جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مجله دعوت الاسلام نخستین دستاورد گفت‌وگوهای صفاخانه اصفهان در خارج از ایران به شمار می‌رود که با استقبال پرشور ساکنان شهر بمبئی (اعم از مسلمان، هندوها و مسیحیان) مواجه شد. در واقع محمد علی داعی الاسلام با الگوبرداری از تبلیغات مبلغان مسیحی در اصفهان به تبلیغ اسلام در مقیاس جهانی پرداخته است؛ و این موضوع به طور ملموس از محتوای گفت‌وگوها، کتابهای معرفی شده و اطلاعیه‌های مندرج در مجله نمایان است. به عبارتی او به همان سبک مبلغین مسیحی دست به یک شبکه‌سازی زده است که البته محدود به بمبئی نمی‌شده، از جمله می‌توان به انجمن جعفریه در شهر مظفرنگر (ش 6، ص 1) اشاره کرد؛ هرچند که تا کنون از فعایت‌های ادیانی آن اطلاعی در اختیار نداریم. باری، آنچه که بر اهمیت مجله دعوت الاسلام می‌افزاید، رویکرد تا اندازه ای مدرن آن می‌باشد که پیشتر در جهان اسلام سابقه نداشته است.

پدیدارشناسی روشی است برای فهم ادراکات خود بدون کمترین قضاوتی. این روش زاده تأملات ادموند هوسرل فیلسوف آلمانی است که به دست متفکرانی چون هایدگر، سارتر، و مرلو-پونتی اصلاح و تکمیل گشت. همچنین به دست متفکران و ناقدان بعدی تنقیح گشت و در عرصه‌های مختلف از جمله دین‌پژوهی به کار گرفته شد. کتاب مقدمه پدیدارشناسی (2010) که متنی آموزشی است به روشنی و با تفصیلی مناسب گسترش این شیوه تفکر را که شورشی بر ضد پوزیتیویزم به شمار می‌رفت و می‌کوشید علوم انسانی را از سلطه نگرش فیزیکی نجات دهد، بیان می‌کند. این کتاب با محوریت چهار متفکر اصلی پدیدارشناسی، بسط این اندیشه و ابعاد آن را تا امروز پی می‌گیرد.

مراسم سماع که بسیاری از طریقت‌های عرفانی آن را برگزار می‌کنند، یکی از راه‌هایی است که به نظر پیروان این طریقت‌ها می‌تواند انسانِ سالک را به خداوند نزدیک کند. این مراسم در میان مولویان دارای چهار بخش است که گویا هر بخشِ آن تجلیِ یکی از سَفَرهای چهارگانه‌ای است که ابن‌عربی گفته و ملاصدرا نیز نام کتاب عظیم خود را بر اساس همین سفرهای چهارگانه «الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة» نهاده است: سَفَر اول از خلق به حق و سفر دوم از حق به حق با حق و سفر سوم از حق به خلق با حق و در خاتمه سفر چهارم است یعنی از خلق به خلق با حق. پیشینۀ تاریخیِ این مراسم معنوی به زمان مولانا جلال‌الدین محمد بلخی برمی‌گردد که پس از دیدار با شمس تبریزی دچار تحولی روحی و معنوی شد. این تحول ژرف باعث شد که مولانا تأملات گسترده‌ای دربارۀ دین و متون مقدس دینی و آثار عارفان از سر بگذراند و تفسیری نسبتاً تازه از دین ارائه دهد که نشانه‌های این تفسیر تازۀ معنویت‌محور در جای‌جای نوشته‌ها و سرودهای او، به‌خصوص کتاب عظیم «مثنوی»، مشهود است. بسیاری از علاقه‌مندان به دین و معنویت برای زیارت مولانا و سیاحت در عالم معنا رهسپار قونیه می‌شوند و نوشتۀ حاضر حاصل همین نوع سیاحت است. بخش پایانی این نوشته نقدی بر تصوف و تبدیل شدن مشایخ طریقت به بُت‌هایی فرازمینی در ذهن مریدان است. در این بخش تأکید شده است که موروثی شدن رهبری در طریقت‌های صوفیه و احترام بیش از حد به انتساب به بنیانگذاران طریقت یکی از دلایل انحراف طریقت‌های عرفانی و خالی شدن آن از معنا است.

نویسنده در نوشتار پیش رو، در تلاش است ترجمه قرآن جناب آقای حداد عادل را در بوته نقد و بررسی قرار دهد. وی در راستای این هدف، با بیان آیات 13 تا 32 یا که اندر عبارت ترکی / بش یوز آلتون دویست دینار است! از سوره مائده، نکات انتقادی خود را نسبت به ترجمه بیان کرده و سپس، دیدگاه خود را مطرح می سازد.

هدف این نوشتار کشف دقیق هویّت صاحب کتابی است که با عنوان «التفسیر الوجیز» به چاپ رسیده است. نویسندۀ مقاله، با ارائه مدرکی تازه نشان می‌دهد که این اثر، نوشتۀ برادر شیخ حر عاملی است و ارتباطی به شخص صاحب وسائل ندارد. در کنار ارائۀ این مدرک که تاکنون از محققان محترمی که در نفی یا اثبات انتساب این اثر به شیخ حرّ عاملی می‌کوشند پوشیده مانده بود، نسخۀ خطی دیگری از اثری تفسیری از شیخ احمد عاملی نیز معرفی و بررسی شده که نویسندۀ مقاله بر این باور است که بر اساس دلایلی، آن نسخه بخش دیگری از همان تفسیر وجیز است.همچنین در این نوشتار به بررسی دقیق محتوای تفسیر مورد نظر نیز پرداخته شده و به یاری شواهد درون متنی روشن شده است که هرگز صاحب وسائل نمی‌تواند نویسندۀ این اثر باشد و کتاب مورد نظر، بدون تردید اثر برادر ایشان است.

