جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شریعتی نظریه­ پرداز اسلام سیاسی چپ در ایران و از جمله نخبگان و متفکران بنام جهان اسلام است. شناخت افکار و اندیشه­ های شریعتی از جهات مختلفی بخصوص زمانی که آثارش نقش جهت دهنده ­ای در انقلاب اسلامی ایران ایفا کرده است، حائز اهمیت ویژه است. پژوهش پیش­رو در صدد شناخت مؤلفه­ های فرهنگ سیاسی شیعه در اندیشه شریعتی و پاسخ به این سؤال است که این مؤلفه­ ها چگونه در اندیشه سیاسی او متجلی شده است؟ بر این اساس در چارچوب نظریه ساختار-کارگزار و بطور خاص نظریه عاملیت و فرهنگ مارگارت آرچر و با استفاده از روش کیفی تحلیل اسنادی و با مراجعه به آثار به جا مانده از وی سه مؤلفة اجتهاد ، هجرت و امر به معروف و نهی از منکر مورد بررسی قرار گرفت. یافته­ های پژوهش نشان می­دهد هر سه مؤلفه نه تنها جایگاه مهمی در اندیشة شریعتی دارد ، بلکه می­توان بر این ادعا خطر کرد که نظریه اسلام انقلابی او بر پایه این سه مؤلفه قرار گرفته است.

سید قطب، یکی از تأثیرگذارترین اندیشمندان معاصر جهان اسلام و از مهمترین نمایندگان مکتب فکری بازگشت به اسلام اصیل است. این مقاله به روش توصیفی - تحلیلی، اهمّ نظریات تمدنی سید و نوع مواجهه­اش با مدنیت غرب را بررسی کرده و به این پرسش پاسخ داده­ است که مباحث تمدنی سید قطب، حول چه محورهایی هستند. یافته­های تحقیق جاری نشان می­دهد که کلیدواژگان سید در تصویر­سازی از تمدن، در یک نظام زنجیروار قابل تفسیر می­باشند؛ چنانکه «زن» به عنوان عامل حیاتی در بالندگی بشر، با حضور در یک بستر اجتماعی درست، می­تواند از حقوق خود منتفع گردد و در قامت عنصری تعیین­کننده برای تحقق آرامش جامعه­، متضمن شمه­ای از «عدالت اجتماعیِ» مورد تأکید اسلام نیز ­باشد؛ لیکن مقاومت سرسختانه­ی زورمندان و زیاده­خواهان جهان در برابر استقرار عدالت، گریز از جنگ مشروع را برای طرفداران حاکمیت الهی ناممکن ساخته و تقابل همه­جانبه­ی مسلمانان با حکومتهایی که تجسمی از جاهلیت مدرن می­باشند را اجتناب­ناپذیر و ضروری کرده است؛ چنانکه سید قطب، «آمریکا» یعنی مظهر مدنیت نوین غرب را مصداقی از همین حاکمیتهای فزون­طلب و ویرانگر دانسته و با اتخاذ رویکردی مقاوم در برابر آن، بر ضرورت مرزبندی مسلمانان با ارزشهای غربی و مقابله­ی ایشان با تمدن برتری­جویانه و غیر اخلاقی آمریکایی تأکید دارد و هر مسلمانی را مکلف به مبارزه با عموم حکومتهای غیر الهی در جهت برقراری حاکمیت مشروع اسلامی می­داند.

علامه محمدحسین فضل الله از متفکران بزرگ و نواندیش در حوزه مسائل اسلامی و سیاسی می­باشد. در دیدگاه فضل الله که متاثر از انقلاب اسلامی ایران و تحولات بعد از آن بود، انقلاب سیاسی به منظور تغییر حکومت و سیاست های غیر اسلامی به حکومت و سیاست های اسلامی و به تبع آن اقامه عدل و قسط می­باشد. از نظر ایشان یک سری قوانین و الزاماتی را می­بایست در حوزه اندیشه و عمل فعالان سیاسی با توجه به مقتضیات زمان تبیین و رعایت کرد تا فعالیت ها فایده مند واقع گردد. هدف پژوهش حاضر تحلیل و بررسی الزامات انقلاب است. نگارنده در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و منابع کتابخانه ای به بررسی پیرامون برخی از الزامات یک انقلاب فایده مند از دیدگاه این اندیشمند پرداخته است؛ که از جمله آن ها می­توان این موارد را نام برد: مبارزه سیاسی در کنار مبارزه فکری، غافل گیر کردن دشمن و سازش ناپذیری، دعوت تدریجی قبل از شروع انقلاب، رعایت اصول شرعی و تفکیک منافع، هدف گرایی در مواضع، اتخاذ سیاست باز در روابط سیاسی، بهره گیری از حزب سیاسی و فعالیت تشکیلاتی.

