جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پولس را به علت نقش تأثیرگذارش در شکل‌گیری مسیحیت، مؤسس دوم مسیحیت نامیده‌اند. شاید مهم‌ترین حادثه در زندگی پولس، اتفاقی باشد که او را از دشمن مسیحیت به‌یک‌باره به مبلغ پرشور آن تبدیل کرد. پولس علت این تغییر را مکاشفه‌ای معرفی می‌کند که برای او در مسیر رفتن به دمشق رخ داده است. لوقا در کتاب اعمال رسولان، در سه قطعه متفاوت به بیان ماجرای این مکاشفه پرداخته است؛ اما این سه روایت، اختلافات مهمی با یکدیگر دارند. مقاله حاضر می‌کوشد تحلیلی از این اختلافات به دست دهد تا بتواند منشأ وجود این تفاوت‌ها را نیز روشن کند. نویسنده به جای تمرکز بر پیش‌فرض‌های الاهیاتی، با استناد به منابع تاریخی به تحلیل ادبی متن سه روایت می‌پردازد. به نظر نویسنده تحلیل سبک ادبی لوقا بهترین راه برای تبیین این مسئله است. او پس از طرح پیشینه‌ای از بحث به بررسی این سه روایت و اختلافات موجود در آن می‌پردازد. در پایان، ویرایش‌ها و تغییراتی را که لوقا در داستان رایج درباره پولس ایجاد کرده، کلید فهم اختلافات این سه روایت معرفی می‌کند.

صومعه در دوره سوم رهبانیت مسیحی ایجاد شد که مؤسس آن پاکومیوس بوده است. این لفظ به مرور زمان هم‌ترازِ معنای صحرا برای آبای صحرا شد و جایگاهی مقدس در الاهیات رهبانی به خود اختصاص داد و به نوعی از مهم‌ترین عوامل گسترش رهبانیت مسیحی شد. علل متعددی در گسترش صومعه وجود دارد که برخی از این علل عبارت‌اند از: شمار فراوان راهبان؛ اشتیاق بسیاری از مردم به ساخت صومعه؛ و همچنین جابه‌جایی صومعه‌ها در طول قرون متعدد. با وجود فواید بسیاری که صومعه برای راهبان داشته، اما مضرات و معایب زیادی نیز برای راهبان و جامعه رهبانی ایجاد کرد که برخی از این معایب عبارت‌اند از: ایجاد مکاتب متعدد الاهیاتی فقط به دلیل رابطه مراد و مریدی؛ از بین بردن روحیه ظلم‌ستیزی و قیام؛ شهرت کاذب و غرور؛ مکانی برای دست‌یابی به قدرت؛ مکانی برای ایجاد فساد در برخی راهبان؛ مادی‌گرا شدن راهبان؛ محرومیت جامعه از استعدادها و ... . در واقع، جامعه دینی مسیحی باید نگاهی جدید به صومعه داشته باشد و فضای آلوده آن را با بازگشت به دوران سلف تطهیر کند.

مقاله حاضر در پی تبیین نظام اخلاقی دین زرتشتی بر اساس متون اندرزی پهلوی است؛ متونی که بیانگر باورها و عقاید ایرانیان پیش از اسلام با صبغه زرتشتی است. بر اساس این گفتارها، می‌توان گفت نظام اخلاقی‌ای که از متون اندرزی پهلوی به دست می‌آید، شامل چهار شیوه مهم عملی است که در زندگی فردی، خانوادگی، اجتماعی و سیاسی نمود یافته است که هر یک از این خصایص با یکدیگر رابطه متقابل و دوسویه دارد و پای‌بندی به یک ساختار و خصیصه، پای‌بندی به سایر صفات و خصایص را به همراه دارد؛ و تمام تلاش آنها رسیدن به یک نظام اخلاقی منسجم است که سعادت فردی و اجتماعی انسان را در دو جهان مینوی و گیتی تأمین و تضمین می‌کند.

این مقاله ابتدا دورنمایی تاریخی از رابطه دین و روان‌شناسی در قرن بیستم به دست می‌دهد و سپس به تعریف دین، معنویت و الاهیات می‌پردازد. آنگاه با تمرکز بر رویکرد جدید یکی از الاهی‌دانان کاتولیک، و توصیف اجمالی مدل الاهیاتی او با عنوان «الاهیات بنیادی»، می‌کوشد با استفاده از مدلی شناختی در روان‌شناسی، پدیدارهای افسردگی ناشی از معرفت الاهیاتی را شناسایی کرده، درمان چنین افسردگی‌ای را تسهیل کند. نویسنده در ثلث پایانی این مقاله ضمن استفاده از تعریف‌های سنتی از الاهیات، به درمانگران می‌آموزد که چگونه الاهیات را به مثابه محتوای شناختی در نظر بگیرند و با آوردن این محتوا از سطح اندیشه‌های خودبه‌خودیِ درمانجو به سطح آگاهی او، امکان اصلاح محتوای شناختی را فراهم آورند.

