جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حوزه شیعی حلب، از جمله پایگاه­های فرهنگی شیعیان بوده است که کمتر مورد ­توجه مورخان قرار گرفته و اطلاعات در خصوص این مرکز علمی ـ فرهنگی، بسیار اندک است. از دوره حاکمیت حمدانیان و سپس بنی‌مرداس بر شهر حلب، حضور فرهنگی و اجتماعی شیعیان در پرتو سیاست­های حمایتی این حاکمیت‌ها و نیز مهاجرت عالمان شیعی از دیگر سرزمین‌های اسلامی به حلب پُررنگ‌تر شد؛ چنان‌که بازتاب نام و شرح حال عالمان شیعی حلب در دوران حمدانی و بنی­مرداس در کتب رجالی و تواریخ محلی، نشان از رونق و شکوفایی حوزه شیعی حلب دارد. مسئله ­اساسی در این پژوهش، آن است که عوامل شکل‌گیری و رونق حوزه شیعی حلب چه بوده است؟ و حوزه شیعی حلب چه تأثیری بر اوضاع مذهبی مردم حلب گذاشته است؟ یافته‌های پژوهش، بر این اصل استوار است که حمایت امرای حمدانی و بنی‌مرداس، نیابت شاگردان سید مرتضی و شیخ مفید در حلب، و همچنین، تربیت شاگردانی در حوزه شیعی حلب توسط آنان، از عوامل شکل­گیری و رونق حوزه شیعی حلب به شمار می‌رود. علاوه ­بر این، حضور فعال علمای امامی و رونق حوزه شیعی حلب، موجب تغییر و تحول مذهبی مردم حلب از فقه حنفی به امامی شد که تا پایان قرن ششم هجری همچنان ادامه داشت.

انجمن تبلیغی کلیسا (C.M.S)، از اولین انجمن‌های تبلیغی پروتستان است که در اواخر قرن هجدهم (قرن سیزدهم قمری) در انگلستان شکل گرفت و در اوایل قرن نوزدهم (قرن سیزدهم قمری)، با اعزام هنری مارتین به شیراز در سال 1811م/1226ق، فعالیت تبلیغی خود را آغاز کرد. اگرچه هنری مارتین در اوایل عصر قاجار وارد ایران شد، ولی فعالیت جدی انجمن در شیراز طی دو مرحله در اواخر عصر قاجاری و تمام دوره پهلوی است. در مرحله نخست (1900-1914م/1317-1332ق) به دلیل شرایط سیاسی، فعالیت جاسوسان آلمانی و فضای ضد انگلیسی، پیشرفت چندانی حاصل نشد. در دوره دوم تبلیغ که از سال 1922م/1340ق تا پیروزی انقلاب اسلامی ادامه یافت، مبلّغان از سه شیوه مشخص جهت تبلیغ آیین پروتستان استفاده کردند. هدف پژوهش پیش رو نیز همین موضوع، یعنی بررسی شیوه‌های تبلیغی انجمن تبلیغی کلیسا در تبلیغ آیین پروتستان در شیراز است. پژوهش با تکیه بر اسناد موجود در: آرشیو دانشگاه بیرمنگام انگلستان، اسناد مرکز اسناد ملی ایران، مطالعات کتابخانه‌ای و نیز تحقیقات میدانی (مصاحبه) به روش توصیف همراه با تحلیل انجام شده است. یافته‌های پژوهش، حاکی است اگرچه انجمن در سه حوزه درمان (تأسیس بیمارستان مرسلین)، خدمات آموزشی (تأسیس دبیرستان مهرآیین) و بنای اماکن مذهبی (کلیسای شمعون و کلیسای قلات) فعالیت داشت، ولی به دلیل ساختار مذهبی شیراز، حاکمیت غالب دین اسلام و محدویت ارتباط بین مبلّغان ومردم، موفقیت چندانی در تغییر نگرش دینی مردم به دست نیاورد.