جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف نوشتار حاضر، بررسی تجارب معلمان دوره ابتدایی شهرستان مهاباد در باب تربیت دینی و عناصر آن است. برای نیل به این هدف، از روش پدیدارشناسی استفاده شده است. جامعه پژوهش، همه معلمان مقطع ابتدایی شهرستان مهاباد و روش‎ انتخاب مشارکت‌کنندگان، هدفمند می‎باشد. تعداد افراد مصاحبه‌شونده 30 نفر و ابزار آن، مصاحبه نیمه ساختاریافته است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات، از روش تحلیل تفسیری مبتنی بر الگوی اسمیت، فلور و لارکین استفاده شده است. یافته‎ها حاکی از آن است که در مورد اهداف تربیت دینی، مضامین فراگیر شناخت خدا به‌عنوان یکی از اصول دین، شناخت معاد به‌عنوان یکی از اصول دین، شناخت نبوت به‌عنوان یکی از اصول دین، شناخت و درک کلام خداوند، شناخت اخلاق دینی و راه‌های عمل به آن و شناخت فروع دین، در باب محتوای تربیت دینی دو مضمون فراگیر عدم رعایت اصول حاکم بر انتخاب محتوا و عدم رعایت اصول حاکم بر سازماندهی محتوا، در مورد روش تربیت دینی مضامین فراگیر تأکید بر روش فعال تدریس در آموزش مفاهیم دینی، تأکید بر روش‌های نوین تدریس در آموزش مفاهیم دینی، توجه به آموزش عینی مفاهیم دینی و استفاده از تکنولوژی‌های نوین در آموزش مفاهیم دینی، در مورد فعالیت‌های یادگیری تربیت دینی مضامین فراگیر تأکید بر روش‌های تعاملی و مشارکتی در فعالیت‌های یادگیری مربوط به مفاهیم دینی، توجه به اصل فعالیت دانش‌آموز در فعالیت‎های یادگیری، تأکید بر فناوری آموزشی در انجام فعالیت‌های یادگیری و حمایت از جستجوی در منابع اطلاعاتی فرادرسی برای انجام فعالیت‌های یادگیری و در باب شیوه‌های ارزشیابی تربیت دینی مضامین فراگیر سنجش مشاهده‎ای، ارزشیابی توصیفی، آزمون‎های عملکردی و آزمون‎های پیشرفت تحصیلی کتبی شناسایی شده‎اند.

هدف پژوهش حاضر، تبیین فلسفی نسبت میان حیا و حجاب در تربیت اسلامی و ارائه دلالت‎های تربیتی این رابطه است. پژوهش با رویکرد کیفی و با استفاده از روش توصیفی−تحلیلی انجام شد. ابتدا به شیوه توصیفی به بررسی مفهوم و جایگاه حیا و حجاب در متون تربیت اسلامی با بهره‎گیری از آیات قرآن، احادیث و روایات مبادرت شد. سپس تحلیل‎ها در ارتباط با نسبت میان حیا و حجاب به عمل آمد. نتایج نشان داد حیا در مقایسه با حجاب امری فطری، درونی و زیربنایی است. نسبت میان حیا و حجاب به شیوه‎ای نمادین اینگونه است که حجاب لباس حیا بوده و امری بیرونی و روبنایی است. هر چند حفظ آن در جامعه اسلامی ارزش محسوب شده و واجب است. لذا بیدارساختن و زنده نگاه داشتن فطرت حیا مقدم بر توصیه صرف به حجاب است. نتیجه آنکه از منظر تربیت اسلامی، دستور مستقیم به رعایت حجاب بدون پرورش بعد فطری حیا که از دوران کودکی صورت می‎گیرد، نوعی شتابزدگی در تربیت به حساب می‎آید. براین‎اساس، پیشنهاد می‎شود در برنامه‎ها و اقدامات تربیتی، توصیه به رعایت حجاب همراه با بیدار ساختن امر فطری حیا صورت گیرد و بدون پرورش فطرت حیا و بدون ملاحظه نقش مقدمه‎ای حیا، اقدامات در خصوص توصیه به رعایت حجاب مؤثر نخواهد بود.

سبک زندگی عفیفانه یکی از انواع گوناگون سبک زندگی است که قلمرو گسترده‎ای را دربردارد و به ویژگی‎های حوزه روابط میان‎فردی می‎پردازد و مشتمل بر اصول و قواعدی است که موجب ایجاد و تداوم عفاف در حیطه‎های مختلف زندگی می‎گردد. پژوهش کنونی با استفاده از روش تحلیلی و توصیفی و به‎منظور بررسی مؤلفه‎های رفتاری و هیجانی سبک زندگی عفیفانه با نگرش به منابع اسلامی انجام شده است. یافته‎ها حاکی از آن است که عدم جلوه‎گری و اجتناب از عوامل تحریک‎کننده، ارضای نیازهای جنسی در بسترهای عفیفانه، هم‎افزایی برای توفیق در حفظ عفاف، قناعت به داشته‎ها و صیانت از سرمایه‎ها، ایجاد و افزایش رفتارهای عفیفانه و کاهش و حذف رفتارهای غلط ضد عفاف از جمله مهم‎ترین مؤلفه‎های رفتاری سبک زندگی عفیفانه در منابع اسلامی است. همچنین، با کنترل ترس و اضطراب از تصمیمات و اقدامات عفیفانه، علاقه به زندگی سالم و آینده روشن و ندامت از خطاهای گذشته، انتظار و شوق برای تکامل و رشد، شادی و رضایت خاطر از حرکت در مسیر ارزشمند عفاف، محبت و عشق به خداوند و خوش‎بینی و امید به یاری او، تقویت حیا و کنترل و هدایت صحیح هیجانات جنسی می‎توان به عوامل هیجانی سبک زندگی عفیفانه دست یافت.

