فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و برپایۀ قاعدۀ جری و تطبیق و نیز الغای خصوصیت اصطیاد نمود. براین‌اساس، مهم‌ترین مانع ذهنی‌فرهنگی، بسط بی‌جهت و بی‌ضابطۀ قلمرو دین است که عرصه را بر مشارکت سیاسی فعال می‌بندد و راهکار اصلی ارتقا نیز، بسط اعتدالی و به‌دور از افراط و تفریط قلمرو دین است. اختلاف و نزاع غیرهنجارمند مهم‌ترین مانع اجتماعی است که فضای نامنتظم و فتنه‌گون ایجاد می‌کند و راهکار مهم اجتماعی نیز توجه به مکانیزم‌های رفع اختلاف مانند صلح توسط داوران مرضیّ‌الطرفین است. مهم‌ترین مانع سیاسی، استبداد است؛ به‌ویژه اگر با دین آمیخته شده باشد و مهم‌ترین راهکار، افزایش ظرفیت سیاسی و ترویج مداراست. مهم‌ترین مانع اقتصادی نیز تبعیض است که در مقابل عدالت اقتصادی و اجتماعی می‌تواند مهم‌ترین راهکار اقتصادی افزایش مشارکت سیاسی باشد.

قرآن کریم کتابی است که با نزول تدریجی آیاتش تقویت و حمایت مستمر قلبی و روحی پیامبر (ص) را به دنبال داشت. براساس آیۀ 120 سورۀ هود، بیان داستان‌های قرآنی انبیای الهی در هر مقطع، با هدف تثبیت قلب رسول‌الله (ص) و مؤمنان طرح شد تا این رویدادهای تاریخی در مسیر رسالت، موجب ایجاد استواری قدم‌ها و نفوذ در دل و جان مخاطبان گردد. این پژوهش درصدد پاسخ‌گویی به این سؤال است که داستان حضرت موسی (ع) در سورۀ نمل چگونه موجب تثبیت قلب پیامبر (ص) شده است. بررسی توصیفی‌تحلیلی این مسئله حاکی از آن است که خداوند متعال طرح ماجرای موسی (ع) در سورۀ نمل را با هدف دو بشارت به پیامبر (ص) و مؤمنان در پیش گرفت: بشارت نخست به مؤمنان بر یاری خداوند در شرایط طاقت‌فرسای محاصرۀ اجتماعی‌اقتصادی عده‌ای از مؤمنان در شعب ابی‌طالب و هجرت عده‌ای دیگر به حبشه؛ بشارت دوم به نابودی جبهۀ باطل و غلبۀ حق، تا بیان دارد که گرچه مؤمنان در ابتدای دعوت پیامبر (ص) جمعیتی اندک بودند، در آینده‌ای نزدیک جانشین اقوام کافر و مشرک می‌شوند و حاکمیت و تسلط بر شبه‌جزیزۀ عربستان را به دست می‌آورند؛ ازاین‌رو، با اطمینان به غلبۀ مستمر مؤمنان بر کفار در طول تاریخ، نشانه‌ای غیرقابل‌انکار بر درستی پیام رسولان الهی مطرح می‌شود و با تثبیت قلب پیامبر (ص) و پیروان او، استواری و استحکام روحی ایشان را در طی مسیر رسالت و ایجاد جامعۀ اسلامی جهانی فراهم می‌آورد.

یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که مورد اهتمام جدی اندیشمندان و متفکران غربی در فضای مطالعات اسلامی قرار گرفته، اندیشۀ موعودگرایی است. هانری کربن از جمله اندیشمندان پرآوازه‌ای است که پژوهش در مورد دکترین موعودگرایی را در صدر مطالعات اسلامی خود قرار داده است و لذا پرداختن به اندیشه‌های وی، به ویژه ایدۀ موعودگرایی، اهمیت بسزایی دارد. آنچه توجه به آن در فضای اندیشۀ اسلامی بسیار ضروری می‌نماید این پرسش است که کُربن در سیر مطالعات اسلامی خویش، به چه میزان توانسته است به کُنه و حقیقت اندیشۀ موعودگرایی از منظر قرآن و روایات راه یابد؟ نوشتار حاضر کوشیده است با استمداد از روش توصیفی‌تحلیلی، اندیشۀ موعودگرایی کُربن و میزان انطباق دیدگاه وی با آموزه‌های قرآن و روایات را بررسی کند. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که اندیشۀ موعودگرایی کربن نقاط مثبتی مانند استفاده از روش پدیدارشناسی در پژوهش، توجه به ظهور امام عصر (عج) به‌عنوان آشکارکنندۀ زوایای باطنی دین، درنظرگرفتن امام عصر (عج) به‌عنوان تجلی ذات خداوند و تقض توهمات مدعیان دروغین و نیز نقاطی منفی ازجمله بی‌توجهی به اقامۀ عدل در رسالت امام عصر (عج)، بی‌توجهی به وظایف منتظران در حوزۀ رسالت امام عصر (عج)، تأثیر‌پذیری از نظریۀ عالم هورقلیا در بیان زمان و مکان زندگی امام عصر (عج)، استناد صرف به خطبۀ البیان در بحث انسان کامل دارد. روش گردآوری داده‌ها در این پژوهش کتابخانه‌ای است.