جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مفسرینی از شیعه با توجه به روایات رسیده در ذیل یازدهمین آیة سورة غافر، تعبیر دو مرگ و زندگیموجود در آیه را مربوط به بحثرجعت می‌دانند؛رجعت را از وعده‌های‌الهی خداوند دانسته‌اند که به واسطۀ آن ذات باری‌تعالی، در هنگام ظهور حضرت‌مهدی علیه‌السلام، گروهی از مردگان را به همان صورتی‌که بودند به دنیا بر‌می‌گرداند تا گروهی عزیز و گروهی را ذلیل‌کند؛ به تبع آن حق‌مظلوم را از ظالم باز‌ستاند. با توجه به اختلاف نظرات‌تفسیری راجع به اختصاص بحث رجعت در آیة 11 سورة غافر، به دنبال شفاف‌سازی اختصاص مرگ‌های دو‌گانه مربوط به کفار؛ به روش توصیفی و تحلیلِ سیاقی، مفهوم صحیح این آیهبر اساس پاسخگویی به شبهات موجود بررسی می‌گردد. با وجود قرائن سیاقی از آیه و اخبار‌آحاد در روایات‌رسیده در بحث‌رجعت ذیل آیة مورد نظر، این آیه مربوط به عموم‌کفار است و نمی‌تواند مربوط به کفار در زمان‌رجعت باشد؛ اما با مقایسة مشخصات‌کفار در زمان‌رجعت و مشخصات‌کفار در سوره‌های هم‌سیاق با سورة غافر(حوامیم) مشخص‌می‌شود که: این افراد در کفر‌محض هستند و عذاب‌الهی از آنها برداشته‌نمی‌شود؛ بنابراین با مشخصات کفار در زمان‌رجعت مطابقت دارد و می‌تواند به استناد سیاقی، منظور از دو بار میراندن و زنده کردن کفار، دو بار عذاب‌الهی برای آنان است

شبکه معنایی واژ گان خلود 79 بار درقرآن آمده که 38 بار در مورد دوزخیان که 28 بار آن ( کفارمعاند ) و10بار آن (مؤمنین عاصی) است. این پژوهش با کمک دانش معناشناسی و ادبیات عرب و سیاق آیات همنشین و جانشین با آیات خلود به این نتیجه می رسد که نخست خلود یک مفهوم فرازمانی است چون مربوط به جهان آخرت است وزمان مربوط به دنیا می باشد..دوم خلود در ادب عربی به دو معنای واقعی(ابدیت وجاودانگی) و لغوی یا نسبی (طول اللبث ومدت طولانی( کاربرد دارد..سوم با بررسی های به عمل آمده اکثریت گنهکاران خلودشان لغوی یا نسبی است وبعداز پاکسازی از جهنم و عذاب نجات می یابند اما اقلیتی از کفار معاند که سیاه وعین گناه شده اند،خلودشان در جهنم واقعی وجاودانه است. .چهارم روش این پژوهش اثبات معنای واقعی یا لغوی خلود در جهنم است.پنجم پرسش اصلی این پژوهش جاودان یا زمان داربودن در دوزخ است.

