جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تیپ فرهنگی­ و سیاسی مسلمانان مالایوتبار اندونزی نسبت به سایر ملت‌ها، از تنوعی ویژه برخوردار است. پس­ از استقلال در سال 1945م، با نگاه کثرت­گرایانه فرهنگی ـ سیاسی به فعالیت پرداختند. ازاین‌رو، برای آنان، چالش‌های زیادی در حوزه دیدگاه‌های فرهنگی، سیاسی و اسلامی به وجود آمد. در باره تضارب آرا در اندونزی، مقالات متعددی نوشته شده و به طور خاص، تأثیر وهابیت و سایر اندیشه­ ها در بین گروه‌های مسلمان، نشان داده شده است؛ اما در خصوص تهدیدهای این کثرت­گرایی در فرهنگ و سیاست و الگوی رفع آنها، توجه ویژه‌ای صورت نگرفته است. (پیشینه) بنابراین، با دو پرسش مهم مواجه هستیم: 1. چالش­های ­فرهنگی ـ سیاسی تأثیرگذار در بین مسلمانان اندونزی کدام‌اند؟؛ 2. مناسب‌ترین مدل برون رفت از آنها چیست؟ (سؤال) چالش­های سنّت­گرایان با وهابیت، نئولیبرال­ها با فرهنگ قرآنی، تجددخواهان با اسلام‌گرایان، بنیادگرایان با سکولارها و نیز اصلاح­طلبان با سنّت‌گرایان، از جمله تأثیرگذارترین چالش­های فرهنگی ـ سیاسی در اندونزی است. (فرضیه) گونه‌شناسی چالش­های فرهنگی ـ سیاسی مسلمانان اندونزی و الگوی برون­رفت از آن، مقصد اصلی این نوشتار می­باشد. (هدف) با استفاده از روش «تحقیق تاریخی»، به چالش‌های سیاسی ـ فرهنگی مسلمانان اندونزی پس از استقلال اشاره می‌کنیم و نیز ­باروش­ توصیفی ـ تحلیلی، از واقعیت‌ها و هست‌های موجودِ آن عصر پرده برداشته، به تحلیل موضوع می‌پردازیم. (روش) با وجود چالش‌هایی که در بین گروه‌های مسلمان اندونزی وجود دارد، تفکر آزادی‌خواهی، استقلال، وحدت و ظلم‌ستیزی، از مفاهیم مشترکی است که دارای اهمیت و از دستاورهای این پژوهش بوده و برای روابط دیپلماتیک فرهنگی با گروه‌های اسلامی اندونزی، می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. (یافته)

بسیاری از شعرای روس با الهام از قرآن و مفاهیم اسلامی، اشعاری را به رشته تحریر درآورده‌اند. در قرن نوزدهم میلادی و پس از انعقاد عهدنامه گلستان و پیوستن قفقاز به روسیه در سال 1192 هجری شمسی، رفت‌وآمد روس‌ها به این منطقه بیشتر شد و موجبات آشنایی بهتر آنان با اسلام، قرآن و پیامبر(ص) فرآهم آمد. یکی از موضوعاتی که در آثار و به‌ویژه اشعار شعرای روس به­ چشم می‌خورد، موضوع شخصیت و زندگی پیامبر اسلام(ص) است که به دلایلی کمتر مورد توجه مترجمان و محققان قرار گرفته است. مقاله حاضر، تلاشی است برای شناساندن شعرای روس‌زبانی که در آثار خود به آن حضرت اشاره داشته‌اند. خواهیم دید که تا پیش از قرن نوزدهم میلادی، برداشت از شخصیت پیامبر(ص) برداشتی موهوم بوده؛ اما پس از پیوستن قفقاز به روسیه و پس از آنکه پوشکین مجموعه اشعار «به تأسی از قرآن»[1] و «پیامبر»[2] خود را می‌سراید، تحولی شگرف در این برداشت به وقوع می‌پیوندد. می‌توان گفت پوشکین در ایجاد این تحول، نقش به­سزایی را ایفا می‌کند.

