جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بهاییت از جمله فرقه­های انحرافی است که تلاش دارد در کنار ادیان ابراهیمی دیده شود. بنابراین باید آموزه­های آن مورد واکاوی قرار گیرد تا نقاط انحرافی آن به پیروان ادیان به­ویژه اسلام نشان داده شود. از جمله آموزه­های مطرح در این فرقه، آموزه عصمت است که از جایگاه قابل­توجّهی برخوردار است. این نوشتار با روش تحلیلی-انتقادی، به بررسی این آموزه در بهاییت پرداخته و نحوه مواجهه بهاییان نسبت به آن را نشان داده است. نوآوری و دستاورد این تحقیق آن است که نشان داده است رهبران بهاییت تعاریفی از عصمت ارائه کرده­اند که دارای تناقض است. بهاییت به لحاظ نظری تعریف خاصی از عصمت ارائه داده و عصمت را به عصمت ذاتی و صفاتی (موهبتی) تقسیم کرده است. حدّ اعلای عصمت را عصمت کبری نامیده که نسبت به سایر ادیان مانند اسلام متفاوت است. دستاورد دیگر این نوشتار این است که نشان داده است که عصمت رهبران و نیز عصمت بیت­العدل بهاییت دچار تناقض و تعارض جدی است.

اصل سنخیت صدرائی که مستلزم شباهت خالق و مخلوق است از یک سو با ظاهر قرآن و روایات و برخی آموزه های دینی ناسازگار می نماید و موجب ارائه تفسیر بسیار غریبی از برخی معجزات منقول در قرآن کریم شده است و از سوی دیگر با معنای بدیهی اختیار که از موّجِهات بعثت و تکلیف و وعد وعید و از مبادی تصدیقی علوم تربیتی و اخلاق است سرستیز دارد. با توجه به اعتقاد اندیشمندان اسلامی مبنی بر عدم مخالفت آموزه های دینی با عقل صریح وحکم منطق دانان به بطلان شناخت نظریِ مخالف با بدیهیات این فرضیه قوت می گیرد که سنخیت صدرائی اصلی غیرمبتنی بر برهان عقلی تام است. اهتمام به این امر نویسنده را بر آن داشته تا پژوهشی در معنا و مفهوم سنخیت و لوازم و دلایل آن به انجام رساند و افزون بر اثبات فرضیه یاد شده نظریه فیلسوفان مبتنی بر انکار اختیار کلامی و اثبات اختیار فلسفی که یکی دیگر از لوازم اصل سنخیت است را نقادی کند. نوشتار پیش روی گزارش مختصری از آن پژوهش است.

باور به امکان غیبت حجت‌الهی، از دیرباز تا کنون از مسلّمات مکتب تشیّع به حساب می‌آید. در نوشته‌های برخی از مستشرقین ادعائی مبنی بر عدم وجود چنین باوری در عصر حضور امامان و برساخته بودن آن بعد از دوران امامت امام عسکری× مطرح شده است. مطالعات و پژوهشهای پیشین پاسخی تفصیلی و مناسب به این پرسش نداده و یا حداقل به طور جدّی مورد بررسی قرار نگرفته است. پی‌جویی این باور در کتب فِرق و گزارشهای تاریخی، تألیفات اصحاب ائمه^ در این زمینه، اشعار شاعران، شکل‌گیری فِرق متعدد و سودجوئی برخی شیادان از این باور اصیل، از مسائلی است که در این نوشتار مورد توجه قرار می‌گیرد. تلاش این نوشتار بهره گیری از روش تاریخی برای اثبات آشنائی و باور شیعیان عصر حضور (حداقل بخش مورد توجهی از ایشان) با باور به غیبت بوده‌ است. یافته‌های این نوشتار فرضیه‌ی برساخته بودن باور غیبت توسط شیعیان را مورد خدشه قرار می‌دهد.

