جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تجلي هويت به‌عنوان سرچشمة معنا و پاسخ به کيستي و چيستي حقيقت‌ِ انسان‌ها در ساحت‌هاي مختلف، معنابخش زندگي آنهاست. کشف نگاه قرآن به اين حقيقت و واکاوي مشخصه‌ها و اوصاف اصلي آن ـ که بازنمايي صفات ذاتي انسان‌ها در عرصه‌هاي گوناگون است ـ مي‌تواند به بسياري از مباحث مرتبط با عناصر ارزشي و هنجاري انسان پاسخ دهد و مسير روشني را براي حل برخي معضلات مربوط به آن، از جمله تناقض‌هاي هويتي، ارائه كند؛ چون مسئلة هويت، پيش از توصيفي بودن، مسئله‌اي وجودشناختي است. از افق آيات، سعي شده است تقريري جديد از دلايل نظري مربوط به آن، براي ترسيم وابستگي افراد به جايگاه و منزلت خويش ارائه شود. اينکه در منطق وحي، درون‌ماية هويت، منشأ اصلي و نيز مرجع تشخيص آن چيست و در طي چه بافتاري تعريف و تحليل مي‌شود، از دغدغه‌هايي است که در اين مقاله تلاش مي‌شود با استفاده از آيات و تفاسير بدان پرداخته شود. اين مقاله با تکيه بر مطالعات کتابخانه‌اي و به‌لحاظ ماهيت روش از نوع توصيفي ـ تحليلي است که از طريق روش اسنادي، داده‌هاي لازم استخراج و يافته‌هاي آن تحليل و تفسير شده‌اند.

فرهنگ و تمدن اسلامى، حاصل تلاش فكري و عملي نخبگان و انديشمندان مسلمان و مفاخر جهان اسلام است كه اينك ما وارث آن هستيم. اين مقاله، با رويكرد نظري و تحليلي‌ و بررسي اسنادي، به واكاوي ابعاد و مؤلفه‌هاي تمدن نوين اسلامي از منظر مقام معظم رهبري مي‌پردازد. براي دستيابى به تمدن اسلامي، فرايندي قابل شناسايى است كه در آن تشكيل نظام اسلامى، دولت اسلامى و امت اسلامى، مقدمة دستيابى به تمدن نوين اسلامى است. بر اساس اين نظريه تمدنى، حركت تكاملى جمهوري اسلامى ايران در گرو «رويکرد تمدني» و محقق‌ساختن الزامات مهم و راهبردهايي است كه شايسته است نحبگان علمي و فكري به تبيين اين انديشه علمي پرداخته، دربارة چگونگى كاربست آن، به پژوهش‌هاي كاربردي مبادرت ورزند. يافته‌هاي پژوهش، حاكي از اين است كه تمدن اسلامي بر دو بُعد «اتقان» و «جامعيت» استوار است. مؤلفة اتقان تمدن اسلامي، توحيدمحوري، فطرت‌محوري، قانون‌مداري، عقلانيت و دانش‌گستري و مؤلفه‌هاي جامعيت آن، بر مؤلفه‌هاي نظام‌سازي و تربيت‌نيروي انساني،‌ عدالت‌خواهي، آزادي‌خواهي و استقلال‌طلبي، ‌آرامان‌گرايي و امت‌سازي مبتني است.

توجه به جنبه‌هاي اجتماعي تربيت، از وظايف اصلي برنامه‌هاي درسي است و توجه به مباني نظري علوم اجتماعي مي‌تواند برنامه‌ريزان درسي را در زمينة استحکام‌بخشي به برنامه‌هاي درسي کمک کند. نظرية کارکردگرايي، از جمله نظريات مطرح در اين زمينه است و اين سؤال دربارة آن مطرح است که اين نظريه چه دلالت‌هايي براي برنامه‌هاي درسي دارد. در اين پژوهش، از روش استدلال استنتاجي استفاده شده است. يافته‌هاي پژوهش به‌طورکلي نشان مي‌دهند که کارکردگرايي اصولاً جدايي مدرسه از بافت اجتماع را رد مي‌کند و بر آمادگي دانش‌آموزان براي حضور در جامعه تأکيد دارد. از يافته‌هاي پژوهش مي‌توان نتيجه گرفت که کارکردگرايي به‌طور اخص براي هريک از عناصر برنامة درسي، از جمله معلم، دانش‌آموز، شيوه‌هاي ياددهي ـ‌ يادگيري، ارزشيابي و محتواي آموزشي، وظايف ويژه‌اي قائل است که با جامعه ارتباط درهم‌تنيده‌اي دارد.