این مقاله با هدف نقش فرهنگ سیاسی تشیع در شکل دهی به وحدت اجتماعی ایران از دوره صفویه تاکنون تدوین گردیده است . چنانچه در تعریف فرهنگ سیاسی تشیع بایستی اذعان نمود این اصطلاح در واقع بخش عظیمی از اعتقادات و ارزشهای مذهب تشیع که از منابع و رویکردهای گوناگون شیعی حاصل می گردد و در واقع به عنوان وسیله و ابزار کنش و واکنش‌های شیعیان در برابر نظام‌های سیاسی مطرح است را شامل می گردد. این پژوهش به شیوة توصیفی - تحلیلی و با استفاده از متون کتابخانه ای و تاریخی به این نتایج دست یافته است که فرهنگ سیاسی تشیع از دوران صفویه تاکنون علاوه بر معنابخشی، دارای کارکرد وحدت بخشی ، هویت‌بخشی و مشروعیت‌بخشی نیز بوده است و توانسته است در نظم و انضباط جامعة ایران و حتی بهداشت روانی، تعلیم و تربیت جامعه را تحت تأثیر آموزه های خویش قرار دهد. از سویی ، فرهنگ سیاسی شیعه در دورة صفویه به تقابل با دیگر جریان های انحرافی و تقابل با حکومت سنی مذهب عثمانی انجامید ؛ در دورة قاجاریه و با الهام از آموزه های جورستیزانة امامان و ائمه با اتحاد و وحدت جامعه به تقابل با ظلم و جور سلاطین قاجار و مبارزه با قراردادهایی همچون رویترز ، تنباکو و..... پرداخت ؛ در دورة پهلوی این فرهنگ در تقابل با ملی گرایی افراطی و باستان گرایی قرار گرفت و باعث اتحاد مردم در سرنگونی پهلوی شد و در نهایت در دورة کنونی هم نقش مهمی در شکل دهی به ساخت جامعه و تحولات آن داشته است و به عنوان یک منسجم بخش اجتماعی از زمان صفویه تاکنون مؤثر بوده است .

زنان به عنوان نیمی از پیکر اجتماع در عرصه های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی نقش بسیار مهمی ایفا می کنند. حال زنان برای رسیدن به این جایگاه باید به مرحله توانمند سازی خود برسند. هدف توانمند سازی کمک به افراد ضعیف است تا تلاش نمایند بر ضعف‌هایشان غلبه؛ جنبه‌های مثبت زندگی‌شان را بهبود بخشیده، مهارت‌ها و توانایی‌هایشان را برای کنترل عاقلانه بر زندگی افزایش داده و آن را در عمل پیاده نمایند. در جامعه ایران نیز از قدیم تاکنون مسئله زنان مورد بحث بوده است. امام خمینی یک از اندیشمندان مهم در این زمینه می‌باشد. در این مقاله از چهارچوب نظری توماس اسپریگنز و بررسی جامعه موجود. جامعه مطلوب و راه‌حل به بررسی توانمندسازی زنان از نگاه امام خمینی پرداخته‌شده است. مهم‌ترین نتایج عبارت‌اند از ایجاد حکومت اسلامی و اجرای واقعی قوانین و مقررات آن در جامعه موجب ایجاد زمینه‌های مناسب برای توانمندسازی و ایجاد جایگاه مناسبی برای زنان در جامعه می‌شود.

شاید بتوان این ادعا را مطرح کرد که مفهوم زن اگرچه یک امر تعبیری است، مساله هر فلسفه سیاسی و اجتماعی قابل‌اعتنایی در جهان کنونی می‌باشد؛ درواقع در هر تعبیری از زن، نوعی نفوذ معنا و نوعی تزریق ارزش‌های فرهنگی – تمدنی مشخص نهفته است که مختصات هندسی زن مطلوب آن تمدن را نمایان می‌سازد. انقلاب اسلامی ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست. این مقاله بر آن است که با روش تحلیل محتوای کیفی (استقرایی)، در قالب سه گزینه مقوله اصلی، مقوله میانی و خرده مقوله، جواب این سؤال را که طرفداران حقوق زن چه مطالباتی را در مجلس شورای اسلامی (مجلس اول تا پایان مجلس هشتم)، در موضوع خانواده، مطرح کردند و به کدام‌یک از خواسته‌های خود دست یافتند را بیابد. نتیجه این تحقیق و جستجو آن است که اگرچه زنان با مطرح کردن خواسته‌های حداقلی تلاش نمودند با کمترین تنش خواسته‌های خود را جامع عمل بپوشانند اما غلبه نگاه سنتی، جدی‌ترین مانع برای دست‌یابی زنان و طرفداران حقوقشان به خواسته‌هایشان بود.