مقاله حاضر به تاریخچه شکل‌گیری کتابخانه انستیتوی ادبیات جهانی در دهه 30 اختصاص یافته است. این کتابخانه در شهر مسکو و به مناسبت چهلمین سال فعالیت ادبی ماکسیم گورکی (۱۸۶۸ –۱۹۳۶) تشکیل شد و در ادامه نسخ خطی شرقی نیز به آن راه یافت. نویسنده در این نوشتار به شرح سرنوشت نسخ خطی نگهداری شده در این کتابخانه می پردازد و از کوچ نسخه به انستیتوی نسخ خطی شرقی آکادمی علوم روسیه (سنت پترزبورگ) و انستیتوی شرق‌شناسی آکادمی علوم روسیه (مسکو) و... پرده برمی دارد. این در حالی است که از سرنوشت بسیاری از نسخه‌های خطی شرقی (عربی، فارسی، ترکی) این کتابخانه اطلاعی در دست نیست.

«می باقی»، مجموعه مقالاتی دربارۀ حافظ، چکیدۀ قلم بهاءالدین خُرّمشاهی است. ما در این مقاله به بررسی این کتاب پرداخته‌ایم و هر جا با نویسندۀ آن هم‌داستان نبوده ایم، نظر خویش را به دلایل و شواهد متّکی نموده و بیان کرده‌ایم.

در این مقاله مسألۀ انتساب خسرونامه به عطّار نیشابوری، با توجّه به نظرات ادیبان و پژوهشگران معاصر بررسی و بازنگری شده است. روش کار آن بوده است که بدون در نظر گرفتن پاسخی ازپی شتعیین شده این نکته واکاویده شود که پذیرش این انتساب از اساس چه اشکال هایی داشته است و ادیبان و پژوهشگران مخالف با آن با توجّه به چه نشانه هایی در اصالت منظومه تردید کرده اند. سپس دربارۀ این مسأله سخن گفته شده است که آیا اشکالات مطرح شده پشتوانۀ منطقی لازم را برای ردّ انتساب داشته است یا نه. نیز بدین پرداخته شده است که چه نشانه هایی برای پذیرش انتساب خسرونامه به عطّار وجود دارد و معاصران در مواجهه با این نشانه ها چه برخوردی کرده اند. از بررسی مجموع نظرات این واقعیّت آشکار شده است که مخالفت با انتساب خسرونامه به عطّار نیشابوری قان عکننده نیست و بر پی شفر ضهای اثبات ناشده استوار است.

مجادله‌های ادبی در قالب شعر، سابقه‌ای طولانی در ادب فارسی دارد. از معروف‌ترین آن‌ها، قصیده‌ای است که عنصری بلخی در نقد قصیدۀ غضایری رازی در همان وزن و قافیۀ قصیدۀ او گفته و عیوب شعرش را برشمرده و غضایری نیز در قصیده‌ای دیگر، به تعریض‌های او پاسخ داده است. پنج قطعه‌ای که دراین مقاله از نظرتان می‌گذرد، مکاتبات منظومی است که در دهۀ اول قرن هشتم هجری بین بهاءالدین خجندی و سعید هروی رد و بدل شده است؛ سه قطعه از آنِ بهاءالدین خجندی و دو قطعه سرودۀ سعید هروی است. آغاز این مکاتبه دوستانه بوده است، اما بهاء خجندی از پاسخ سعید هروی می‌آشوبد و آن را طعنه‌ای به خود تلقی می‌کند و کار دو شاعر به هجو یکدیگر می‌کشد. در قطعات چهارم و پنجم، نام محمد حنفیّه به میان آمده است و هر دو شاعر او را مدح گفته‌اند. وی، امیر ارتنا از امرای نزدیک سلطان محمد خدابنده بوده و گویا در دورۀ حکومت این سلطان، امارتِ اصفهان و نواحیِ آن را در اختیار داشته است. سه قطعۀ مرتبط با این اشعار را نیز در منابع دیگر یافته‌ایم که در‌آخر مقاله نقل شده است.

واژه تازی از جمله واژه هایی است که به مرور زمان معنی دیگری کسب کرده،معنیی کاملاً متضاد با معنی اول آن.این واژه که در آغاز و در طول حیات 1300 ساله یا بیشتر خود، بار معنایی مثبت داشته و در حقیقت یک واژه ادبی بوده که بیشتر شعرا و ادبا آن را به کار می برده اند، در صد سال اخیر و به ویژه در هفتاد سال گذشته به موازات رشد گرایشات ناسیونالیستی، توسط نویسندگان و شعرای ناسیونالیست برای تحقیر و توهین به کار رفته و بار معنایی آن منفی شده است.از آنجایی که این بار معنایی باعث رنجش و آزردگی خاطر بسیاری از هم وطنان خوزستانی شده، در این نوشتار به اصل و منشأ این واژه می پردازیم و نشان می دهیم این واژه از کجا نشأت کرفته است.همچنین نشان می دهیم که این واژه نزد شاعران پارسی گوی از رودکی تا ملک الشعرای بهار و نثرنویسان از بیهقی تا قبل از میرزا فتحعلی آخوندزاده به چه معنایی به کار می رفته و در این یک صد سال اخیر چگونه بار معنایی آن تغییر کرده است؟