جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بیشتر آثار مهدوی که شیعیان امامیه نوشتهاند، به اثبات کلامی و نقل روایات درباره امام دوازدهم میپردازد. در این میان کتاب الارشاد شیخ مفید که درباره زندگانی دوازده امام است، با رویکردی تاریخی _کلامی به این موضوع پرداخته و بخش آخر آن به تاریخ امام دوازدهم اختصاص دارد. با توجه به اهمیت این کتاب و جایگاه نویسنده آن شیخ مفید، لازم است منابعی که در این کتاب بهره برده شده است شناسایی شود تا اتقان یا ضعف اخبار و روایات آن کتاب روشن گردد. مقاله حاضر با بررسی اخبار و روایات این کتاب در بخش زندگانی امام عصر، تلاش میکند به مصادر آن دست پیدا کند. بدین منظور برخی از روایات الارشاد با آثاری که پیش از آن نوشته شده و اکنون در دست است، مقایسه شد. نتیجهای که مقاله بدان دست یافته، آن است که به رغم مشخص بودن دستهای از مصادر این کتاب، گروهی از منابع آن ناشناختهاند.

اعتقاد به مهدویت و ظهور منجی در قاره افریقا از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده است. با توجه به این‌که اندیشه مهدویت نویدبخش نجات انسان‌های مظلوم از سیطره ظالمان است؛ عمده صاحبان نهضت‌ها و جنبش‌های اصلاحی نسبت مهدی گرفته اند. از همین رو، با آغاز جنبش عثمان دان فودیو (۱۱۶۸-۱۲۳۲ قمری) در غرب افریقا بسیاری از مردم وی را مهدی موعود خواندند. در این نوشتار، با روش توصیفی تحلیلی، مسائل مربوط به مهدویت در قیام عثمان دان فودیو مورد بررسی قرار گرفته است. براساس یافته‌های پژوهش، اعتقاد به مهدویت در تعالیم شیخ عثمان نقشی اساسی داشت و بخشی از عقاید زیربنایی خلافت بود؛ به گونه‌ای که در نگاه وی، مقدرات خلافت سوکوتو با رویدادهای آخرالزمان و ظهور حضرت مهدی آمیخته بودند. شیخ عثمان ضمن اعتقاد به وجود مهدی، همان ویژگی‌هایی را که شیعه برای حضرت و قیامش قائل است، می‌پذیرد.

شواهد تاریخی و روایی مبنی بر تقابل قوم یهود با حضرت مسیح، پیامبر اکرم؟ص؟ و حضرت مهدی؟عج؟ را نشان می‎دهد. مستنداتی نیز دال بر وجود قومیت‎گرایی افراط‎گرایانه یهود هم در فقرات عهد عتیق و جدید، هم‌چنین تلمود و بسیاری از آیات و روایات اسلامی، علاوه بر جریانات تاریخی مواجهه این قوم با انبیای بزرگ الهی، همگی به مثابه چالش بزرگ فرا روی حکومت موعود امم است. طیف گسترده‏ای از روایات باب امام مهدی؟عج؟، گمانه‎های قومیت‌گرایی را از مهم‌ترین چالش‌های تهدیدکننده حکومت‎ عدالت‌خواه حضرت رقم می‎زند. هدف پژوهش حاضر تبارشناسی چالش‎های قومی، تا قبل از دولت امام مهدی؟عج؟ است.

موفقیت و پویایی در راستای نیل به اهداف جامعه، مستلزم تغییر در فعالیت‌ها، چگونگی اداره جامعه و به ویژه تامل بر روند توانمندسازی نیروی انسانی است. پژوهش کیفی حاضر، با هدف تبیین و شناسایی الگوی توانمندسازی نیروی انسانی در پرتو باور به مهدویت انجام گرفت. این پژوهش از لحاظ ماهیت، مبتنی بر شیوه تحلیلی _ استنتاجی است و از لحاظ هدف، کاربردی و توسعه‌ای محسوب می‌شود و از لحاظ راهبرد پژوهش نیز یک پژوهش اکتشافی بوده و در نهایت، از لحاظ روش کیفی به‌کار رفته، مبتنی بر نظریه داده‌بنیاد است. مشارکت‌کنندگان در این پژوهش، استادان دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه، پژوهشگران حوزه مهدویت و مدیران منابع انسانی بوده، نمونه‌گیری به‌صورت هدفمند بوده، و روش انتخاب افراد نمونه، گلوله برفی است. با استناد به قاعده اشباع نظری، اندازه نهایی مشارکت‌کنندگان پژوهش، ۱۱ نفر خبره در حوزه پژوهش تعیین‌شده است. ابزار گردآوری اطلاعات، مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته بود. در نهایت، جهت تحلیل اطلاعات به‌منزله محور اصلی نظریه‌پردازی مبتنی بر داده‌ها، از روش تحلیل محتوای مقوله‌ای استفاده شد. نتایج این پژوهش، مشتمل بر سه بعد و ۱۳ مولفه محوری بود. براساس تحلیل داده‌های پژوهش، از بعد ساختاری عواملی چون تاکید بر هدف‌مداری و تحول‌گرایی و برنامه‌ریزی هدفمند آموزشی، از بعد رفتاری صداقت و امانت‌داری، مسئولیت‌پذیری و تاثیرگذاری و از بعد زمینه‌ای تاکید بر ارتقای فرهنگ مهدویت، زهد و پارسایی، بندگی خالصانه و بصیرت، بیشتر مورد تاکید بوده‌اند.