سبک‌ زندگي، به‌ويژه در سدة اخير جايگاه مهمي در ادبيات علوم انساني مغرب‌زمين به‌ خود اختصاص داده است. اما ورود اين مفهوم با تلقي جديد آن به ادبيات مطالعات اسلامي سابقه چنداني ندارد. در واقع رواج سبک ‌زندگي در کشورهاي اسلامي از جمله در ايران، بيشتر با پسوند «اسلامي» بوده است. بدين‌ترتيب، «سبک‌ زندگي اسلامي» سازه‌اي مفهومي است که در بررسي آن به هر سه واژۀ «سبک»، «زندگي» و «اسلامي» بايد توجه کرد. قيد «اسلامي» به سبک ‌زندگي بيانگر تمايز ماهوي اين نوع سبک ‌زندگي، از سبک‌‌هاي رقيب يا مشابه است. بنابراين، سبک ‌زندگي اسلامي منطقاً بازتاب‌‌هاي خاص در عرصه‌‌هاي ارتباطي، بخصوص در عرصه تعاملات انسان با همنوعان خود دارد. اين پژوهش با توجه به اين تمايز، اين پرسش را مطرح مي‌کند که اصول حاکم بر تعامل با «مردم» در سبک ‌زندگي اسلامي و خاستگاه مباشناختي آن از منظر قرآن کريم کدامند؟ نتيجه‌ تحقيق، که با استفاد از ظرفيت‌‌ روش‌‌هاي توصيفي و تفسيري انجام شد، اين است‌ که سبک‌زندگي اسلامي در بُعد بينشي؛ عقيده به اشتراک در خلقت، برخورداري انسان از کرامت ذاتي و تفاوت‌‌هاي طبيعي زن و مرد؛ و در بُعد کنشي؛ به اصولي از جمله حق‌مداري، ولايت‌مداري، امانت‌داري، جمع‌گرايي، تقدم اخلاق بر حقوق و مانند آن استوار است.

شبکه‌هاي اجتماعي مجازي فرصت‌ها و قابليت‌هاي متنوعي را در اختيار کاربران قرار مي‌دهند؛ اما تهديدات، انحرافات و کژکارکردهاي سايبري را نمي‌توان ناديده انگاشت. اين مقاله مي‌کوشد با استفاده از تکنيک فراتحليل به بررسي و ارزيابي 112 پژوهش انجام‌شده از ابتداي دهۀ کنوني (97-1391) بپردازد. فراتحليل کمک مي‌کند تا سياست‌گذاري پژوهشي، هدف‌گذاري آيندۀ پژوهشي، رفع خلأها و کاستي‌هاي پژوهشي، شناخت حوزه‌هاي تمرکز، تمهيدات باليني براي اقشار آسيب‌پذير و اتخاذ تدابير مداخلاتي و پيشگيرانه تسهيل شود. يافته‌ها و ارزيابي‌هاي اين مقاله موارد زير را دربرمي‌گيرد: فراتحليل اطلاعات زمينه‌اي؛ فراتحليل رويکردهاي پارادايمي؛ فراتحليل انواع آسيب‌هاي اجتماعي شبکه‌هاي مجازي به‌عنوان متغيرهاي وابسته (Y) و سنخ‌شناسي آنها؛ فراتحليل مسئله‌محوري و فرضيات موجود؛ اعتبار و روايي يافته‌ها. در پايان مقاله، دستاوردها و محورهاي تحليلي پژوهش، شامل انعکاس راهکارها در پژوهش‌هاي تحليل‌شده، ملاحظات و استلزامات فرهنگي و اجتماعي، و راهبردهاي پيشنهادي و عملياتي براي برون‌رفت از آسيب‌هاي شبکه‌هاي اجتماعي ارائه شده‌اند.

اگرچه بعد از انقلاب اسلامي ايران تغييرات فرهنگي زيادي در دانشگاه ايجاد شده، اما نمي‌توان ادعا کرد که تحول کامل فرهنگي صورت گرفته است. از نظر فکري، مادي‌گرايي، رسوخ نرم تفکرات پست‌مدرنيسم و رويکرد پوزيتويستي مي‌کوشد بر فرهنگ دانشگاهي غلبه کند. اين مسئله از يک سو به نظام معنايي ترويج‌يافته از جانب نظام سلطه بازمي‌گردد؛ و از سوي ديگر، به نگرش نخبگان، برنامه‌ريزان و اساتيد مرتبط است. در اين راستا، علم‌زدگي و تعهد به منابع غربي و ناآگاهي اساتيد از مباني فلسفي اسلام و نظريه‌هاي ديني، و تلقي جدايي دين از علم با وجود تعهد به هر دو به اين مسئله دامن مي‌زند. برخي سياست‌هاي نادرست حاکم بر فرهنگ دانشگاهي سبب ادامة اين روند شده است. ازاين‌رو توجه به شگردهاي نفوذ فرهنگ غيرخودي و جلوگيري از آن، ارتباط منطقي بين علم و دين، آينده‌نگري، ترويج روحيه مسئوليت‌پذيري، تصحيح قوانين نادرست، شناخت نيازهاي جامعه و ارتباط بين صنعت و دانش، تعالي‌بخشي و تلاش براي گنجاندن آموزه‌هاي مورد نياز فرهنگي از مواردي است که بايد براي ترميم کاستي‌هاي فرهنگ دانشگاهي مورد توجه قرار گيرد. بر‌اين‌اساس در اين پژوهش با روش توصيفي، تحليلي، اسنادي، به بررسي کاستي‌ها و بايسته‌هاي فرهنگ دانشگاهي پرداخته‌ايم.