جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

گسترش روزافزون پیشرفتهای فناورانه در عرصه مصنوعات هوشمند و تجربه‌های تلخِ گذشته از جانب انسانهای سودجو، لزوم بکارگیری و عملیاتی کردن اخلاق را در این عرصه را دوچندان کرده است. در راستای تحقق این امر بحث از عاملیت اخلاقی داشتن مصنوعات هوشمند حیاتی است. این پژوهش– که در روش گردآوری مطالب، کتابخانه ای است و در نحوه استناد داده ها، از شیوه اسنادی پیروی می کند و در تجزیه و تحلیل مطالب، روش آن تحلیل محتوایی از نوع توصیفی تحلیلی می باشد- با تبیین دقیق و نقد نظرات مخالف در این عرصه و با کمک‌گرفتن از تحقیقات انجام شده به این نتیجه دست یافته است که اثبات عاملیت اخلاقی برای مصنوعات هوشمند، با توجه به ویژگیهای خاص این مصنوعات و نظام اخلاقی مختص به خودشان امکان-پذیر است.

تفکیک میان قاعده‌محوری و عمل‌محوری یکی از دوگانه‌های مهم در میان طرفداران فایده‌گرایی است. ابتدا قدری درخصوص ماهیت این نزاع و اینکه نقطه‌ی دقیق اختلافی چیست سخن می‌گوییم. سپس به تاریخچه‌ی این نام‌گذاری نگاهی می‌اندازیم. درمرحله‌ی سوم و اصلی، به نقدهایی می‌نگریم که به‌طورخاص به فایده‌گرایی عمل‌محور وارد کرده‌اند. برخی از این نقدها از سوی مخالفان فایده‌گرایی و برخی دیگر از سوی موافقان فایده‌گرایی است که تقریر عمل‌محورانه را ضعیف می‌دانند. این نقدها را در سه قسمت دسته‌بندی می‌کنیم، توضیح می‌دهیم و صحت و سقم‌شان را برمی‌رسیم. ناعملی‌بودن، زیان‌باری و داشتن لوازم غیراخلاقی نام سه نقدی است که بر عمل‌محوری وارد کرده‌اند. آیا این تقریر از فایده‌گرایی می‌تواند پاسخ مشکلاتی را بدهد که مخالفان وارد کرده‌اند یا اینکه باید از این گونه‌ی فایده‌گرایی گذر کرد و طرحی نو در انداخت؟

موضوع تفکر و اندیشه همواره مورد توجه قرآن و روایات بوده تا جایی که در روایات ارزش یک ساعت تفکر برابر هفتاد سال عبادت قرار داده شده است. سعی نظام تعلیم و تربیت هم بر این اساس است که بتواند دانش آموزان متفکر و خردمند تربیت کند تا آن‌ها بتوانند بینش صحیحی نسبت به چالش‌های رو بروی خود در آینده داشته باشند. یکی از مؤثر‌ترین کارها برای پرورش تفکر در دانش آموز استفاده از روحیه پرسشگری در آن‌ها است. از این رو پژوهش حاضر به بررسی اهمیت پرسشگری در نظام آموزشی برای پرورش قوه تفکر دانش آموز با تکیه بر روایات پرداخته است. روش مقاله اسنادی تحلیلی است. نتیجه این پژوهش به این شرح است که مطلوب‌ترین شیوه پرورش فکری متربی استفاده از شیوه پرسشگری است که معصومین (ع) به عنوان یک مربی از این روش آموزشی به طور متداول استفاده می‌کردند. چنین شیوه‌ای ضمن اینکه مخاطب را در فرایند فکری فعال قرار می‌دهد، به مربی این امکان را می‌دهد تا با طرح سئوالات هدفمند و انگیزشی، متناسب با ظرفیت وجودی متربی، او را به سطح بالایی از شناخت و ظرفیت فکری سوق دهد.

این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی، به معرفی اندیشه ابن عربی در حوزه معرفت‌شناسی اخلاق، با تمرکز بر منابع معرفت اخلاقی و تشریح چگونگی بهره‌گیری انسان از این منابع در جهت ایصال به حیات اخلاقی می‌پردازد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که ابن عربی معرفت اخلاقی را عینی دانسته و عالم اعیان ثابته را به عنوان نفس الامر حقایق اخلاقی معرفی می‌کند. وی در آثار خود به شکلی پراکنده اما صریح، پنج منبع: طبیعت، عقل، قلب، نفس و وحی را منابع شناخت حقایق اخلاقی دانسته است. البته رتبه این منابع یکسان نبوده و امتیاز وحی الهی و نفس آدمی بر سایر منابع نمایان است. در مقام مقایسه این دو منبع ممتاز، از کلمات ابن عربی چنین بر می‌آید که وحیْ منبع تشریعی هدایت و محصول تکلّم مستقیم حضرت حق با پیامبران و مسیر معرفت به توحید کامل است. اولیاء حق، ضمن تکامل بخشیدن به نفس انسانی و در عین برخورداری از امتیازات خاص در معرفت اخلاقی، در تعلیم و عمل خود پیرو تعالیم پیامبران صاحب شریعت هستند.

