جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رهیافت ادبی به تفسیر قرآن یکی از رهیافت‌های نوین تفسیری است که اولین بار امین الخولی آن را معرفی کرد. شکری محمد عیاد، پیرو استادش امین الخولی، تفسیر ادبی را بهترین روش برای رسیدن به فهم آیات قرآن می‌داند. کتاب من وصف القرآن لیوم الدین والحساب تنها کتاب وی در زمینۀ مطالعات قرآنی است. این کتاب از مقدمه‏ای نسبتا مفصل و سه فصل «مفردات»، «اسلوب» و «مرامی» (اهداف) تشکیل شده است. وی کوشیده تا در راستای اصول و مبانی مکتب ادبی و توجه به نظرات سایر مفسران و خاورشناسان به فهمی صحیح از معانی اوصاف قیامت برسد. بطوریکه از این طریق به زیبایی‌شناسی قرآن و تأثیرات درونی و وجدانی آیات به شیوه‏ای نوین و ادبی هنری دست یابد. در این مقاله، پس از ارائۀ توضیحاتی مختصر از اصول و مبانی مکتب ادبی و زندگی‏نامۀ شکری عیاد، کتاب من وصف القرآن لیوم الدین والحساب را معرفی خواهیم کرد و در قسمت پایانی به برخی روش‏‏ها و رویکردهای تفسیری عیاد اشاره خواهیم داشت.

پشتوانۀ فرهنگی سترگ و توان سخن‌سرایی شگفت، دو عنصر بنیانیِ طریق غریب خاقانی است. پیوند این دو سخنی فاخر با مضامین، تصاویر و تعابیر بدیع و نو به بار آورده است. گستردگی و تنوع از ویژگی‌های بارز پشتوانۀ فرهنگی خاقانی است. او از علومی چون طب، نجوم، تفسیر، تاریخ، جانورشناسی، کانی‌شناسی و ... آگاهی‌های درخور توجهی داشته و در جای جای آفرینش‌های ادبی خود از آن‌ها بهره برده است. قصص انبیا با به برجستگی‌ای که در تفاسیر و تواریخ دارد، بسیار مورد توجه خاقانی بوده است. سرگذشت حضرت ابراهیم(ع) به عنوان یکی از این قصص، جاذبه‌های متعددی برای خاقانی داشته که در این جستار به تبیین و تحلیل آن‌ها پرداخته‌ایم.

اصطلاح «مَعنیٰ» یکی از اصطلاحات فنّی بسیار مهمّ و کلیدی در کلام قدیم اسلامی به‌شمار می‌آید که در مسائل و مباحث مختلف کلامی فراوان به‌کار رفته است. به‌رغم اهمّیّت و کاربرد وافر این اصطلاح در دانش کلام، معنا و مفهوم آن با ابهام و پوشیدگی بسیاری همراه بوده است و چیستی معنای حقیقی آن نزد متکلّمان متقدّم به پرسشی بحث‌برانگیز و مناقشه‌آمیز در تحقیقات کلامی معاصر بدل شده است. در پاسخ به این پرسش، تاکنون مقالات و جستارهای شایان توجّهی نشر یافته است و آراء و نظریّات گوناگونی در باب معنای اصطلاح «مَعنیٰ» پیش‌ نهاده شده. در نوشتار حاضر، ضمن مروری موجز بر پژوهش‌های پیشین در این مسئله، نِکاتی در خصوص مفهوم این اصطلاح ایراد می‌شود و سپس ادلّۀ باورمندان به نظریّۀ معانی و اشکالات ناقدان بر آن تبیین و بررسی می‌گردد.

ضمن یادداشتهای برافزوده نسخه کهنی از النهایة شیخ طوسی مورخ 554ق (کتابخانه آستان قدس رضوی، ش 49277) متن کوتاهی شامل چند پرسش فقهی درباره نیت از ابوالفتوح رازی و پاسخهای او نوشته شده است. این متن از آن رو حائز اهمیت است که تنها متن فقهی مستقلی است که از ابوالفتوح رازی سراغ داریم. همچنین جزء کهنه‌ترین متون فقه شیعی به زبان فارسی محسوب می‌شود.