جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف اصلی این پژوهش، بررسی تحول معنای علم و تأثیر آن بر حذف تربیت دینی از نظام آموزش عمومی کشور است. روش این پژوهش توصیفی−تحلیلی با استفاده از تکنیک اسنادی−کتابخانه‌ای بوده و نتایج این تحقیق نشان می‎دهد که طی قرن‌ها، مسلمانان همواره مفهوم «علم» را در معنای «فائز» به‌کار برده‌اند و به باور ایشان، مسیر طلب علم درواقع همان مسیر فوز و فلاح و رستگاری انسان است. این درحالی است که از قرن نوزدهم بنیان معرفتی علم تغییر کرده و علم حسی عهده‌دار شناخت جهان پیرامون شد. معنای جدید علم، ظرفیت‌های جدیدی برای تسلط و غلبه انسان بر جهان طبیعی و اجتماعی معرفی کرد و به همراه خود ساختارهای جدیدی مانند نظام آموزش عمومی کشور را نیز بنا نهاد. نظام آموزش عمومی کشور با تولید و ترویج معنای علم «غالب»، این باور را در ذهن و جان دانش‌آموزان نهادینه می‎کند که هدف آنها از علم‌آموزی باید به خاطر سپاری و کسب اطلاعات در جهت غلبه بر جهان طبیعی و اجتماعی برای رسیدن به سود و منفعت مادی بیشتر باشد. بنابراین، خواسته یا ناخواسته نوع تربیت جدیدی در دستور کار نظام آموزش عمومی کشور قرار گرفته که در تقابل کامل با «تربیت دینی» بوده و در نهایت به حذف آن منجر شده است.

«تربیت جنسی» یکی از پیچیده‎ترین و مهم‎ترین ابعاد تعلیم و تربیت و از موضوعات مهم حوزه اجتماعی است که در چگونگی شکل‎گیری شخصیت انسان نقش بسزایی داشته و بر افکار، عواطف و رفتارهای وی تأثیرگذار است. نظر به اینکه تحلیل مباحث نظری و خط‎مشی‎های عملی حوزه تربیت جنسی می‎تواند زمینه‎ساز روشنگری و تنویر اذهان محققان و متولیان امر تربیت شود، در پژوهش حاضر که با هدف بررسی انتقادی خط‎مشی‎های نظام آموزش و پرورش ایران در تربیت جنسی نوجوانان با رویکرد اجتماعی انجام شد، پژوهشگر بر آن است ﺗﺎ ضمن بررسی تمامی اسناد و آئین‎نامه‎های بالادستی نظام آموزش و پرورش و با در نظرگرفتن نقاط مثبت، به نقد خط‎مشی‎ها و رویکردهای این سازمان در حوزه تربیت جنسی بپردازد. نتیجۀ اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﺸﺎن می‎دﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاﺳﺎس بررسی‎های انتقادی، خط‎مشی و رویکرد حاکم بر نگاه به تربیت‎جنسی در ﻧﻈﺎم آﻣﻮزش‎وﭘﺮورش اﻳﺮان «ﻣﻬﺎر میل جنسی» اﺳﺖ، که می‎توان از آن به «خط‎مشی‎ ﻣﻬﺎر» تعبیر ﻛﺮد. از ویژگی‎ﻫﺎى اﻳﻦ خط‎مشی ﺗﻮﺟﻪ بیشتر ﺑﻪ ﺟﻨﺒﻪ‎ﻫﺎى سلبی و تحریمی تربیت جنسی است. جلوه‎گری اﻳﻦ خط‎مشی از واقعیت میل جنسی ﺑﻪ‎ﮔﻮﻧﻪ‎اى اﺳﺖ ﻛﻪ بیش از آﻧﻜﻪ میل جنسی را فرصتی ﺑﺮاى زندگی فضیلت‎ﻣﻨﺪاﻧﻪ تلقی ﻧﻤﺎﻳﺪ، آن را ﺗﻬﺪﻳﺪى ﺑﺮاى زندگی ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪاﻧﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ می‎کند.

تربیت لازمه و اساس زندگی انسان است. این پژوهش کیفی به روش داده بنیاد متنی و تحلیل مضمون و از طریق کدگذاری به تبیین زندگی تربیتی شهید ابراهیم هادی پرداخته و در صدد بیان الگویی برای سبک زندگی اسلامی در شش ساحت تربیتی است. یافته های پژوهش شامل 365 مضمون پایه، 42 مضمون سازمان دهنده و 6 مضمون فراگیر است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که الگوی تربیتی ایشان در ساحت علمی و فناورانه، ساحت زیبایی شناختی و هنر، ساحت اقتصادی و حرفه ای، ساحت زیستی و بدنی، ساحت اجتماعی و سیاسی، ساحت اعتقادی و عبادی به ترتیب عبارت است از: تفکر علمی و منطقی همراه با بصیرت شناسی، به دنبال علم و حقیقت جویی؛ توان به کارگیری دین در قالب کار فرهنگی و هنری، اخلاق اجتماعی و سعه صدر؛ مدیریت استراتژیک در جنگ، جوانمردی و روحیه خستگی ناپذیر، اهل ورزش و کار، روحیه جهاد و مقاومت؛ ساده و بی آلایش، زیبایی ظاهری، ارتقای سلامت و ایمنی؛ رسیدگی به امور مردم، خوش خلقی، آگاه به مسائل سیاسی و تحلیل و توجه به ولایت فقیه؛ رعایت صفات اخلاقی و تزکیه نفس، اعتقاد به اهل بیت ع، اعتقاد به رزق حلال وتوکل بر خدا، به دنبال کمالات انسانی ورضایت الهی، تقید به رعایت احکام دین و رعایت اصول و اداب اخلاقی است.

