جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین شیوه‌‌‌های تربیتی با مسئولیت‌پذیری کودکان با تأکید بر منابع اسلامی تهیه شده است. پژوهش از نوع کیفی بوده و پس از جمع آوری مطالعه آیات و روایات، تحلیل محتوای دینی صورت گرفته و گزاره‌‌‌های تربیتی آن به‌دست آمده است، در گام بعد ابعاد روان‌شناختی و تربیتی سبک تربیتی و مسئولیت‌پذیری استنتاج شده و با سبک‌‌‌های تربیتی در روان‌شناسی‌‌ (مستبدانه، سهل‌گیرانه و مقتدرانه ) مورد تطبیق و تأثیر آن بر مسئولیت‌پذیری کودکان بررسی شده است. یافته‌‌‌های پژوهش حاکی از این است که بهترین شیوه فرزندپروری که با شیوه تربیتی اسلام همخوانی دارد، سبک مقتدرانه است؛ زیرا والدین با حساسیت و مهربانی بیشتری به نیاز‌‌های فرزندانشان توجه می‌کنند، و با اعتدال در محبت و آزادی، امنیت عاطفی، استقلال، توانایی اجتماعی و مسئولیت‌پذیری را افزایش می‌‌دهند. موارد ذکر شده در شیوه تربیتی سهل‌گیرانه و مستبدانه بسیار پایین است.

تنبیه از روش‌های ‌‌‌مهم و مؤثر تربیتی است که برخلاف وجهه‌‌ ناخوشایند و آفت‌هایی ‌‌‌که دارد در طول تاریخ تعلیم و تربیت بشر سابقه زیادی دارد. امروزه نیز برخی اندیشمندان حذف آن را به‌خاطر بازدارندگی آن در شرایط خاص نمی‌‌‌پسندند. بدیهی است استفاده نادرست از این روش اگر براساس اصول و ضوابط مناسب نباشد، آسیب‌‌‌‌های ‌‌‌متعددی برای فرد و جامعه به‌دنبال دارد که در منابع اسلامی نیز به حد مطلوبی به این آسیب‌‌‌‌ها ‌‌‌و حتی راهکار‌های ‌‌‌برون‌رفت از آن ‌‌‌پرداخته شده است. در پژوهش حاضر به‌روش توصیفی- تحلیلی، آسیب‌‌‌های ‌‌‌مطرح شده در منابع اسلامی، اعم از آسیب‌‌‌های ‌‌‌جسمانی، روانی، اخلاقی، اجتماعی، شخصیتی، دینی و اخروی و حتی راهکار‌های ‌‌‌برون‌رفت از این آسیب‌ها ‌‌‌اعم از آموزش روش‌های ‌‌‌مختلف تربیتی به والدین، هماهنگی در تربیت، عدم تصمیم‌گیری در حال عصبانیت و کاستن از سختی شرایط زندگی، کشف، ارائه و تبیین شده است.

روش الگویی تربیت به‌‌دلیل ارائه نمونه‌های عینی و عملی از پرکاربردترین و مؤثرترین روش‌‌ها در امر تربیت است. تحقق این روش و آثار متناسب آن به اموری بستگی دارد که از جمله‌‌ آنها مبانی و قواعدی است که توجه به آنها برای دستیابی به نتیجه مطلوب بسیار مهم و ضروری است. در نوشتار حاضر، مبانی اجتماعی بودن انسان، کاستی‌‌های انسان در توانایی، بینش و گرایش، تأثیرپذیری انسان از محیط، تقلیدگرایی انسان، کمال‌‌طلبی انسان و قهرمان‌‌جویی او به‌‌روش توصیفی-تحلیلی تبیین می‌‌شود. همچنین برخی از قواعد مهم روش الگویی مانند لزوم هماهنگی میان الگو و پیرو، ممتاز و نمونه بودن الگو، عینی و دردسترس بودن الگو و پرهیز از مریدپروری بررسی می‌‌شود.

