جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تمکین ارض از ویژگی‌هایی است که به برخی انبیاء اعطا شده است. در آیه 55 سوره نور که در آن بشارت‌های خداوند به بندگان خالصش مطرح شده،سخن از تمکین دین به میان آمده است. در روایات نیز به مشابهت روش گذشتگان،آیندگان و به شباهت سنت‌های جاری الهی میان پیامبران الهی با امام مهدی اشاره شده است.موضوع تمکین از ویژگی‌های مطرح-شده برای انبیا در قرآن است که می‌توان به حکومت صالح جهانی پس از ظهور حضرت حجت (عج) آن ‌را تعمیم داد.این پژوهش درصدد است با بهره‌گیری از آیات، تفاسیر،روایات و استفاده از روش توصیفی-تحلیلی آیاتی که در آن‌ها از تمکین انبیاء و آثار و نتایج آن یاد شده را مورد مداقه قرار دهد و نتایج را به حکومت صالحان پس از ظهور حضرت تعمیم دهد.بررسی‌ها نشان می‌دهد محسن‌بودن از شروط اساسی تمکین است و اعطای حکم و علم و الحاق به صالحین از ثمرات مکانت خداوند بر انبیاء محسوب می‌شود.

انتظار فرج، انتظار تحقق یافتن آرمان‌های بزرگی همچون عدالت‌خواهی، اصلاح‌طلبی و ظلم‌ستیزی است که براساس اندیشۀ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای ماهیت این چنین انتظاری، قبول نکردن وضع جاهلانه موجود و تلاش برای رسیدن به وضع مطلوب است. این پژوهش با شیوۀ توصیفی تحلیلی و با استفاده از روش اسنادی و کتابخانه‌ای در پی پاسخ به این سؤال است که آیا انتظار از منظر رهبری دارای مفهومی ذهنی و متواطی است یا واقعیتی خارجی و مشکک، که با توجه به ذومراتب بودن، کارکردها و آثار ویژۀ خود را دارد؟ براساس نظام فکری ایشان، انتظار فرج، حقیقتی تشکیکی و ذومراتب است که رسیدن به اعلی مرتبۀ آن بدون تحقق مراتب قبلی امری محال است. امید به آینده، خودسازی متعهدانه و ظهور محاسن اخلاق و دگرسازی در جامعه منتظر، عدم پذیرش نظام‌های فاسد و عدم تحمل ظلم و ستم مستکبرین دنیا و نجات مستضعفین عالم با تشکیل حکومت دینى در راستاى حاکمیت قرآن و اسلام و در نهایت برافراشته شدن پرچم توحید و عدل به رهبری حضرت بقیةالله الاعظم؟عج؟ از جمله مراتب کارکردگرایانۀ انتظار در منظومۀ فکری آیت‌الله خامنه‌ای است.

اگرچه باور به غیبت امام زمان(ع)، از باورهای قطعی و بی‌چون و چرای مذهب امامیه شمرده می‎شود؛ اما مسئله چرایی غیبت و تحلیل آن به کمک خرد، روایات و داده‏های تاریخی حیات امامان معصوم(ع) از دیرباز در تراث امامیه مطرح بوده و گاه، با چالش‎ها و نگرش‌های متفاوت روبه رو بوده است. به نظر می‎رسد بیشترین مباحث پیرامون چرایی غیبت در سایه‎سار روایات معصومان؟ع؟، شکل گرفته است و از آن‌جا که در روایات، با دو دسته روایت مواجه هستیم؛ دسته‎ای که از علل غیبت سخن یاد کرده و دسته‎ای دیگر که آن را سرّی از اسرار الهی شمرده است؛ برخی با تکیه بر روایات سرّ، بر این باورند که بشر با شناخت و فهم ناقص خویش، راهی برای دست‌یابی به چرایی غیبت ندارد؛ از این رو، هرگونه تلاشی را در این راستا، بی‌ثمر، ناپسند و مذموم شمرده‌اند در این مقاله، پس از مفهوم‌‌شناسی سرّ، به نقل هریک از این روایات پنج‎گانه سرّ پرداخته، سند و دلالت هریک از آنها را بررسی نموده و سرانجام، پندار یادشده را باطل ساخته و بر امکان دست‌یابی به علت غیبت پای فشردیم.