سلطه استعمار و عقب‌ماندگی جوامع اسلامی از یک سو، و پیشترفت اروپا از سوی دیگر، متفکران اسلامی را واداشت تا عوامل انحطاط تمدن اسلامی را شناسایی کرده، زمینه‌های ایجاد تحول و اصلاح را فراهم آورند. این روند اصلاح، ابتدا با اقدامات سید جمال الدین آغاز شد و با حرکت اندیشمندان دیگری چون: کواکبی، عبده، رشیدرضا، اقبال و نظایرآن تداوم یافت. (تاریخچه موضوع) اما زوایا و ابعاد اندیشه اقبال لاهوری، در باره علل درونی انحطاط تمدن اسلامی در اشعار اردوی وی، به‌روشنی تبیین نشده است. (تبیین مسئله) این موضوع مهمی است که اندیشمندان به صورت جدی به آن نپرداختند. (پیشینه تحقیق) بنابرین، طرح اینکه عوامل درونی انحطاط تمدن اسلامی در اشعار اردو اقبال کدام‌اند، پرسش اساسی نوشتار حاضر است.(سؤال) انحراف‌های فکری و دینی، سنت‌گرایی و محافظه‌کاری، انحطاط فرهنگی و اختلافات داخلی، مهم‌ترین عوامل درونی انحطاط تمدن اسلامی به شمار می‌آیند. (فرضیه) از مقاصد این مقاله، شناسایی عوامل درونی انحطاط تمدن اسلامی در اشعار اردوی اقبال است؛ تا اینکه با پرهیز از آنها بتوانیم زمینه‌های ایجاد تحول و اصلاح را در کشورهای اسلامی فراهم آوریم. (هدف) این نوشتار، با روش توصیفی ـ تحلیلی در صدد بیان عوامل درونی انحطاط تمدن اسلامی می‌باشد. (روش) مقاله بر لزوم وحدت امت اسلامی، جد و جهد را در سایه تعقل و تفکر و مبارزه با تحجر و رکود فکری تأکید می‌کند. (یافته)

در جریان نو شدن مذهبی، پژوهش در زمینه استشراق و شیعه ­پژوهی، جایگاه ویژه­ای دارد و در این میان، ویلفرد فردیناند مادلونگ[1] به­سبب آثار بسیارش، مستشرقی برجسته و شایسته توجه است. در این نوشتار، کتاب جانشینی محمد(ص) او، بررسی شده تا دیدگاه و تفکر وی در باره جانشینی پیامبر(ص) دست‌مایه بررسی و نقد قرار گیرد. بدین ­منظور، با بررسی دوره ­های خلافت ابوبکر، عمر، عثمان و حضرت علی(ع)، به تبیین دیدگاه ایشان در زمینه تدبیر، آینده­ نگری، سیاست­مداری و تحولات سیاسی در دوره هریک پرداخته شده است. با توجه به رویکرد تحلیل تاریخی ـ جامعه ­شناختی که کتاب جانشینی بر مبنای آن نگاشته شده و از لوازم این رویکرد و البته کار تاریخی، نگاه زمینی و طبیعی به حوادث است، نه نگاه ماوراءالطبیعه، این فهم حاصل گردیده است که مادلونگ، علم غیب پیامبری ـ که خصوصیتی فراطبیعی است ـ را در نظر نگرفته و بر این باور است که محمد(ص)، از مرگ زودهنگام خویش مطلع نبوده تا برای خود جانشینی تعیین نماید. در همین راستا، وی اذعان می‌دارد که قرآن اشاره صریحی به جانشینی علی(ع) ندارد و ایشان را صرفاً بر مبنای داستان‌های قرآن در باره خلافت پیامبران سلف و خاندان ایشان، مستحق جانشینی پیامبر(ص) می­داند و می­گوید که همچون پیامبران گذشته، محمد(ص) نیز به­ یقین می‌خواست یکی از افراد خاندانش جانشین او گردد. گفتنی است که پژوهش حاضر، به روش توصیفی ـ تحلیلی و باتوجه­ به داده­ های اسنادی و کتابخانه‌­ای صورت پذیرفته است.

