جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«توین بی Arnold Toynbee» مورخ مشهور انگلیسی(1889-1973م) سال‌های فراوانی از عمر خود را صرف بررسی تاریخ و تمدن‌های گوناگون بشری کرده است. وی تمدن اسلامی را رقیب اساسی تمدن غربی دانسته و در بررسی‌های خود به نقاط ضعف و قوت این دو رقیب دیرینه اشاره کرده است. وی از شخصیت‌های معتقد به منجی در آخرالزمان است و اعتقادات منجی‌گرایانه او از دین مسیحیت ناشی شده است. نگاه وی به منجی، با عینک پیشرفت و تکنولوژی تمدن غرب صورت پذیرفته و وی مهدی سودانی را مظهر منجی شمشیر به دست انگاشته است. وی با بررسی شخصیت مهدی سودانی و عملکردش بر این باور است که منجی در تمدن اسلامی شاخصه‌هایی دارد که با منجی تمدن غربی در بسیاری از زمینه‌ها متفاوت است. با این حال نگاه «توین بی» به تمدن اسلامی بسیار امیدوارانه است و لذا می‌توان از نگاه تمدنی وی در تقریب بین ادیان و تقویت اعتقاد به منجی بهره گرفت. در این نوشتار برآنیم تا دیدگاه توین بی درباره شاخصه‌های منجی در تمدن اسلامی را توضیح داده و به نقد و بررسی آن اقدام نمائیم. شمشیر به دست بودن، استفاده از ابزارهای قدیمی، قدرت روحانی و نیروی توانای معنوی و خلأ نظریه‌پردازی در عصر جدید از جمله شاخصه‌هایی است که توین بی برای منجی در تمدن اسلامی برشمرده است. تحلیل و مطالعه آثار «توین بی» نگاه خاص و ویژه او را نسبت به منجی شمشیر به دست آشکار ساخته و راز نگاه‌های متفاوت وی به اسلام را بر ملا خواهد ساخت. «توین بی» تنها از زاویه «مهدی سودانی» به منجی شمشیر به دست نگریسته است. در حالی که این امر زوایای دیگری نیز دارد که ما به برخی از آنها در این پژوهش اشاره می‌نمائیم. به هر حال دیدگاه‌های توین بی در مورد منجی و آینده جهان، نقاط مشترکی با آموزه مهدویت و آرمان‌های آن دارد، و به همین دلیل، می‌تواند زمینه شکوفایی پژوهش در آموزه‌های مهدوی مرتبط را فراهم نماید.

زمینه‌سازی غیبت امام عصر؟عج؟ از کلیدی‌ترین دغدغه‌های معصومین؟عهم؟ به دلیل خاتمیت وصایت ولی‌عصر ؟عج؟، میان امت رسول خاتم؟ص؟ بوده است. بررسی این مسئله در زمان حیات امامیین عسکریین8 به سبب آن‌که در آستانه و نزدیکی غیبت امام عصر؟عج؟ قرار داشتند اهمیت بیشتری دارد. این موضوع از جمله موضوعات مهمی است که پرداختن به آن افزون بر شناخت اهمیت فعالیت‌های امامین عسکریین8 آگاهی شیعیان را نسبت به جایگاه و نقش علما، فقها و وکلا و تلاش آنها مضاعف می‌کند. براساس دستاورد تحقیق حاضر اقدامات عسکریین8 در زمینه‌سازی غیبت امام و فعالیت‌های علمی و فرهنگی آنان با توجه به فضای رعب و خفقان را می‌توان در تعیین وکلا و تربیت فقها و معرفی آنها به جامعه شیعه، فعالیت‌های سیاسی، مأموریت دادن نفوذیان در دربار حکام و اگاهی دادن از خطرات و حفظ جان امام و شیعیان، دفع مدعیان دروغین و نحوه اداره اقتصادی شیعیان دانست و بارز‌ترین فعالیت امامین عسکریین8 برای تثبیت غیبت امام عصر؟عج؟ در اذهان شیعیان عبارت بود از عدم دیدار حضوری با شیعیان حتی خواص از پشت پرده و حل کردن مشکلات مردم به صورت غیرحضوری به طوری که شیعیان پذیرفته بودند برای ارتباط با امام باید به نمایندگان مراجعه کنند.

غیبت امام و عدم دسترسی مستقیم امت به امام و آماده‌سازی جامعه شیعی برای ورود به دوره غیبت حضرت مهدی؟عج؟ از جمله مسائلی است که نیازمند ایجاد مقدمات توسط امامان به ویژه امامان متأخر (ابناء الرضا) می‌باشد. هر چقدر به آغاز این دوره از فصل جدید که همان عدم دسترسی مستقیم شیعیان به امام خود نزدیک‌تر می‌شویم. شرایط برای امامان آماده‌ساز این مرحله مشکل‌تر به نظر می‌رسد. تحقیق پیش ‌رو درصدد پاسخ به این پرسش اصلی است که نقش امام حسن عسکری؟ع؟ در آماده‌سازی جامعه شیعی برای عصر غیبت حضرت قائم؟عج؟ به چه میزان و چگونه بوده است؟ نتیجه توصیف و تحلیل متون تاریخی و حدیثی، در بررسی فعالیت‌ها و آموزه‌های امام حسن عسکری؟ع؟ فرضیه نویسنده را تأیید می‌کند که امام حسن عسکری؟ع؟ با توجه به شرایط موجود جامعه و عصر حاکم به عنوان آخرین امام در این دوره نقش مهمی در ترسیم و تبیین درست زوایای مختلف غیبت حضرت مهدی؟عج؟ و آماده کردن شیعیان قبل از آغاز دوره غیبت داشتند.