بدعت از عناوین پرچالش و پرکاربرد بین مسلمانان است که هرگروه و مذهبی سعی در استفاده ابزاری از آن به نفع خود است. در این میان مفسرین متقدم و متأخر، نگاه‌های متنوع و چالش‌انگیزی به این موضوع داشته‌اند تا جایی که هر کدام از آنان، گروه مقابل خود را متهم به بدعت‌گذاری کرده است. سوال اصلی این تحقیق آن است که مفسرین متقدم و متأخر چه دیدگاه هایی نسبت به ماهیت و مولفه‌های بدعت داشته و علل تنوع نگاههای آنان چیست؟ بر این اساس نویسندگان در این مقاله در سدد آنند که با توجه نظرات مفسرین شیعه و اهل تسنن در باب معنای لغوی و اصطلاحی بدعت، به مولفه‌های این موضوع دست یافته و علل تنوع این مفاهیم را از مسئله‌ بدعت مورد تحلیل و بررسی قرار دهند. نتایج این پژوهش نشان دهنده آن است که مفسرین، بدعت را به مثابه مفاهیمی همچون: «امرنوظهور»، «گزاره‌ی غیردینی»، «تشریع»، «حدوث» و «مخالفت» انگاشته‌، که این تنوع دیدگاه‌های آنان، ریشه در «تقسیم‌بندیهای متناقض»؛ «فرق ننهادن مفهوم بدعت با مفاهیمی چون: اختراع، نوآوری، سنت و تشریع» و «اختلافات اعتقادی و مذهبی مفسرین» داشته و باعث شکل‌گیری و رشد اندیشه‌‌های سلفی در جامعه و فضای اتهام به بدعت‌گذاری در بین فرق و مذاهب مختلف گردیده است.

بحث ولایت و ولی از مهم‌ترین موضوعات در باب عرفان است. آیات بسیاری در قرآن وجود دارد که به مفهوم ولی و ولایت اشاره کرده ‌است. این ولایت و ولی مصادیقی دارد. بر اساس احادیث بسیاری در کتب روایی فریقین مصداق تعدادی از این آیات حضرت علی (ع) است. بحث ولایت در برخی تفاسیر عرفانی بسیار به چشم می‌خورد و حتی برخی از آن تفاسیر جنبه ولایی دارند و چون ولایت یکی از ارکان عرفان است، اشاره به آن در تفاسیر ضروری است، اما نوع این اشاره و برداشت از آیات، در تفاسیر متفاوت است. بر اساس احادیث بسیاری در کتب اهل‌سنت مصداق تعدادی از این آیات حضرت علی (ع) است. در این مقاله سعی شده‌است به تفاسیر ارزشمند عرفانی از جمله حقائق التفسیر، لطائف الاشارات، کشف الاسرار و عده الابرار، الفواتح الهیه و المفاتح الغیبیه، روح البیان و مراح البید لکشف معنی القرآن المجید در بین تفاسیر اهل‌سنت مراجعه شود و با مطالعه مباحث، ذیل آیات ولایت "آیه ولایت، آیه اولی‌الامر، آیه تبلیغ و آیه الیوم اکملت لکم دینکم..."، دیدگاه مفسران عارف اهل‌سنت گردآوری شود. عدم اشاره به مصادیق آیات در تفسیر آیات ولایت در مراجعه به کتب تفاسیر عرفانی اهل‌سنت به چشم می‌خورد. در این پژوهش دیدگاهی نسبت به آیات در سایه تفاسیر عرفانی ایجاد می‌شود. پر کردن خلأ در زمینه بهره‌گیری از تفاسیر عرفانی در مبحث ولایت و ولی به صورت مجموعه‌ای منظم نیز از ارزش‌های این پژوهش است.

ترجمه‌های فارسی فراوانی از قرآن مجید وجود دارد که عموم جامعه دینی کشور از آن استفاده می-کنند اما همواره این سوال مطرح می‌باشد که بهترین ترجمه فارسی قرآن، کدام اثر می‌باشد؟ کدام ترجمه بهتر توانسته، مراد خدای متعال را دقیق و عالی بیان نماید؟ این پژوهش، از روش کتابخانه‌ای بهره جسته و به شیوه تحلیلی انجام گرفته است. جامعه آماری، از منابع موجود درباره ترجمه و تفسیرهای قرآن درباره آیه 3 عنکبوت انتخاب شده است. نتایج نشان می-دهد بین ترجمه ها موجود درباره این آیه تفاوتهای معنی داری وجود دارد. و از انجایی که مفردات، اعراب و بلاغت نقش مهمی در فهم آیات دارند لذا در ترجمه و تفسیر باید به آنها اهتمام و توجه بیشتری شود . نکته مهم که در آثار فارسی کمتر به آن توجه شده، لزوم استفاده از قرائتهای دیگر واژه‌ها برای درک بهتر معانی و مراد آیات است و در این پژوهه نشان داده شده که نقش قرائت دوم در ترجمه و تفسیر بهتر آیه بسیار حائز اهمیت می‌باشد.