در وصف بعثت پیامبر(ص) و نصب امامان معصوم (ع) هدیه‌‌ای الهی است آیاتی در قرآن آمده است که درصورت الگو‌گیری بشر از آنها آرزوی دیرینه او یعنی، تشکیل جامعه آرمانی اسلامی با هدف ایجاد فرصت برای دستیابی به هدف اصلی خلقت که در گرو معرفت الهی است محقق خواهد شد. نوشتار حاضر باروش توصیفی-تحلیلی و با بهره‌‌گیری از تفاسیر و منابع کتابخانه‌‌ای درصدد پاسخ‌‌گویی به این پرسش است که شاخه‌‌های تربیتی آیات مربوط به امامت در تحقق جامعه مورد انتظار اسلامی چگونه منشأ اثر است. یافته‌‌های پژوهش نشان می‌‌دهد باتوجه به شاخص‌‌های تربیتی آیات امامت که ناظر به خود مقام امامت و هدایتگری انسان است، مردم و مسئولان جوامع اسلامی باید با داشتن روحیه ولایت‌‌پذیری و اطاعت از امام در رشد معنوی و مادی افراد جامعه تلاش کنند.

دغدغه و آرزوی دیرینه بسیاری از انسان‌ها، رسیدن به قله کمال است. صبر که در آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت (ع) به‌‌وفور از آن یاد شده است عامل تکامل‌‌دهنده روح و بعد معنوی انسان است. صبر بر طاعت، صبر بر مصیبت، صبر بر دوری از گناه و معصیت از عوامل مهم در آیات قرآن است که می‌‌توان با آن، موانع تکامل‌‌گرایی را از سر راه برداشته و به سرمنزل مقصود نهایی رسید. نوشتار حاضر با مراجعه به روایات اهل بیت (ع)، آیات قرآن و سخنان اندیشمندان بزرگ مسلمان با بررسی انواع صبر و تحلیل آن برای رسیدن به کمال نوشته شده است. نتایج نشان می‌‌دهد که انسان با صبر می‌‌تواند از گناهان دوری کند، سختی‌ها و مصائب را تحمل کرده و با پرورگار عالم هستی انس و الفت بگیرد. این عوامل مهم، زمینه‌ساز رسیدن انسان به کمال مطلق است. روایات اهل بیت (ع) به‌ویژه سخنان حضرت علی(ع) در برجسته کردن ارتباط صبر و تکامل روحی درخور توجه است.

روان‌‌شناسی شخصیت سالم یکی از مباحث بنیادین در اندیشه‌ معاصر است که روان‌‌شناسان در معرفی آن، نظر واحدی ندارند. ازآنجاکه تأثیر مبانی فلسفی در حوزه‌ روان‌شناسی امری بدیهی است، نظریه‌‌های غربی که ریشه در فلسفه‌‌ پوزیتیویستی و یا فلسفه‌‌ کانت و اگزیستانسیالیستی مادی‌‌گرایانه دارند تأثیر زیادی بر نگرش‌‌های روان‌‌شناسانه به انسان و شخصیت او دارند. نگاه مادی به انسان، نگاه او از زاویه‌‌ محدود است و این باعث می‌‌شود بسیاری از ابعاد وجود او مورد غفلت قرار بگیرد. باتوجه به نکات فوق در پژوهش حاضر تلاش می‌‌شود که دیدگاه اسلام برای مثال یک ایدئولوژی فرامادی درباره شخصیت ارائه شود. بدین‌‌منظور ابتدا چیستی شخصیت از دیدگاه اسلام و مؤلفه‌‌های ساختاری شخصیت بررسی شده و در ادامه، رابطه نفس و شخصیت، فطرت و شخصیت و عقل و شخصیت بررسی و سپس رشد و تحول شخصیت و مفاهیم مهم رشد و تحول شخصیت تبیین می‌‌شود. در آخر نیز شخصیت بهنجار از دیدگاه اسلام و روش‌‌های تغییر و اصلاح شخصیت از دیدگاه اسلام مطرح شده است.