جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

به باور امامیه، علم غیب و آگاهی لدنّی یکی از ویژگی­ها و بایستگی­های امام به شمار می­رود. این مقام علمی والایی که شیعیان برای اهل بیت(ع) قائلند، توسط برخی نویسندگان (به ویژه نویسنده کتاب مکتب در فرآیند تکامل) مورد تشکیک و تردید قرار گرفته است. بر اساس نگره آنان­ _ که به نظریه علمای ابرار شهرت یافته _ اعتقاد شیعیان مبنی بر اینکه اهل بیت(ع) از دانش الهی برخوردار بوده و آگاهی لدنّی دارند، واقعیت خارجی نداشته و این اندیشه در قرن دوم و پس از آن، توسط جریان غلو در تفکر شیعیان وارد و رائج شده است. نوشتار پیش رو با هدف اثبات و تبیین صحیح عقاید شیعه در این موضوع، به بررسی آیات و روایات مربوطه پرداخته و روشن ساخته است که اعتقاد شیعیان معاصر مطابق همان اعتقاد شیعیان قرن اول بوده و چنین مقام علمی والایی توسط خود ائمه(ع) طرح و تأیید شده و مبتنی بر داده­های قرآنی و روایی است. از این­رو، این گمانه که ائمه(ع) فاقد علم غیب بوده و فقط علمای ابرار هستند باطل است و دلایل متقن مختلفی در نقد و رد آن وجود دارد. روش پژوهش در این نوشتار کتابخانه­ای بوده و نگارنده، با رویکرد تحلیلی - انتقادی به رد نگره فوق پرداخته است. در فرآیند نقد، علاوه بر بهره­گیری از روایاتی که در اسناد آنها متهمین به غلو وجود ندارند، از اقوال دانشمندان علوم مختلف در قرن­های گوناگون بهره برده شده تا معلوم شود اعتقاد به این مقامات، نگرش عده خاصی از شیعیان در زمانی محدود نبوده است.

پس از چند سده پیشرفت تمدنی در جوامع اسلامی، هجوم دشمنان صلیبی و غیر صلیبی، جنگ‌های پیاپی و درگیری‌های داخلی و نیز تکفیر مسلمانان از سوی برخی از مذاهب اسلامی، جامعه اسلامی عقب­گردی به سمت و سوی جاهلیت داشت. به طوری که جوامع اسلامی، دچار دگرگونی فکری و رفتاری شدند و شیوه­های نوین زندگی افراد در جامعه اسلامی، که دارای ارزش­های مذهبی و سنتی بود، از جامعه شیعی فاصله گرفت و این عقب­گرد با پذیرش سایر فرهنگ‌های بلاد غیر اسلامی همراه شد. این­گونه سبک زندگی در افکار و رفتار، نه تنها عامل پیشرفت نشد، بلکه موجبات افزایش عقب افتادگی جوامع اسلامی و تسلط دشمنان دین و ملت شد. این دگرگونی در سبک زندگی شیعیان سبب تحلیل وضعیت و شناخت علل و عوامل توسط اندیشمندان و پژوهشگران علوم انسانی شد. در این مقاله سعی شده به بررسی سبک زندگی شیعیان در شامات از قرن چهارم تا هفتم پرداخته شود.

خداوند برای هدایت بشر، هادیان و سفرائی را قرار داده است تا راه سعادت و هدایت را به واسطه آنها به مردم معرفی نماید، ایشان نیز برای درک حقیقت و شناخت دستورات و اراده الهی باید با عالم ملکوت در ارتباط باشند. یکی از راههای این ارتباط تحدیث است که همان گفتگوی انسان با ملائکه محسوب می­گردد که در معنای اعم، ارتباط قلبی و سمعی شخص منتخب با عالم ملکوت است و شامل شخصی می­شود که دارای مقام نبوت نبوده و لیکن برای اتمام حجت و تبیین شریعت و هدایت امت در بین مردم حضور دارد. در روایات معصومین، از لغات مختلفی در بیان این مقام و کیفیت آن سخن به میان آمده که برخی از این لغات در بیان کیفیت تحدیث کاربرد دارند که از الفاظ جانشین واژه تحدیث محسوب می شوند و عبارتند از؛ قذف، نکت، قرع، نقر و وقر و برخی دیگر که عبارتند از وحی و الهام، از الفاظ و معانی همنشین تحدیث هستند که در بیان مقام تحدیث کاربرد یافته اند. در این مقاله هر کدام از این لغات به تفکیک مورد بررسی قرار گرفته و تلاش شده که وجه افتراق و اشتراکی از آنها بدست آورده شود تا بر اساس آن کاربرد این الفاظ در روایات معصومین مبتنی بر وجوه کمی و کیفی تحدیث بدست آید.

انسان تربیت‌پذیر است و استعدادهای درونی­اش در جریان تربیت به فعلیت می­رسد. برخی امور همچون وراثت و محیط خانوادگی و اجتماعی بر روند تربیت انسان، تأثیرگذار هستند. اگر چه شرایط منحصر به فرد و درونی شخص، از پذیرش تأثیرات تربیتی وراثت و محیط جلوگیری می­نماید؛ ولی انتخاب همسر، ازدواج، وراثت، هماهنگی والدین، جامعه و حکومت، از عوامل زمینه ساز تربیت به حساب می آیند؛ زیرا انسان برخی از ویژگی های خویش را از طریق وراثت از والدین، هنگام لقاح دریافت می­کند و برخی دیگر از ویژگی­هایش را با تأثیر پذیری از محیط خانواده و جامعه کسب می­نماید.