قدر مشترک همه روایات مهدوی وعده و بشارت ظهور حضرت مهدی؟عج؟ به مخاطبان عام و خاص و ذکر برخی از جزئیات آن است. مخاطبان خاص بشارت‌های مهدوی پیامبر؟ص؟، عباس، جعفر، علی؟ع؟ و فاطمه؟س؟ می‌باشند. این مقاله با روش کتابخانه‌ای، توصیفی و تحلیلی داده‌ها و با مراجعه به منابع حدیثی و رجالی و کلامی امامیه و اهل‌سنت و به دور از تعصب و با رعایت انصاف علمی درصدد است تا نگرانی‌های حضرت زهرا؟س؟ هم‌زمان و پس از رحلت پیامبر؟ص؟ را تحلیل و ارتباط آن را با بشارت‌های مهدوی پیامبر؟ص؟ واکاوی کند. بررسی مفاد این روایات می‌تواند دریچه‌ای تازه نسبت به ادله نگرانی‌های حضرت زهرا؟س؟ برای ما بگشاید. در یک نگاه می‌توان گفت تمام نگرانی‌های حضرت زهرا؟س؟، نابودی سرمایه‌ها و میراث گرانقدر اسلام و در نتیجه گمراهی مردم پس از پیامبر؟ص؟ است و این بشارت‌ها که مژده و تسلای خاطر ایشان است ناظر به دو معنا است. اول این‌که با اطاعت از خاندان نبوت و امامت مردم از گمراهی نجات خواهند یافت و دوم این‌که با ظهور حضرت مهدی؟عج؟ امامت به جایگاه اصلی خود باز خواهد گشت.

یکی از روایاتی که دستاویز منکران مهدویت قرار گرفته حدیث جعلی «لا مهدی الّا عیسی بن مریم» است، این روایت علاوه بر نقدهای جدی سندی و محتوایی، دارای خاستگاه جعل نیز هست، این مفهوم اولین بار توسط معاویه در هنگام گفتگو با بنی‌هاشم و در توجیه حکومت خود و خاندانش مطرح گردید و با اثرگذاری باند اموی بر مکاتب حدیثی، و براساس این تفکر، حدیثی جعل گردیده و به منابع روایی راه یافت؛ مقاله حاضر در پی اثبات جعلی بودن روایت و بررسی زمینه­ها و انگیزه­های جعل آن ­است و با روش کتابخانه­ای در گردآوری مطالب و با شیوه تحلیل محتوا، در پی انجام این مهم است؛ و با بررسی خاستگاه جعل، مجعول بودن این حدیث را به اثبات ­رساند و همچنین به این نتیجه رسید که عداوت با راه حق و خط ولایت، جلوگیری از قیام­های آزادی‌خواهانه، تعصب جاهلی و قومیت‌گرایی و از بین بردن افتخارات قوم بنی‌هاشم، و تقرّب به مسیحیت و روم، از زمینه­ها و انگیزه­های جعل این حدیث هستند.

یکی از مهم‌ترین نکات در زندگی امام حسن عسکری؟ع؟ تلاش و تدابیر آن حضرت برای حفظ فرزند و جانشین‌شان حضرت مهدی؟عج؟ بود. شرایط دشواری که خلافت عباسی برای آن امام همام ایجاد کرده بود و دشواری ارتباط با شیعیان ایجاب می‌کرد تا برنامه مناسبی برای حفظ جان حضرت مهدی؟عج؟ طراحی و اجرا شود. این نوشتار بر آن است تا راهکارهای امام حسن عسکری؟ع؟ برای این مهم را به روش وصفی تاریخی و با بهره‌گیری از منابع متقدم تبیین نماید. امام یازدهم برای دفع خطر از فرزندش تدابیر ارزشمندی را اندیشیده و برنامه دقیقی را طراحی کردند که قبل از تولد فرزندش تا زمان شهادت خودشان و حتی بعد از آن در برگرفت و بدین‌وسیله خطر را از ایشان دور کردند. مخفی نگه داشتن بارداری همسر، پنهان بودن تولد، عقیقه توسط دیگران، حضور مستمر در دربار عباسیان و معرفی جانشین خود بدون ذکر نام، تغییر محل سکونت امام مهدی؟عج؟ و نهی از سؤال از نام ایشان از اقدامات آن حضرت بود.