برای زلالی جریان اندیشه‏های دینی، باید به سراغ سرچشمه‏ها رفت. از آن جا که «نبوت» از مهمترین سرچشمه‏های بحث برانگیز این اندیشه‏هاست، بر آن شدیم تا یکی از دلایل انکار منکران انبیای الهی را که «بشریت» آنان بوده و به طور مکرر هم در قرآن کریم ذکر شده است، بررسی کرده و به سنجش میزان اعتبار این مدعای منکران بپردازیم. با مطالعه قرآن و تفاسیر قرآنی درباره این موضوع، متوجه شدیم که قرآن کریم ضمن طرح دیدگاههای آن دسته که حقیقتا بشریت انبیا برایشان مجهول بود، به صورت علمی به آنان پاسخ گفته و عمدتا آنانی را که از سر عناد و لجاجت این مساله را بهانه انکار انبیا قرار می‏دادند انذار نموده است. بنابراین به منظور بررسی دقیق این موضوع، آیات شریفه قرآن مجید را که حاوی این مبحث می‏باشند، در شش بخش طبقه بندی محتوایی کردیم و سپس به بحث و تحلیل مدعای منکران و طیف شناسی آنان پرداختیم که در نهایت توانستیم پاسخهای قرآن کریم را با اتکا به تفاسیر معتبر، به پنج بیان: منطقی، جامعه شناختی، روانشناختی، توحیدی و تاریخی تقسیم کنیم و سرانجام این نتیجه را بگیریم که دستمایه قرار دادن «بشریت» انبیای الهی برای انکار آنان، جز عدم آگاهی و یا لجاجت و بهانه جویی علت دیگری نداشته است.

یکی از مسائل مهم و چالشی در مباحث فقهی این است که آیا کفار افزون بر اصول دین، نسبت به فروع دین نیز مکلف هستند یا خیر؟ مشهور میان فقهای امامیه این است که کفار نیز همانند مسلمانان به فروع دین مکلف بوده و به واسطهی عدم انجام آنها عقاب خواهند شد، اما در مقابل، برخی از فقهای اهل تسنن و امامیه معتقدند که هیچگونه تکلیفی از باب فروع دین متوجه کفار نیست. هر دو گروه عمدتاً به آیات قرآنی استدلال کردهاند. نویسنده در پژوهش پیش رو به شیوه توصیفی- تحلیلی به تبیین و تحلیل مسئله پرداخته و پس از بررسی ادله و مستندات هر دو گروه معتقد است که عمومات و اطلاقات قرآنی که با تعابیر «یا ایها الناس» و «علی الناس» در بیان تکلیف، تمام انسانها را مورد خطاب قرار داده است بر عمومیت و اطلاق خود باقی است و سایر ادلهی مطرح شده نمیتواند آن را تخصیص زده و یا مقید سازد. افزون بر آن، عقل نیز همانگونه که به طور مستقل بر اصل عبادت خدا حکم میکند، در این حکم میان اصول و فروع دین فرقی قائل نیست.

