جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اینکه در ورای این زندگی و پس از مرگ چه عقوبت و سرانجامی برای انسان تدارک دیده شده، مسئله‌ای است که از دیرباز و دوران کهن تا امروز ذهن کنجکاو بشر را به خود مشغول داشته است. در این ميان، در تمدن‌های کهن ایرانی، میان‌رودانی و یونانی که به‌نوعی در باراندازِ اساطیری، بر تمدن‌های هم‌عصر و پس از خود نیز اثر گذاشتند، اندیشیدن به چیستی و ماهیت مرگ و اینکه چه سرانجامی برای آدمی و غایت او در نظر داشتند، از مسائل مهمی است که در این پژوهش بر اساس بررسی اسناد و شواهد تاریخی و دینی و با رویکردی توصیفی‌تحلیلی درصدد پاسخگویی بدان هستیم. بدین‌سان با واکاوی منابع حماسی و اساطیری و متون دینی چنين برمی‌آید که در برخی تمدن‌ها، همچون میانرودان و یونان، اندیشیدن دربارة مسئلة مرگ و غایت آدمی با گذر زمان و برخورد با تمدن‌ها و دستاوردهای فرهنگیِ سایر ملل موجب پیدایش افکار منسجم و گاه متناقضی شد که در برخی موارد مشابه با یکدیگر بودند. بدین‌سان، اهالی دو تمدن يادشده با نگرش منفی به مرگ، جهان پس از مرگ را غالباً در زیرِ زمین و در جایی تاریک قلمداد کردند؛ اما در ایران با وجود برخی تشابهات جزئی با تمدن‌های يادشده، از ابتدا به‌دلیل ظهور دین زرتشت، کماکان مسئلة مرگ و حیات پس از مرگ، ماهیت و کیفیتی یکسان و منطقی و امیدوارنه را دارا بود. همچنین افزون بر برخورد تمدن‌ها ـ که موجب تشابهات در نگرش به غایت زندگی می‌شود ـ برخورد با زیستگاه، اقلیم و ساختار سیاسی ـ مدنی متفاوت، عامل مهمی است که در کل، جهان‌بینی انسان به فلسفة آفرینش، زندگی و دنیای پس از مرگ را شکل می‌دهد.

کلیسای کاتولیک با ادعای اصالت، جامعيت و مرجعيت، توانسته است قلمرو اجتماعی وسيعي در جهان امروز براي خود تدارك ببیند. روش این کلیسا برای بسط عدالت اجتماعی چیست و این روش تا چه اندازه مي‌تواند کارآمد تلقی شود؟ هدف اين مقاله، یافتن ابعاد مثبت و منفی روش کلیسای کاتولیک در زمینۀ بسط عدالت اجتماعی از راه ارزیابی تحلیلی آن است. مقالۀ پیش‌رو با معرفی و ارزیابی روش کاتولیک در این زمینه، با شيوة توصيفي‌تحليلي نشان خواهد داد كه اگرچه ضرورت بسط عدالت اجتماعي در مسيحيت کاتولیک مورد توجه قرار گرفته و سنت كاتوليك، به‌ويژه از شوراي واتيكاني دوم، گام‌هاي مثبتي براي كمك به برقراري عدالت اجتماعي برداشته است، اما وجود برخی چالش‌ها و فقدان دستوراتي مشخص در این فرقۀ مسیحی براي مبارزۀ عملی با ظلم‌هاي اجتماعي، ارائة نظامی منسجم و موفق براي اجراي عدالت اجتماعي را با مشكل مواجه كرده است.

به‌استناد شواهد کافی، آیین بودا جنبشی ساختارشکن در برابر آیین هندو بود. گرچه این آیین موجودیت خود را مرهون دستگاه فکری برهمنی است و اساساً در هند سربرآورد، لیکن بیشترین شکوفایی آن در کشورهای خاور دور اتفاق افتاده است. کشور چین از این حیث در خور توجه ویژه‌ای است؛ زیرا اولاً مدخل اصلی ورود آیین بودا به خاور دور بوده و ثانياً آیین بودا در این کشور منشأ آثار برجسته‌ای شده است و فرآورده‌های فکری ایجادشده، به‌تدریج به کشورهای ديگر شرق دور صادر شده‌اند. یافته‌های پژوهش حاضر که با هدف تبیین عوامل و آثار نفوذ آیین بودا در چین به‌روش توصیفی‌تحلیلی صورت گرفته است، نشان می‌دهد که یکی از موجبات اصلي نفوذ آیین بودا در چین، رهیافت شمول‌گرا و آموزه‌های نظام‌مند آیین بودای مهایانه است. همچنین شباهت ادیان بومی چین با آیین بودا را می‌توان دومین عامل اثربخش این نفوذ در نظر گرفت. بدین‌سان، آیین بودا نه به‌مثابۀ یک دین بیگانه، بلکه به‌عنوان دینی منطبق با ادیان بومی خاور دور عرضه شد و آثار متعددي را در عرصه‌های فرهنگ و هنر، نظیر شمایل‌نگاری، زبان، الهیات، اخلاق، شعائر دینی و ظهور ادیان تلفیقی موجب شد.