تلاش محدثان و مورخان در جهت ثبت و ضبط گزارش‌های مهدوی از قرن سوم تاکنون گنجینه گرانبهایی از احادیث مهدوی را در اختیار ما نهاده است. چگونگی نگارش اخبار مهدوی از شرایط سیاسی و فرهنگی زمانه و افکار نویسنده متأثر بوده است. بازنمایی تأثیر باورها و گرایش‌های فکری در انعکاس اخبار مهدوی نسب مهدی؟ع؟ تا قرن هفتم، با استفاده از منابع روایی، تاریخی و تفسیری، هدف پژوهش پیش رو است. روش تحقیق حاضر توصیفی _ تحلیلی با رویکرد تاریخی است. احادیث مهدوی نسب مهدی؟ع؟ ذیل هفت گونه در منابع شیعه و اهل‌سنت، بازتاب گسترده‌ای داشت. برآیند مجموع احادیث منابع شیعه دوازده امامی این است که امام مهدی؟عج؟ از نوادگان رسول خدا؟ص؟ و علی؟ع؟ و فاطمه؟س؟ وپدرش نهمین نواده امام حسین؟ع؟ یعنی امام حسن عسکری؟ع؟ است. منابع اهل‌سنت و برخی از گرایش‌های فرقه‌ای غیر دوازده امامی، مهدی؟ع؟ را فردی از اهل‌بیت می‌دانند. با توجه به توسع معنایی اهل‌بیت؟عهم؟ که شامل شخصی از نسل رسول خدا؟ص؟ از طریق فاطمه؟س؟ و یا فردی از آل علی؟ع؟، آل عقیل، آل جعفر و آل عباس است، مهدی موعود؟عج؟، لزوماً محمدبن الحسن العسکری نیست.

مُتِمَهْدیان افرادی هستند که به دروغ خود را به جای امام دوازدهم در بین عموم جامعه معرفی می‌کنند. احمد اسماعیل بصری از جمله مُتِمَهْدیانی است که در سال‌های اخیر گام در این عرصه گذاشته و با دادن وعده‌هایی به مردم تمام تلاش خود را در انحراف آنها از مذهب تشیع به کار بسته است. احمد اسماعیل‌بصری و انصارش با استفاده از روایات معصومان؟عهم؟ در راستای اهداف خود سعی بر این داشته‌اند که برای خود وجهۀ قابل قبولی درست کنند. پژوهش حاضر به دلیل اهمیت موضوع مهدویت و شناسایی مدعیان این عرصه سعی‌دارد تا به بررسی یکی از روایات مورد استناد آنها موسوم به «مااشکل» بپردازد. آنها با توجه به این حدیث ادعا دارند که منظور از عهدنبی‌الله، سلاح و پرچم به ترتیب وصیت، علم و دعوت به حاکمیت‌الله می‌باشد. تحقیق حاضر به روش کتابخانه‌ای و ساختار و محتوای توصیفی _ تحلیلی با بهره‌گیری از قواعد فقه‌الحدیث به بررسی روایت«مااشکل» پرداخته است و مشخص گردید مواردی همچون تقطیع نادرست حدیث، تأویل‌های نادرست، عدم تشکیل خانواده حدیث، فهم نادرست از تعابیر روایت، عدم توجه به سیاق روایت و عدم توجه به منابع دیگر روایت از جمله مهم‌ترین ایرادات فقه‌الحدیثی روایت مذکور است. هم‌چنین با بررسی رجالی مشخص گردید حدیث تفسیر عیاشی معلق، حدیث کتاب الغیبه دارای دو طریق صحیح و سه طریق ضعیف می‌باشد.

ناصر القفاری اندیشمند وهابی معاصر، ضمن متهم‌انگاشتنِ جابربن‌یزیدجعفی، او را جاعل و ناشر روایات رجعت خوانده، و با ادعای نقشِ موضوعیتی وی در گسترش این آموزه، در صدد انکار اصالت آن برآمده است. این امر در حالی است که افزون بر مخدوش بودن مقدماتِ دعاوی قفاری، و ناتوانی وی در تمییز جابر بن یزید با جابر بن عبد الله صحابی، احادیثِ باب رجعت، با طرق متعدد و مستقل از جابر ین یزید، به نحو متواتر گزارش شده و صرف نظر از آیاتِ مثبت رجعت، گزارش‌های متعلق به سده نخست نیز از وجود آموزه‌ی رجعت در میان اصحاب امیرالمؤمنین حکایت دارد. هم‌چنین مطالعه میراث مکتوب امامیه نشان می‌دهد که اولا گزارش‌های جابر در باب رجعت فراوان نیست و از راویان هم‌طبقه با وی چون ابوبصیر اسدی، روایات بیشتری در باب رجعت گزارش شده، و ثانیاً گزارش‌گریِ جابرجعفی به عنوان یک راویِ ممدوح و بهره‌مند از توثیقات خاص و عام، مورد قبول امامیان است. در نتیجه نه تنها جابر بن یزید، نقشِ موضوعیتی در نشر آموزه‌ی رجعت ندارد، بلکه نقش طریقیتی او نیز آنچنان که قفاری ادعا کرده، پر رنگ و انحصاری نیست.

