جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسأله‌ حجیت خبر واحد در میان اصولیان از دیرباز منشأ مباحثات ارزشمندی بوده که بیشتر کاربرد و صبغه فقهی داشته و مناسب قلمرو تکالیف شرعی بوده است. از این رو این پرسش جدی است که در حوزه‌ تفسیر به مثابه حوزه‌ای معناشناختی مباحثات مزبور به چه میزان کارآمد است. مقاله‌ حاضر در صدد است نگاهی نو به این بحث داشته و بر تمایز ماهوی دو حوزه معارف عملی (احکام شرعی) و معارف نظری به ویژه تفسیر قرآن تأکید نماید و از این منظر اختلاف آرای موجود را تحلیل و بررسی نماید.

آشنایی با زبان عربی در مراجعه­ی مستقیم به متون دین ضرورت دارد. منبع علوم دینی عبارت است از متون دین. متن دین ویژگی­هایی دارد که در متون دیگر نیست. این ویژگی­ها به نامحدود و خطاناپذیر بودن علم صاحب دین قابل ارجاع است. متون دین حامل همه­ی قوانین تکوینی و تشریعی تا پایان جهان تکلیف است؛ واضح است که همه­ی امکانات زبانی در این متون برای هدایت جامع موجودات خردمند به کار گرفته شده است. پاره­ای از محققان برای استنباط فقهی از متون دین دانستن علوم لغت، صرف و نحو را کافی دانسته­اند. عده­ای دیگر از محققان در کنار این علوم، دانش معانی و دانش بیان را نیز ضروری شمرده­اند. در این نوشتار کوشش می­شود تا نشان داده شود که اجتهاد در هر علم دینی، از جمله اجتهاد فقهی، بی­نیاز از دانش بلاغت[= دانش معانی و دانش بیان] نیست.

یکی از اساسی ترین مباحث علم روش‌های حل مسائل ‌ آن است‌. قضایایی که در علم اثبات یا نفی ‌می‌شوند به عنوان مسأله‌ آن علم تلقی ‌می‌گردند. کیفیت ارزیابی هر مسأله و حل‌ آن به فراخور ماهیت ‌ آن متفاوت خواهد بود. امروزه فلسفه علم و فلسفه‌های مضاف به نحوی عهده دار بررسی‌های ثانوی و بیرونی نسبت به علوم هستند. یکی از مباحث مهم در فلسفه علوم تشخیص ماهیت گزاره‌های یک علم و به تبع تشخیص روش تحقیق در‌ آن علم است و در واقع بررسی این سوال است که چگونه ‌می‌توان در مورد قضایای یک علم به قضاوت نشست ؟ علم شریف اصول که از دیر باز به حل مسائل و تبیین قواعدی ‌می‌پردازد که فقیه را در کشف حکم شرعی از منابع اثباتی یاری ‌می‌رساند نیز از این قاعده مستثنی نیست‌. محقق اصولی در تبیین قواعد این علم از روش‌های خاصی بهره ‌می‌گیرد که البته این بهره مندی صرفاً یک عملیات نانوشته باقی مانده است‌. نوشتار حاضر تلاش کرده است که این قانون نانوشته رابازخوانی کند تا روش‌های حل مسأله در علم اصول به صورت تفصیلی تبیین شود. راه حل‌های چون تحلیل رفتار‌های اجتماعی , استدلال‌های عقلانی برهانی و جدلی و نیز روش دورن نگری و شهودی و حتی گاه رجوع به مشاهدات و مواجهات بیرونی از روش‌های مرسوم در علم اصول است که به تبیین‌ آن پرداخته شده است.