مالک اشتر یک شخصیت تربیت‎یافته براساس آموزه‎های تربیتی اسلام در نهج‎البلاغه می‎باشد. تربیت‎یافتگی او باعث انتخابش به‎عنوان یکی از حاکمان و زمامداران دوره امامت امام علیj شده است. ازاین‎رو هدف این پژوهش، شناسایی مؤلفه‎های شخصیتی تربیت‎یافتگی ایشان در ابعاد مختلف (جسمانی، دینی، اخلاقی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، عقلانی، عاطفی) می‎باشد. بدین منظور از روش پژوهش تحلیل مضمون و شبکه معانی استفاده شده است؛ طبق این روش، ابتدا گزاره‎ها و مضامین ناظر به ابعاد شخصیت مالک اشتر از کتاب نهج‎البلاغه و کتب تاریخی مرتبط، شناسایی، کدگذاری و سپس تحلیل شده‎اند. نتایج پژوهش، نشان‎دهنده شخصیت تربیت‎یافته مالک اشتر در ابعاد مختلف تربیتی، چون: برخورداری از سلامت و صلابت جسمانی، داشتن اعتقادات و باورهای معنوی، مقیّد به اعمال صالح و فضایل اخلاقی، ظلم‎ستیزی و عدالت و تلاش برای وحدت و استواری حکومت، توجه به رفاه مادی مردم، عامل به تعاون و همکاری، اندیشه‎ورزی، شناخت و بصیرت، عطوفت و مهربانی و اعتدال در امیال می‎باشد که این امر می‎تواند، الهام‎بخش چگونگی تربیت حاکمان و زمامداران شایسته در جامعه اسلامی−ایرانی ما باشد.

تربیت اعتقادی به‎عنوان مهم‎ترین بخش تربیت دینی، بر مبانی مختلفی استوار است که تبیین‎کننده فرایند عملی آن خواهد بود. عدم انتخاب و تبیین صحیح مبانی نظری از رهیافت انسان‎شناسی ناقص، آسیب‎هایی از جمله یکسونگری و غالب شدن فرهنگ آموزشگری صرف را در تربیت اعتقادی به دنبال دارد. پژوهش حاضر درصدد است با تبیین چارچوب نظری تربیت اعتقادی از رهیافت انسان‎شناسی دینی، مبانی این ساحت تربیتی و مدلول‎های آن را ذیل فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی با تأکید بر دیدگاه علامه مصباح‌یزدی استنتاج نماید. رویکرد پژوهش، نظری است و با روش تحلیلی استنتاجی اقدام به توصیف، تحلیل و درنهایت استنتاج می‎نماید. مبانی به‎دست‎آمده به‎عنوان یافته‎های پژوهش حاضر نشان می‎دهد که استقلال ابعاد سه‎گانه نفس−بینش، گرایش و توانش− در مقام نظر است و در مقام عمل، نباید جدای از هم در نظر گرفته شود؛ عمل تربیتی حاصل درهم‎آمیختگی همه ابعاد است و در تربیت انسان نقش مؤثر دارند. در این میان، بعد گرایشی، پل ارتباطی بین بعدشناختی و بعد رفتاری است و غفلت و کم‎توجهی به این بعد در تربیت اعتقادی موجب یک‌سونگری وتنزل به آموزش‌گری صرف و درنهایت عدم دستیابی به هدف غایی تربیت اعتقادی یعنی ایمان می‌شود. ازاین‎رو، مقصد تربیت اعتقادی، ایجاد رفتارهای ارادی هماهنگ با آموزه‎های اعتقادی خواهد بود.

پژوهش حاضر با هدف تبیین فلسفی اخلاق معلمی از دیدگاه فیلسوفان تربیتی غرب و مربیان و اندیشمندان مسلمان به‌منظور ارائه منشور و اعتباریابی آن انجام شد. برای پاسخگویی به مسائل پژوهش از روش‎های توصیفی تحلیلی و گروه کانونی استفاده شد. نتایج بررسی‎ها نشان داد منشور اخلاق معلمی مورد نظر فیلسوفان و مربیان تربیتی را می‎توان در سه هسته ساحت‎ها، مؤلفه‎ها و شاخص‎ها ترسیم کرد. ساحت‎ها شامل جسمانی و ظاهری، اعتقادی و اخلاقی، علمی، اجتماعی و سیاسی و اقتصادی و حرفه‎ای بودند. مؤلفه‎های ساحت اول شامل «آراستگی ظاهری، آراستگی پوشش، قدرت و توانایی جسمانی، توانمندی کلامی و رفتاری»، مؤلفه‎های ساحت دوم شامل «خدابینی، باور و عمل به ارزش‎های معنوی، تواضع، سازواری کردار و گفتار، انصاف و بزرگ‎منشی، برابری، رفق و مدارا، عشق و محبت، انسان‎سازی»، مؤلفه‎های ساحت سوم شامل «دانش عمومی، دانش تخصصی، شایستگی در تدریس، شناخت تفاوت‎های فردی، آگاهی از مراحل رشد، هدایت و اصلاح‌گری»، مؤلفه‎های ساحت چهارم شامل «مسئولیت‎پذیری، هشیاری اجتماعی، انتقال میراث فرهنگی، تعامل فرهنگی، انتقادگری» و مؤلفه‎های ساحت پنجم شامل «کفایت مالی و ساده زیستی» بودند. ذیل مؤلفه‎ها نیز صد و چهار شاخص جزئی شناسایی و معرفی شد. اعتبار درونی منشور طراحی شده و هسته‎های سه‎گانه آن توسط متخصصان موضوعی مورد تأیید قرار گرفت.