جنبش آخرالزمانیِ پنطیکاستی پس از شکل‌گیری در ابتدای قرن بیستم، به‌امید بازگشت قریب‌الوقوع مسیح، به امر تبشیر در میان پیروان ادیان مختلف روی آورد. پنطیکاستی‌ها در مواجهه با برخی از ادیان، همچون یهودیت، با توجه به اشتراکاتی که میان آنها در بحث ماشیح و عهد عتیق وجود دارد، سیاست تعامل و دوستی را در پیش گرفتند و در مواجهه با ادیانی همچون اسلام، که سیاست‌های تعاملی در میان پیروان آن ادیان اثرگذار نبود، از رویکرد تهاجمی و تخاصمی استفاده کردند. در دنیای مسیحیت نیز با توجه به کشمکش‌ها و اختلافاتی که میان پنطیکاستی‌ها و سایر فرقه‌های مسیحی ـ به‌ويژه کاتولیک‌ها ـ وجود داشت، در نهایت پس از برگزاری چندین دوره نشست، در زمينة تأسیس کلیسای جامع مسیحی قبل از ظهور مجدد مسیح، به تعاملاتی دست یافتند. این پژوهش با بررسی منابع معتبر پنطیکاستی و با روش توصیفی‌تحلیلی به بررسی مهم‌ترين رویکردهای بین‌الادیانی پنطیکاستی‌ها در حوزة تبشیر می‌پردازد.

قونوی با نگاهی وحدت‌ وجودی، در رسالة «مرآةالعارفین»، انسان کامل را به‌مثابة آینه‌ای برای حق و حق را نیز به منزلة آینه‌ای برای انسان کامل معرفی مي‌كند. بوناونتوره نیز با دیدگاهی وحدت شهودی، در رسالة «سیر نفس به‌سوی خدا»، طرحی برای نائل.شدن به مقام انسان روحانی از طریق صلح و نقش قوای طبیعی انسان در ظهور تأمل روحانی خداوند ترسیم می‌کند. پرسش‌ این است که مبانی انسان‌شناسی عرفانی قونوی و بوناونتوره بر پایة رساله‌های یادشده چیست؟ مصادیق انسان کامل و انسان روحانی در همان رساله‌ها چه کسانی‌اند؟ نتیجة این پژوهش توصیفی‌تحلیلی این است که از دیدگاه قونوی، عصارة انسانی، همان انسان کامل است و او حلقة واسط میان ظهور وجود واحد و بطون وجود واحد است و از همین حیث، آینة هر دو به‌شمار می‌آید؛ و نیز انسان روحانی در اندیشة بوناونتوره کسی است که در مراتب سلوک عرفانی خود، خداوند را از طریق طبیعت، نفس خویش و لطف حق، به تأمل بنشیند و به صلح روحانی دست یابد. مصادیق انسان کامل قونوی حضرت محمد صلی الله علیه و آله وسلم و امام علی علیه السلام و مصادیق انسان روحانی بوناونتوره، حضرت مسیح علیه السلام، پولس رسول و فرانسیس قدیس هستند.

از دیرباز، زنان در جوامع مختلف با دیدگاه‌های متفاوت، از جایگاه مختلفی برخوردار بوده‌اند. در این مقاله با روش توصيفي‌تحليلي و مقايسه‌اي، به بررسی نگاه آیین هندو و اسلام به زنان پرداخته می‌شود تا موقعیت و جایگاه زنان در این دو آیین شناسانده شود. حاصل کلام چنین به‌دست آمد که در نگاه اسلام، خداوند متعال مقام زن و مرد را بدون هیچ تفاوتی در کنار هم قرار داده است؛ اما در آیین هندو جایگاه و ارزش زن نسبت‌به مرد، بسیار پایین‌تر است و زنان از ارج و قرب کمتری برخوردارند. با این مقایسه می‌توان چنین تحلیل کرد که زن در نگاه اسلام، همانند مرد، از ارج و قربی بسیار بالا برخوردار است و صرف زن بودن نمی‌تواند عاملی بر خوب نبودن او و خوب بودن مرد باشد؛ بلكه عامل برتری در اسلام، تقواست، نه جنسیت؛ اما در آیین هندو زن تا زمانی می‌تواند زندگی کند که شوهرش زنده است و با رفتن شوهرش،‌ او هم از ازرش و اعتبار ساقط می‌شود.