جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نظریه‌های یادگیری را می‌توان به دو بخش کلی فلسفی و روان‌شناختی تقسیم کرد. با وجود نظریه‌های روان‌شناختی متعدد دربارۀ یادگیری، معدود کسانی مانند کریستوفر وینچ و پیتر جارویس از بعد فلسفی نیز به بحث یادگیری پرداخته‌اند. نظریه‌پردازی در باب یادگیری نیز همچون سایر مباحث علوم انسانی، مبتنی بر دیدگاه نظریه‌پرداز در باب ماهیت انسان است. با استفاده از بیانی نورانی از امیرمؤمنان (ع) که حاکی از تجرد نفس است، ما اصطلاح استعارۀ ظرف مُتَسِع را جعل کردیم و معتقدیم براساس آن می‌توان مبنایی برای نظریه‌ای دربارۀ یادگیری ابداع کرد. مطابق استعارۀ مذکور، دیدگاه‌های مکانیکی مانند رفتارگرایی و پردازش اطلاعات دربارۀ یادگیری - که علم و معرفت را تنها به اطلاعات و یادگیری را به انتقال اطلاعات تنزل می‌دهند- نقد می‌شوند. هدف از تألیف این مقالۀ توصیفی-تحلیلی ارائۀ مبنایی برای نظریه‌پردازی در باب یادگیری براساس دیدگاه اسلامی است که بر بنیاد آن می‌توان نظریه‌های روان‌شناختی موجود را که مبتنی بر فلسفه‌های خاص غربی است به چالش کشید. ما بر مبنای استعارۀ ظرف مُتَسِع نظریه‌های یادگیری را از سه منظر جهان‌بینی، تجرد نفس و علم‌گرایی نقد کرده‌ایم. استعارۀ مذکور دلالت‌هایی برای یادگیری، هدف تعلیم‌ و تربیت و برنامۀ درسی دارد که در پایان مقاله به آن‌ها اشاره شده است.

نظریۀ تکامل را چارلز داروین ابتدا در دانش زیست‌شناسی مطرح کرد، اما گذشت زمان نشان داد این نظریه محدود به حوزۀ زیست‌شناسی نماند و امروزه در شاخه‌های مختلف علوم انسانی مورد توجه قرار گرفته است. در این میان، تفسیر الحادی از این نظریه را، که امروزه در بستر الحاد تکاملی جدید روی داده است، می‌توان از جمله موانع جدی به‌منظور اسلامی‌سازی علوم انسانی تلقی کرد. از سوی دیگر علامه مصباح یزدی را می‌توان از پیشگامان پروژۀ اسلامی‌کردن علوم اسلامی قلمداد کرد. مسئلۀ مقالۀ حاضر این است که تأثیر الحاد تکاملی جدید بر مبانی علوم انسانی با محوریت آرای استاد مصباح یزدی نقد و ارزیابی شود. گردآوری داده‌‌ها به روش کتابخانه‌ای-اسنادی و صورت گرفته و برای داوری از روش تحلیلی (عقلی) سود جسته‌ایم. یافتۀ پژوهش نشان می‌دهد دعاوی ملحدان جدید از حیث اشکالات معرفت‌شناختی، الهیاتی و دین‌شناختی به‌شدت آسیب‌پذیر است.

نظریه‌پردازی براساس متون دینی (قرآن و حدیث)، بعد از توسعه و تعمیق مباحث امکان و همچنین ضرورت و مبانی تولید دانش دینی، به‌شکلی جدی مدنظر قرار گرفت؛ بنابراین در سال‌های اخیر آثار متعددی منتشر شده‌اند که به‌دنبال استخدام، محک و ابداع فرایندهایی برای استنباط نظریه‌های علمی از متون دینی هستند. شناخت این تلاش‌ها کمک شایانی به همۀ دغدغه‌مندان عرصۀ نظریه‌پردازی اسلامی می‌‌کند تا ضمن بهره‌گیری از داده‌ها و روش‌های تولیدشده، از آن‌ها برای تکامل این مسیر استفاده کنند، اما با این همه، این آثار را افراد متعدد، در رشته‌های مختلف علوم انسانی، در مراکز علمی متعدد و در نشریات علمی گوناگون تألیف کرده‌اند؛ از این‌رو آگاهی از مجموعۀ داده‌های این قلمرو نیازمند مطالعه‌ای به روش «مرور روایتی» است تا بستر شناخت بهتر و معرفی میزان راه پیموده شده و مقایسۀ روش‌های ابداعی یا استخدامی فراهم شود؛ بنابراین مقالۀ حاضر به شناخت و معرفی روش‌هایی پرداخته است که منتج به نظریه‌پردازی علمی از متون دینی می‌شوند یا دست‌کم ارائه‌دهندگان، به غرض نظریه‌پردازی از متون دینی طراحی و عرضه ‌کرده‌اند. همچنین نشان می‌دهد در مقالات و کتاب‌هایی که به زبان فارسی در بازۀ 1380 تا ابتدای 1400 شمسی در ایران منتشر شده‌اند، پانزده روش برای نظریه‌پردازی از متون دینی، استخدام یا ابداع شده‌اند. در این میان، نیمی از نظریه‌پردازی‌ها با دو روش تحلیل محتوای کیفی و نظریۀ داده‌بنیاد انجام شده‌اند.