امروزه رشد و تربیت معنوی در بسیاری از کشورهای جهان مورد توجه جدی قرار دارد. از سوی دیگر، ادبیات تربیت معنوی در دهه‌های اخیر در کشور ما نیز رواج بسیاری پیدا کرده است. ترجمه و استفاده از متون غربی بدون توجه به تفاوت در مفروضه‌ها و مبانی، خطر التقاط و انحرافات بعدی نسل جوان را در پی دارد. لذا در اولین قدم لازم است الگوی نظری تربیت معنوی با رویکرد اسلامی مشخص شود. هدف این تحقیق تبیین الگوی نظری تربیت معنوی با رویکرد اسلامی است. این پژوهش یک مطالعه کیفی است که با روش سنتزپژوهی انجام گرفته است. پس از تحلیل محتوای اسناد منتخب، کدگذاری داده‌ها، دسته‌بندی داده‌ها ذیل هشت طبقه، با هم‌نگری و ترکیب داده‎ها، در نهایت، مؤلفه‎های هشت‌گانه تربیت معنوی با رویکرد اسلامی شامل: مفهوم معنویت اسلامی، تعریف تربیت معنوی، ویژگی‌های تربیت معنوی، مبانی، اهداف، اصول، و روش‌های تربیت معنوی، و همچنین، نسبت میان دین و تربیت معنوی به دست آمد و تبیین شد. در نهایت، برخی ابهامات، چالش‌ها و همچنین، پیشنهادات پژوهشی برای ادامه مسیر پژوهش‌ها مطرح شد.

هدف از پژوهش حاضر، واکاوی الگوی اخلاق و سلوک مربی در قرآن بوده است. بدین منظور، آن دسته از آیات قرآن که در آن‌ها یک موقعیت تربیتی وجود داشت، مورد واکاوی قرار گرفت؛ ضمناً برای درک صحیح‌تر مفاهیم قرآنی و سیاق آن‌ها، به تفاسیر المیزان و فی ظلال القرآن نیز رجوع شد. در پژوهش حاضر، با بهره‌گیری از روش تحلیل مضمون، ابتدا ۲0 مضمون اصلی اخلاق و سلوک مربی مرتبط با مبادی سه‌گانه فرایندمحور رشد اخلاقی فراگیر یعنی «شناختی، گرایشی، اراده و عمل» استخراج شد. در گام بعدی، مضمون‌های اصلی به‌دست‌آمده در قالب سه مضمون سازمان دهنده و یک مضمون فراگیر دسته‌بندی گردید و درنهایت، شبکه مضامین و الگوی آن‌ها تدوین شد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که مضمون‌های استنتاج شده محور شناختی در مؤلفه‌های «کلام روشن و ابهام‌زدا برای روشنگری فراگیر» و «تبیین غایت‌های حقیقی»، محور گرایشی در مؤلفه‌های «تبیین مقاصد و مطامع غیردنیوی مربی»، «همسانی مربی با فراگیر» و «دعوت توام با رأفت از جانب مربی» و محور اراده و عمل در مؤلفه‌های «پیش‌قدمی مربی در عمل» و «اجتناب از اجبار و اکتفا به تذکر» دارای بیشترین فراوانی بودند و لذا در شمار مهم‌ترین مؤلفه‌ها محسوب می‌شوند.

مولوی از جمله شاعران و نویسندگانی است که در آثار خود به تأثیرگذاری کلام بر مخاطب و برانگیختن او توجه زیادی دارد. یکی از دلایل این ادعا، علاوه‌بر اشاره‎های مستقیم او به رعایت حال مخاطب و وجود پرسش‎های هم‎گرا، تبیینی و واگرا در مثنوی معنوی است که باعث فعال شدن فکر و ایجاد تغییر مثبت می‎شود. پژوهش حاضر ابتدا به جمع‎آوری پرسش‎های موجود در دفتر اول مثنوی معنوی پرداخته است، سپس ضمن جداسازی پرسش‎های تربیتی، برای آنها کارکردهای تربیتی براساس برانگیزانندگی که در مخاطب دارند ارائه کرده است. محققان پس از مطالعه و انتخاب نمونه و جمع‎آوری داده‎ها، برای تحلیل داده‎ها از روش تحلیل محتوای کیفی بهره برده‎اند. حاصل این پژوهش قرار گرفتن پرسش‎های تربیتی دفتر نخست مثنوی در کارکردهایی چون ایجاد یادآوری، پذیرش ناتوانی، توجه و تمرکزدهی بر یک موضوع، نمایاندن غفلت و نادانی، غفلت‎زدایانه، استدلال خواهانه، بسط بینش و دانش، تردیدزدایانه، بیان پشیمانی و تلاش برای جبران، خواهش از خدا، خواهش از دیگران بوده است. مدرسان می‎توانند از پرسش در کارکردهایی که از مثنوی مولوی استخراج شد، جهت برانگیزانندگی، رفع اشکالات آموزشی و تربیتی، رشد خلاقیت و تفکر منطقی دانش‎آموزان و دانشجویان استفاده کنند.