یکی از مهم‌ترین واژگان قرآن، واژه امر است که درآیات متعددی به خدا نسبت داده ‌شده و بر دو قسم امر تکوینی و امر تشریعی و دارای مصادیقی است. یکی از مصادیق امر الهی در آیه ۷3 سوره انبیاء آمده که مسئله مهم (جعل هدایت به امرالهی) را مطرح می‌کند. جمهور اندیشمندان و مفسران شیعی، منظور از امر در آیه را امر تکوینی و هدایت به امر را هدایت تکوینی، از شئونات امامت و جزء اصول دین می‌دانند. مفسران و اندیشمندان اهل سنت دیدگاه‌های مختلفی را بیان می‌کنند. میان نظرگاه‌های شیعه و اهل سنت در این رابطه اشتراک‌ها و اختلاف‌هایی وجود دارد که به دلیل اهمیت مسأله ضروری است مورد بررسی قرار گیرد. این موضوع به روش تحلیلی ـ توصیفی با مراجعه به منابع معتبر تفسیری و کلامی فریقین و با توجه به مسئله مهم در آیه فوق یعنی جعل امر الهی و هدایت الهی بررسی قرار گرفته است. حاصل آنکه شیعه و اهل سنت در معنا و مفهوم امر الهی و هدایت الهی اتفاق‌نظر دارند. اختلاف اندیشمندان فریقین بر تکوینی یا تشریعی بودن امر و هدایت الهی است. این مسئله مرتبط با اعتقاد به امامت و جعل الهی آن است. باآنکه همه فرق اسلامی وجود امام و حاکم اسلامی در جامعه را ضروری دانسته‌اند، در این میان، اندیشمندان اهل سنت، در معنای امام، نحوۀ انتخاب، وظایف، کارکرد و شئون امام با شیعه اثناعشری اختلاف اساسی دارند.

یکی از تحولات مهم و شگرفی که در دوران ظهور امام مهدی علیه السلام رخ می‌دهد، دگرگونی اخلاقی ژرف و فراگیر انسان‌هاست که در روایات فراوانی به آن اشاره شده است. این تحول، هم ازآن‌رو که تحقق‌بخش هدف خلقت و بعثت انبیا و هم ازآن‌رو، که نقطه اوج کمال انسانی و تجلی عینی آرمان همه مربیان و معلمان اخلاق در طول تاریخ است، از اهمیت فراوانی برخوردار است، اما مهم­ترین پرسشی که در این زمینه وجود دارد این است که مهم­ترین عامل این تحول اخلاقی ژرف و فراگیر انسان‌ها چیست؟ در روایات از عوامل مختلفی که به نوعی در این تحول مؤثرند، یاد شده که از آن جمله است؛ رشد و کمال عقلی انسان، رشد و کمال دانش و معرفت بشر و از بین رفتن شیطان. اما به نظر می­رسد که همه این­ها خود، معلول عامل مهم­تری هستند و عامل اصلی این تحول چیز دیگری است. با توجه به اهمیت این مسئله، در این مقاله با روش توصیفی، تحلیلی و با بهره‌گیری از منابع روایی و کتب شرح حدیث به بررسی پاسخ این پرسش پرداخته و ثابت کرده­ایم که مهم­ترین عامل این تحول، وجود مقدس امام عصر علیه السلام و ظهور تام و تمام آن حضرت در جامعه است.

نقد از روش‌های مؤثر برای سنجش آراء و اندیشه­ها و تشخیص نقاط قوت و ضعف آثار نویسندگان است. با بهره­گیری از این روش می­توان سره را از ناسره بازشناخت. در بین روش­های نقد، نقد روشی از اولویت فراوانی برخوردار است. این تحقیق به روش توصیفی ـ تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه‌ای تدوین شده و بر این فرضیه استوار است که وهابیان به ویژه نویسنده کتاب اصول مذهب الشیعة، به دلایلی همانند پیش­فرض­های ناصواب، کینه و حسادت، تفاوت فرهنگی، ضعف علمی و... در موارد فراوانی مغالطه کرده‌اند. بررسی نشان می­دهد کتاب اصول مذهب الشیعة، در بررسی مذهب امامیه، به جای روش علمی از مغالطه­های حمله‌ شخصی، دروغ، تعمیم نابجا، نقل قول ناقص، تحریف، تفسیر نادرست، علت جعلی، ادعای بداهت، توسل به مرجع کذب، تحریک احساسات و مغالطه تمثیل بهره برده و از روش علمی برای نقد شیعه استفاده نکرده است.