خشونت از مفاهیم پیچیده و چالش‌برانگیز در همه فرهنگ‌ها و به ویژه متون دینی تلقی می‌شود، تا آنجا که کمتر می‌توان به معنای مورد وفاقی از آن در میان اندیشمندان دست یافت. در کنار رویکردهای مختلفی که برای تبیین و تعریف این‌گونه مفاهیم وجود دارد، به نظر می‌رسد می‌توان از رویکردی قرآنی نیز برای رسیدن به یک تعریف مناسب بهره گرفت. در قرآن کریم هرگونه اقدامی که به پایمال کردن حقوق انسان و از بین بردن کرامت ذاتی او مانند حق انتخاب، حق آزادی بیان، تساوی در برابر قانون، نفی تبعیض و به‌کارگیری قدرت نامشروع برای تحمیل اراده گروهی بر گروه دیگر می‌انجامد، خشونت تلقی شده و البته می‌تواند این اقدام گاهی در جهت دفاع از این حقوق و به صورت منطقی و مشروع صورت پذیرد، لذا خشونت به عنوان آخرین راه حل و فقط در جهت دفاع در برابر تجاوز و برقراری عدالت مورد توجه قرار گرفته است و اگر راه‌های پیشگیرانه و بخشش و رأفت بتواند مقاصد عادلانه و اخلاقی را تحقق بخشد نیازی به اعمال خشونت نخواهد بود. این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی به واکاوی معناشناسانه واژگان قرآنی حوزه خشونت می‌پردازد. یاقته‌های تحقیق دلالت دارد که هفت واژه «شدة، دعّ، غلظت، غضب، مقت، غیظ و فظّ» از جمله واژگانی هستند که در شبکه معنایی واژگان قرآنی حوزه خشونت قرار می‌گیرند، که در مواردی اشتراک معنایی و در مواقعی تفاوت مفهومی دارند.

یکی از مبانی مهم تفسیر نزد مفسران، مسئله جواز تفسیر است؛ اینکه آیا به طور کلی تفسیر کردن قرآن با چیزی فراتر از روایات منقول از معصومان یا دست‌کم اجتهاد عقلی در تفسیر قرآن برای غیرمعصومان جایز است یا خیر؛ از دیرباز تا کنون ادله بسیاری برای جواز اجتهاد در تفسیر از سوی اندیشمندان و مفسران مسلمان ارائه شده است. تحلیل این ادله بیانگر وجود تفاوت‌هایی در شیوه استدلال هر یک از مفسران برای اثبات مدعای جواز تفسیر است؛ به گونه‌ای که استدلال‌ها، بین استدلال برای جواز تفسیر و استدلال برای وجوب تفسیر در نوسان است و به نظر می‌رسد فرایندی تطوری بر این موضوع حاکم بوده است. این مقاله سیر تطور ادله اقامه‌شده برای اثبات جواز تفسیر را از رهگذر تحلیل متنی و استنطاقی ادله به کار گرفته‌شده برای اثبات جواز تفسیر، بررسی کرده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد نخستین رویارویی مفسران با جریان تفسیرگریزی در قرن سوم و توسط طبری انجام شد. اما این ابن‌کثیر بود که با طرح بحث وجوب تفسیر قرآن تیر خلاص را بر پیکر نیمه‌جان جریان تفسیرگریزی نواخت.

یکی از حوزه‌های جدید در عرصه مطالعات زبان‌شناسی، روش معناشناسی است. معناشناسی واژه‌های قرآن یکی از مهم‌ترین حیطه‌ها در این عرصه به شمار می رود. این پژوهش به روش ایزوتسو به کشف شبکه معنایی احباط در قرآن، می پردازد. «احباط» به معنای فاسد شدن و در فرهنگ دینی، از بین رفتن حسنات با سیئات است. با نگاه کلی به حوزه معنایی «احباط» در روابط همنشینی مشخص شد که کفر، شرک، تکذیب آیات الهی، ارتداد، دنیاطلبی و نفاق به عنوان عوامل حبط و مفاهیمی همچون؛ بی‌ارزش شدن، محرومیت از شفاعت، خلود در آتش و خسران به عنوان آثار آن محسوب می‌شوند. تنها معنای جانشین حبط در قرآن واژه باطل است که در همنشینی با بت‌پرستی، حوزه معنایی جدیدی برای حبط عمل می‌سازد. تکفیر در تقابل معنایی با احباط به معنای ابطال سیئات به واسطه حسنات به کار می رود و در همنشینی با مفاهیمی چون ایمان، عمل صالح، تقوا، هجرت و جهاد، موانع حبط عمل را آشکار می‌سازد.