جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مفهوم «خودگروي» يکي از مباحث اخلاق هنجاري است که براساس نوع غايت با تبيين انگيزة رفتار انسان در نظريات علوم انساني نقش ايفا مي‌کند. مفهوم «خودگروي» مطرح در نظريات علوم انساني غربي متخذ از مباني فلسفي و انديشة فلاسفة پس از عصر نوزايي است. فقدان آگاهي لازم نسبت به مباني فلسفي و انديشه‌هاي فلاسفة غرب موجود در نظريات علوم انساني غربي مسئله‌اي است که موجب شده تصوير صحيحي از اين مفهوم نزد محققان علوم انساني ترسيم نشود و موجب به‌کارگيري همان بار معنايي مفهوم خودگروي موجود در علوم انساني غربي در علوم انساني اسلامي گردد. اين در حالي است که مباني فلسفي و انديشة فلاسفة غربي مغاير با مباني و انديشة اسلامي است. هدف اين پژوهش آگاهي از مفهوم «خودگروي» متخذ از مباني فلسفي و انديشه فلاسفة غرب و آثار آن در نظريات علوم انساني اسلامي است. اين تحقيق به روش توصيفي ـ تحليلي انجام شده است. يافته‌هاي تحقيق نشان مي‌دهد مباني فلسفي همچون دئيسم، تجربه‌گرايي، اومانيسم و عقل‌گرايي در شکل‌گيري مفهوم «خودگروي» مؤثر بوده و در انديشة فلاسفه‌اي مانند هابز، مندويل، هيوم، نيچه و فرويد خود را نشان داده است.

دين منظومه‌اي از آموزه‌هاي نظري و احکام عملي درهم‌تنيده و منسجم است. شناخت جزيره‌اي و غيرمنسجم از دين، گرچه خالي از فايده نيست، اما قطعاً نقايص زيادي دارد. «نظام عناصر دين» عنوان طرحي پژوهشي است که به ‌روش توصيفي ـ تحليلي به‌دنبال پاسخ به اين پرسش است که بين تعاليم دين چه رابطه‌اي برقرار است؟ بررسي نظام تعاليم دين با محوريت روابط علّي بين عناصر وحياني، کشف نظام تعاليم دين را آسان‌تر و دقيق‌تر مي‌کند. مراد از اين عناصر، موضوعات مسائل دين است که در آيات و روايات به آنها تصريح شده است. نظام عناصر دين شامل خرده‌نظام‌هاي متعددي است. مطابق پژوهش‌هاي انجام‌شده، نظام اسماء و صفات الهي جامع‌ترين نظامي است که تمام عناصر دين ذيل آن قرار مي‌گيرند. نظام‌هاي خلقت و ربوبيت ذيل نظام اسماء و صفات، نظام‌هاي خردتر بعدي را تشکيل مي‌دهند. نظام‌هاي هدايت و عبوديت، ذيل نظام ربوبيت، جامع‌ترين نظام‌هايي‌اند که وظايف راهبردي هاديان و مردم را مشخص مي‌کنند. اين نظام‌ها با بررسي عناصر فرعي ذيل آنها توسعه مي‌يابند و به نظام‌هاي خردتري مي‌رسند.

پژوهش «تحليل موقعيتي»، يکي از روش‌هاي پژوهش کيفي است. تحليل موقعيت، يکي از نسخه‌هاي متعدد روش زمينه‌اي است که با تمرکز بر موقعيت به‌عنوان واحد تحليل، به ترسيم نقشه‌هاي مختلف اقدام مي‌كند. سه نقشة موقعيت، عرصه‌ها / جهان‌هاي اجتماعي و وضعيت به‌‌عنوان واحد تحليل پژوهش «تحليل موقعيتي» مطرح است. اين روش، يکي از شيوه‌هاي بسيار جديد براي تحليل پديده‌هاي اجتماعي، اعم از متني و غير‌متني است. شيوة «تحليل موقعيتي»، به استفاده از شيوه‌هاي تحليل، تحليل گفتمان و تحليل محتواي کيفي تأکيد دارد. ازاين‌رو، اين روش اصولاً يک شيوة تحليل چندگانه است. اين مقاله با هدف واكاوي پژوهش «تحليل موقعيتي»، با يک فرايند مشخص و مبتني بر روش فرا‌تحليلي، به توصيف مباني فلسفي و مراحل انجام اين روش مي‌پردازد.