در این مقاله، پس از تبیین ضرورتِ پشتیبانیِ علمی از مدیریت تحوّل علوم انسانی، به امکانات رشته مدیریت دانش در این زمینه پرداخته شد. در این راستا، بر اساس خوانشِ «وصفی» ـ موصوف و صفت ـ و خوانشِ «اضافی» ـ مضاف و مضاف الیه ـ از مدیریت دانش و مدیریت راهبردی دانش، چهار قرائت ارایه شد و بررسی شد که آیا این قرائت‌ها می‌توانند متضمّن تحوّل پارادایمی دانش باشد. در نتیجه این بررسی مشخص شد که تنها خوانش اضافی از مدیریت راهبردی دانش یعنی «مدیریت راهبردی بر دانش»، حاویِ معنایی معادلِ «مدیریت تحوّل دانش» است و می‌تواند سازگار با نیاز جامعه اسلامی و تحوّل علوم انسانی باشد. سپس، ضمن اشاره به روند تحوّلات جهانی رشته مدیریت دانش، بر ضرورت دوچندان بازسازی و تحوّل ماموریت رشته مدیریت دانش به سوی مدیریت راهبردی دانش، پرداخته شد. در بخش چگونگی،سه محور اصلی جهت تحوّل ماموریت مدیریت دانش به سوی مدیریت راهبردی دانش ارایه شد و در نهایت پیشنهادات راهبردی جهت پشتیبانیِ علمی رشته مدیریت راهبردی دانش از مدیریت تحوّل علوم انسانی مطرح گردید.

توجه به تأثیرات زبان در قانون ذیل مراحل تقنین، اجرا و تفسیر یک متن قضایی می‌تواند یکی از عوامل رشد هر نظام حقوقی تلقی شود؛ امر مهمی که در نظام حقوقی ما به غفلت و اجمال برگزار شده است. این تحقیق با استفاده از روش توصیفی و کتابخانه‌ای به کشف کاربردهای زبان در قانون پرداخته است. فرضیه اثبات‌شده نشان می‌دهد رابطۀ معناداری میان زبان‌شناسی قانون مدرن در توجه به متن، قصد و زمینۀ اجتماعی فهم قانون وجود دارد که می‌تواند به‌صورت استدلال‌ورزی غایت‌نگر به قراین منضبط، ارزش‌های اخلاقی نظام‌مند، پیامدگرایی و ابهام مشروع در تفسیر دست‌مایۀ قوانین آیین دادرسی یا قوانین آیین‌نامۀ داخلی پارلمان صورت بگیرد تا ارتقای حاکمیت عینی و عملی قانون را محقق کند.

نظریه‌های توسعه به‌طور معمول ارزش‌خنثی، فنی، تحلیلی و علمی قلمداد می‌شوند. در این مقاله به بررسی چگونگی ورود ارزش در نظریه‌های توسعه و پیشرفت اقتصادی می‌پردازیم. بنا به فرضیۀ مقاله که به روش تحلیلی بررسی شده، ارزش‌ها در قالب تحلیل ارزشی، و ارزش‌داوری وارد نظریه‌های توسعه و پیشرفت شده و موجب تمایز آنها می‌شوند. تحلیل ارزشی عمدتاً حاکی از ارزیابی نقش ارزش‌ها در مسیر دستیابی به توسعه و پیشرفت است. در مقابل، ارزش‌داوری حاکی از قضاوت ارزشی نظریه‌پردازان به دو صورت ارزش‌داوری معرفتی و اخلاقی (ارزش‌داوری آرمانی و سیاستی) است. ارزش‌داوری معرفتی حاکی از جهت‌گیری ارزشی محقق اقتصاد توسعه و پیشرفت در تدوین نظریه است. مهم‌ترین بخش ارزش‌داوری اخلاقی در اقتصاد توسعه و پیشرفت، ارزش‌داوری آرمانی شامل تعریف توسعه، تعیین و تعریف اهداف آن، رتبه‌بندی اهداف، تدوین شاخص‌های آن و همچنین تعیین استانداردهای رفتار اقتصادی مطلوب در قالب فروضی همچون عقلانیت اقتصادی است. ارزش‌داوری سیاستی نیز حاکی از توصیه به اصلاحات ساختاری و برنامه‌ای برای دستیابی به توسعه و پیشرفت است. هرچند ارزش‌های اخلاقی به‌عنوان فرض وارد نظریه‌های توسعه و پیشرفت می‌شود، در ادامه مورد قضاوت ارزشی قرار گرفته و مبنای توصیۀ ارزشی اقتصاددانان قرار می‌گیرد. بر اساس چهارچوب تحلیلی ارائه‌شده، تمایز میان نظریه‌های توسعه و پیشرفت اقتصادی را می‌توان از منظر ارزش‌های معرفتی و اخلاقی اثرگذار بر آن در حوزۀ آرمان‌ها، رفتارها، ساختارها و سیاست‌ها ارزیابی کرد. تمایزات ارزشی در نظریه‌های توسعه و پیشرفت باعث تغییر در اولویت‌های پژوهشی، واقع‌نمایی نظریه‌ها، شاخص‌ها، سیاست‌های و برنامه‌های توسعه و پیشرفت خواهد شد.