در نگاه عالمان اخباری، روایات اهل‌بیت؟عهم؟ تنها منبع معتبر در معرفت دینی به شمار می‌رود. نگرش اخباری‌ هرچند امروزه به عنوان مکتبی زنده در منظومه معرفت دینی حضور ندارد، ولی رسوبات فکری آن هنوز در استنباطات فقهی، رهیافت­های تفسیری، مباحث اخلاقی و مسائل کلامی، به‌ویژه مهدویت به چشم می‌خورد. به جهت بهره‌مندی از تمام ظرفیت و اهداف بلند این آموزه و دور ماندن از آسیب‌های این نگرش و جلوگیری از تبدیل شدن مهدویت به یک گفتمان ایستا و خنثی، شناخت تأثیرات نظری این رویکرد بر اندیشه شیعی معاصر در این حوزه ضرورت دارد. رویکرد اخباری سبب شده این عالمان دینی نگاهی قشری، جزیره‌ای و به دور از عقلانیت به معارف مهدوی داشته،‌ به نقش اراده انسانی در رخدادهای اجتماعی اعتنا نکنند، به مشروعیت تشکیل حکومت در دوران غیبت به دیده تردید بنگرند، تلقی جامع به آموزه انتظار نداشته و صرفاً تفسیری فردگرایانه، نجات‌بخش، احساسی و به دور از نگاه تمدنی به این گفتمان ارائه ‌دهند و با معرفت‌بخش دانستن خواب، به تطبیق‌گرایی روی آورند. این پژوهش از نظر روش اجرای تحقیق، توصیفی _ تبیینی و با رویکرد انتقادی خواهد بود.

انقلاب اسلامی در دورانی شکل گرفت که عمده نظریه­پردازان غرب و شرق قائل به افول دین و پایان عصر دین­گرایی شده بودند. به همین جهت پدیده دینی برخواسته از نهاد دینی حوزه همواره برای آنها امری ناشناخته تلقی می­گردد. هدف غایی شکل­گیری انقلاب اسلامی، مقدمه­سازی و ایجاد بسترهای لازم برای ظهور است که امروزه ابعاد این مسئله کمتر مورد بازشناسی و تبیین قرار می­گیرد(مسئله) این اثر با هدف تبیین نقش انقلاب اسلامی در حوزه‌های معرفتی مقدمه­ساز ظهور به نگارش درآمده است(هدف) روش تحقیق در این نوشتار به لحاظ گردآوری داده­ها، کتابخانه­ای و اسنادی و به لحاظ پردازش توصیفی _ تحلیلی است.(روش) یافته­های تحقیق حکایت از آن دارد که امام راحل در مسیر تسهیل­گری ظهور و دست‌یابی به انقلاب اسلامی به عنوان جزء لازم از مسیر مقدمه­سازی فرج جامعه بشری، در ابتدا به ایجاد حلقه­های معرفتی لازم روی آوردند. این عناصر هم در شکل­گیری انقلاب، هم در استمرار آن و همچنین در مسیر تسهیل­گری ظهور، اموری لازم است؛ چراکه ظهور از یک منظر ملزوم شکل­گیری بلوغ بینشی جامعه بشری برای مطالبه امام است(یافته­ها).

واکاوی نقش استقلال در حکومت‌های معاصر ایران حاکی از آن است که رویکرد حکومت‌های سه‌گانه قاجار، پهلوی و جمهوری اسلامی تفاوت آشکاری با یکدیگر داشته است. گرچه حفظ کرامت سرزمینی در بیان دولت‌ها مورد توجه بوده است، اما در رخدادهای بیرونی بخش‌های فراوانی از سرزمین ایران در مناقشات نظامی و سیاسی از دست رفت. در این پژوهش حفظ قلمرو سرزمینی با نگاه استقلال حاکمیت‌ها مورد توجه قرار گرفته شد و این مهم تبیین شد که حکومت‌های سه‌گانه مذکور چه مقدار توانستند از عنصر استقلال در حفظ و یکپارچگی سرزمینی بهره‌مند شوند و سرانجام تبیین شد که حکومت دینی کنونی(جمهوری اسلامی) توانست با استفاده از عنصر استقلال و با تکیه بر توان داخلی و اعتماد به ملت ایران استقلال کشور را از گزندهای فراوان در امان نگه دارد.