اين مقاله كوشيده است روشي را که آيت‌الله سيدعلي خامنه‌اي براساس آن به ‌تحليل تاريخ مي‌‌پردازند، دريابد. بدين‌منظور کتاب «انسان 250 ساله» را که از بيانات ايشان تدوين شده، به‌عنوان موضوع مطالعاتي انتخاب كرده است. شناخت دقيق اين روش ما را به ‌فهم بهتر سخنان رهبر انقلاب و استفاده کاربردي از آن رهنمون مي‌‌شود. در اين زمينه توجه به‌ تاريخ صدر اسلام و دورة امامت، علاوه بر برجستگي بُعد تاريخي آن، به‌سبب آنکه اکثريت جامعه ايران را شيعيان تشکيل مي‌‌دهند، از اهميت قابل‌توجهي برخوردار است. اينكه رهبر انقلاب به‌عنوان رهبر امت اسلامي، چگونه به ‌اين مقطع تاريخي مي‌نگرند، اهميت اين پژوهش را بيشتر مي‌‌کند. ازاين‌رو، در اين پژوهش سعي شده تا نشان داده شود که آيت‌الله خامنه‌اي با نگاهي جامع و روشمند به ‌مطالعة تاريخ و به‌ويژه تاريخ صدر اسلام پرداخته است.

واژة «کتابشناسي» به‌‌سبب کارکردهاي متعدد و شيوة سامان‌دهي آن در معاني گوناگون، چينش‌ها و ساختارهاي متفاوتي به‌کار مي‌رود. کتابشناسي يکي از مهم‌ترين شاخه‌هاي علوم کتابداري و اطلاع‌رساني است که در بستر زمان تطورات و تغييرات بسياري، از ارائه گونه‌هاي متفاوت اطلاعات مکتوب تا انواع نرم‌افزارها و سايت‌هاي ملي و جهاني يافته است. کتابشناسي آميزه‌اي است از علم و فن و محصول فرايند مطالعه، بررسي و تحقيق در شکل مادي و گاهي محتوايي کتاب‌هاست که با نظم خاصي براي ارائه اطلاعات چينش شده‌اند. کتابشناسي‌ها به لحاظ معيار، هدف، قلمرو جغرافيايي، دامنه موضوع، شمول و زمان، اقسامي دارند. هدف کتابشناسي «مرکز دائرةالمعارف علوم عقلي اسلامي» اين است که تا حد ممکن شناخت داده‌هاي مکتوب در هريک از عرصه‌‌هاي علوم عقلي را براي پژوهشگران ميسر گرداند. بدين‌روي، کتابشناسي‌ها به دو دسته «اجمالي» و «تفصيلي» تقسيم و هريک با توجه به زبان منبع، در دو گروه «فارسي ـ عربي» و «انگليسي» ارائه شده‌اند. اين کتابشناسي‌ها ترکيبي از انواع کتابشناسي‌هاي موجود هستند و ويژگي ارائه مطالب به‌صورت نمايه با ذکر صفحه در منبع اصلي، به همراه شاخه درختي علم در متن و ارائه کليدواژه به همراه نمايه‌هاي هر مطلب در فهرست‌ها، ابتکاري نو و ابزاري راهگشا براي محققان اين عرصه به‌شمار مي‌رود.

مباني روش‌شناختي اقتصاد متعارف يکي از علل اصلي شکست سياست‌هاي اقتصاد متعارف و غلبة بحران اقتصادي سال 2008 ذکر شده است. يکي از دلايل چنين وضعيتي عدم تببين صحيح چارچوب و مباني روش‌شناسي اقتصاد متعارف و بيزاري مداوم از گفتمان روش‌شناختي توسط بيشتر اقتصاددانان متعارف بوده است. اين مقاله درصدد است ضمن تبيين چارچوب و دلالت‌هاي روش‌شناسي اقتصاد متعارف، برخي از دلالت‌هاي اين روش‌شناسي در چارچوب اقتصاد اسلامي را نيز تبيين و بررسي کند. همچنين براي پرهيز از پراکندگي مباحث، رويکرد بررسي روش‌شناسي اقتصاد متعارف و برخي دلالت‌هاي آن در چارچوب روش‌شناسي اقتصاد اسلامي، به دو رويکرد روش‌شناسي اقتصاد تجربي و ابطال‌گرايي محدود شده است. نتايج اين پژوهش که با استفاده از روش توصيفي‌ ـ تحليلي ـ انتقادي انجام شده است نشان مي‌دهد، اگرچه روش‌شناسي اقتصاد متعارف داراي نقص‌هاي فني و ساختاري متعددي است، اما درعين‌حال نکات ارزشمندي در زمينة نحوة نظريه‌پردازي در اقتصاد دارد که مي‌تواند براي روش‌شناسي در چارچوب اقتصاد ايران حائز اهميت باشد.