یکی از شاخه‌های دانش اخلاق که به تازگی در ایران جایگاهی پیدا کرده، حوزة اخلاق حرفه‌ای است. یکی از منابع غنی در اخلاق حرفه‌ای، آموزه‌های دین مبین اسلام است. برای این منظور اصول اخلاق حرفه‌ای در منابع دینی شناسایی شده است. مدیریت منابع انسانی در هر سازمانی موظف است به علایق فردی وسازمانی در کنار هم توجه نماید؛ نیازهای مسیر شغلی کارکنان را در نظر گیرد؛ تا ضمن افزایش انگیزه‌های کاری، شاهد افزایش تولید و بهره‌وری سازمان خود باشد. هدف از اجرای پژوهش حاضر، بررسی تاثیر‌پذیری موفقیت مسیر شغلی عینی و ذهنی از اخلاق حرفه‌ای اسلامی کارکنان دانشگاه زنجان است. به این منظور، 30 نفر از کارکنان به عنوان نمونه به طور تصادفی انتخاب شدند. روش جمع آوری داده‌ها پرسشنامه محقق ساخته بود. داده‌ها با استفاده از آزمون t، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون در نرم افزار spss مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که سطح پایبندی به اصول اخلاق حرفه‌ای اسلامی در سطح متوسط به بالا بود؛ یعنی کارکنان به رعایت این عوامل مقید هستند؛ موفقیت مسیر شغلی عینی خود را که شامل حقوق، مزایا و ترفیع است، متوسط به پایین ارزیابی کرده‌اند؛ اما نمرة موفقیت مسیر شغلی ذهنی آن‌ها که شامل درک و رضایت آن‌ها از پیشرفت در کار، رشد و ترقی، استقلال، رسیدن به اهداف شغلی و داشتن احساس خوب نسبت به کار است، متوسط ارزیابی نمودند. در نتیجه، بین مولفه‌های اخلاق حرفه‌ای اسلامی و موفقیت مسیرشغلی عینی و ذهنی رابطه معنی‌دار و مستقیم وجود دارد.

برخی از حکمای اسلامی، گرچه در نظام اخلاقی خویش متأثر از فیلسوفان یونان باستان بوده‌اند، ولی اغلب تلاش داشته‌اند اخلاق فلسفی آنها را با آموزه‌های ناب دینی مخلوط کنند و یک نظام اخلاقی تلفیقی (فلسفی-دینی) ارائه نمایند. راغب اصفهانی، صاحب کتاب شریف الذریعة الی مکارم الشریعة، یکی از این حکمای مسلمان است. نظریه اخلاقی راغب در این کتاب را می‌توان در زمره نظریه‌های اخلاق فضیلت قرار داد. راغب گرچه در ساختار کلی نظریه اخلاقی‌اش، متأثر از اخلاق فضیلت افلاطون و ارسطو است، اما در محتوای علمی آن کتابی نظریه‌ای کاملاً دینی و قرآنی است و چندان رنگ و بوی فلسفی ندارد. وی به خوبی، اخلاق فلسفی و قرآنی را به هم آمیخته است. یکی از ابتکارات مهم راغب در این کتاب که ناشی از بهره‌گیری وی از قرآن کریم است، افزوردن فضایل دینی به فضایل چهارگانه اصلی فلسفی یعنی حکمت، عفت، شجاعت و عدالت است. وی چهار فضیلت هدایت، رشد، تسدید و تأیید را به عنوان فضایل توفیقی بر آنها می‌افزاید. به عقیده راغب، هیچ کس، راهی به هیچ یک از فضایل ندارد مگر به هدایت الهی و رحمت او. تقسیم عدالت به مطلق و مقید که بر گرفته از آیات قرآن و به نوعی راه‌گشای حل اختلاف حسن و قبح عقلی و شرعی معتزله و اشاعره است، نیز از ابتکارات راغب است که در کلام دیگر حکمای اسلامی دیده نمی‌شود.