«شخصیت‌شناسی مدعیان» حوزه‌ جدیدی است که به شاخصه‌های رفتاری، عوامل و بسترهای پیدایشی آنها و رویکردهای اجتماعی مدعیان می‌پردازد. «شخصیت» بیانگر آن دسته از ویژگی‌های افراد است که شامل الگوهای ثابت فکری، عاطفی و رفتاری آنهاست. شناخت ویژگی‌های شخصیتی «مدعیان» و زمینه‌های بروز ادعای‌شان، اهمیت بسیاری دارد، چراکه این امور بنیادین، شخصیت‌شان را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و آنها را وادار می‌کند شخصیت واقعی‌شان را فراموش کرده و برای خودشان شخصیتی دروغی بسازند. البته گاهی ادعای شخص مدعی، در روان و روحیات و گاهی هم در شخصیت منحرفش ریشه دارد، و گاهی هم معجونی از هردوست. گفتنی است، شناسایی ریشه‌های فکری و عملی، درمان و مقابله با این پدیده شوم را آسان خواهد کرد.

این پژوهه به دنبال خوانش جدیدی از فرقههای ناهمسان که در ابتدای غیبت صغری رخ داد میباشد، دورهای که فرقهشناسان شیعه و سنی تاکید وافری داشتند شیعیان امامی در این زمان با انشقاق فراوان درون گروهی مواجه بودند، این گروه از اندیشمندان، تعدد فرقههای منشعب امامیه را از 14 تا 20 فرقه برشمردند. با این توصیف وضعیت در هم تنیده امامیه آن قدر بغرنج نشان داده شد که این احتمال داده میشد ادامه تکثرگرایی فرقهای امامیه در آن دوره احتمال فروپاشی ایشان را بسیار افزایش میداد، امری که هیچگاه رخ نداد. گروههای که گمانه اصلی ایشان نه در فروعات، بلکه در اصل امامت بود. با این حال با کنکاش در فرقههای ذکر شده این مهم دانسته خواهد شد که به رغم ذکر فرقههای خود خوانده اطلاعات چندانی از ایشان در تاریخ یافت نمیشود و احتمالا بسیاری از مذاهب در آن دوره برساخته تاریخ بوده و هیچگاه وجود خارجی نداشتند و تردیدهای فراوانی در وجودشان دارد.

طبق احادیث متعدد وقتی امام عصر؟عج؟ ظهور مینمایند امر ایشان روشنتر از خورشید است، امر معانی متعددی دارد که معنای جامع آن امامت است. امر امام زمان؟عج؟ نیز نسبت به افراد متفاوت است برای کسانی است که طالب امامند و نسبت به ایشان احساس نیاز نمایند، امر امام و اهداف و مقاصد ایشان برای آنان از ابتدا و قبل از ظهور، روشن است اما نسبت به کسانی که به چنین نیازی نرسیده باشند به حسب درجات معرفت و رشد آنان، امر امام روشن میشود؛ نسبت به عدهای با دیدن علائم و حوادث خارقالعاده، نسبت به عدهای با شواهد و قرائن و نسبت به عدهای دیگر این مقدار از ادله کفایت نمیکند بلکه با توجه به سنت الهی مبنی بر اتمام حجت بر تمام انسانها، امام زمان؟عج؟ شروع به احتجاج مینماید و با اقامه شواهد، آوردن مواریث، معجزات، کتب انبیاء و نزول عیسی؟ع؟، امر امام بیش از پیش روشن میگردد.