مرینیان که حکومتشان در مغرب اقصی قریب به سه سده طول کشید، با اهل ذمه رفتار مسالمت­آمیزی داشتند و یهودیان، از جمله ذمیانی بودند که در سایه‌ی تسامح مرینیان، از آزادی‌های دینی و اجتماعی برخوردار شدند؛ به­گونه­ای که برخی از آنان، از ­جمله بنی‌رقّاصه، به دربار راه­یافته، به مناصب مهمّ دیوانی دست­یافتند. در این پژوهش، با تتبّع در منابع، به بررسی چگونگی و دلایل ورود یهودیان به دربار مرینیان پرداخته شده و با تبیین نقش آنان در دیوانسالاری، تأثیر آنها بر حکومت و جامعۀ اسلامی، تحلیل و ارزیابی شده است. عدم تعلقات مذهبی برخی سلاطین و نیازهای مالی آنان از یک­سو، و ثروت یهودیان و آشنایی آنان با امور دیوانی از دیگر سو، سبب ورود یهودیان به دربار مرینیان گردید؛ اما باوجود برخورداری از حمایت سلاطین، در پیشبرد اهداف حکومت مؤثر نیفتادند؛ زیرا بیش از خدمت به حکومت، در صدد حفظ منافع خود و دسیسه­چینی و فتنه­انگیزی بر ضدّ مسلمانان بودند.

قلعه رباح،[1] واقع در سرزمین اندلس، از مهم‌ترین قلعه‌هایی بود که همیشه مورد توجه مسیحیان و دولت‌های مختلف اسلامی در اندلس قرار داشت؛ زیرا تسلط بر این قلعه، به­منزله احاطه بر بخش گسترده‌ای از اندلس بود و به­لحاظ نظامی، هریک از طرفین مخاصمه را در وضعیت برتری قرار می‌داد. مقاله حاضر می‌کوشد به این سؤال پاسخ دهد که موقعیت استراتژیکی قلعه رباح در پایداری دولت‌های اسلامی اندلس چگونه بوده است؟ (سؤال) به نظر می‌رسد که در فضای سیاسی-اجتماعی آن زمان، قلعه رباح همواره نقش به­سزایی در اقتدار دولت‌های اسلامی اندلس داشته است. (فرضیه) در این پژوهش، تلاش گردیده بر اساس ایجاد پیوندهای موضوعی و تحلیل وقایع، گزارشی از اهمیت نقش استراتژیک قلعه رباح در تحکیم قدرت دولت‌های اسلامی اندلس تا اواخر نبرد العقاب ارائه گردد. (هدف) این تحقیق که بر مبنای اسناد کتابخانه‌ای و به روش تحلیلی صورت پذیرفته (روش)، نشان می‌دهد که موقعیت استراتژیک قلعه‌ رباح، از مهم‌ترین عوامل بقا و اقتدار حکومت‌های اسلامی اندلس بوده است و سقوط قلعه، زمینه‌های پس‌رفت مسلمانان اندلس را فراهم کرده است. (یافته)

پژوهش غربیان در باره شیعه، تحولات و دگرگونی­هایی به همراه داشته است. این تحولات که به ­گونه­های مختلف نمایان شده است، به صورت رسمی وآکادمیک با تأسیس مراکز و تقویت گروه­های اسلام‌شناسی و شیعه‌پژوهی در دانشگاه­های مختلف غربی آغاز شد. تقویت مطالعات شیعی، تنوع موضوعات آن و انجام مطالعات میان­رشته­ای، در گسترش شیعه­پژوهی غربیان و دگرگونی­های آن مؤثر بوده است. از دیگر نمونه­های دگرگونی که بیشتر در قالب خدمات پژوهشی صورت گرفته، می­توان به موارد ذیل اشاره داشت: تأسیس مراکز شیعه‌پژوهی، برگزاری نشست­ها و همایش­های شیعه‌پژوهی در این مراکز، شکل­گیری ناشران اسلامی و شیعی همچون: انتشارات راتلج و اشگیت، انتشار کتاب­هایی درباره شیعه و تدوین دائرةالمعارف­های اسلامی با عناوین و مقالات شیعی.