مزدک، انقلابی و اصلاح‌طلب روزگار ساسانی، در زمان قباد، شاه ساسانی علیه نظام فئودالی و بی‌عدالتی موجود در جامعه و همچنین زیاده‌خواهی ثروتمندان طبقة مرفه جامعه قیام کرد. او با بهره‌گیری از نظام فکری خود، که برخاسته از برخی تعالیم زرتشتی و مانوی و اندیشه‌های انقلابی بود، موفق به ایجاد اصلاحات و تأثیراتی در روزگار قباد، شاه ساسانی شد. روند جنبش او به شکلی شد که برخی از مردم اصول اولیة او را نادیده گرفتند و با دست زدن به برخی رفتارهای ناهنجار، مقدمات انحراف جنبش او را به وجود آوردند. همین عامل سبب شد بعدها او را مروج نظامِ اشتراک در زن و دارایی و اشاعه‌دهندة افکار کمونیستی در ایران بدانند. مقایسة مزدک از یک سو با مارکس، به ‌عنوان پدر کمونیسم مدرن، نشان می‌دهد که کلیّت اصول اعتقادی مزدک گویا با اندیشه‌های مارکسیستیِ مارکس همخوانی ندارد و نظام فکری او با اندیشه‌های اشتراکی مار کس، به عنوان مبدع نظام مارکسیستی، سنخیتی ندارد. اگرچه شاید بتوان میان آیندة جهان از دیدگاه مزدک و یوتوپیای مارکس تشابهاتی پیدا کرد، اما جهان‌بینی مزدک و راه رسیدن او به جامعة مورد انتظارش با مارکس تفاوت‌های اساسی دارد.

قیام عباسیان علیه امویان هرچند تا حدودی امید به دگرگونی ایجاد کرد اما عباسیان نیز نتوانستند آمال عدالت‌خواهانه مردم ایران را برآورده کنند. از طرف دیگر، علویان نیز قیام‌هایی را طراحی کرده بودند تا اینکه نوادگان اسماعیل توانستند با شعار ایجاد عدالت در جامعه قیام‌هایی را رهبری کنند. انشعاب در جنبش اسماعیلیه و جدایی دسته‌ای به نام قرامطه باعث شد آنها تظاهر به عدالت کنند. قرمطیان موفق شدند در بحرین و جنوب ایران اقدامات اجتماعی بسیاری به نفع جامعه انجام دهند. داعیان اسماعیلی نیز برای ایجاد عدالت در ایران کوشیدند. تسلط ترکان سلجوقی بر ایران باعث نزدیکی افکار ایرانیان و شیعیان اسماعیلی شد تا اینکه سرانجام این اندیشه در وجود امامان اسماعیلی نزاری در الموت تبلور یافت. رهبران نزاری نیز در سه مرحله به مبارزه با خلافت و سلاطین سلجوقی پرداختند اما نهایتاً در زمان حسن سوم اشرافیت و زمین‌داری نیز در بین اسماعیلیان شایع شد. آنها شعارهای نخستین را فراموش کردند و خواهان کنار آمدن با سلاطین و مهاجمان بودند. قدرت آنها چنان بود که در زمان حمله دوم مغول امام نزاری، علاءالدین محمد، را به قتل رساندند و برای حفظ خود حاضر به تسلیم در برابر مغولان شدند و بنیاد جامعه نزاری را با این خودخواهی برافکندند.

شیخ بهایی عالم ذوالفنون عصر صفوی است که در علوم مختلف آثار مهمی بر جای گذاشته است و هنوز نیز اثرگذاری وی بر علم و فرهنگ ایران‌زمین به خوبی روشن است. مقاله حاضر سعی دارد دیدگاه‌های کلامی وی را در اصول اعتقادی، با استفاده از آثار خطی و چاپی وی ارائه دهد. ایشان با رویکردی عقلی و نقلی به تبیین مسائل پرداخته است و هم‌گام با متکلمان مدرسه حله مخالفت خویش را با فلاسفه در مسائلی مانند معراج روحانی، قدم عالم، مسبوقیت حدوث به ماده، و معاد روحانی بیان کرده است. ایشان اجتهاد در امور دنیایی و قضا شدن نماز را بر پیامبر جایز می‌داند و دلیل عدم جواز سهو بر پیامبر را اجماع بیان می‌کند. او برای امام دو مرتبه از علم را بیان می‌کند و ایمان را تصدیق قلبی و اقرار لسانی می‌داند و با توجیهی کلام نفسی را قبول می‌کند.

گردشگری پیام که با هدف رساندن آموزه‌های دینی به دیگران صورت می‌گیرد و بخشی از گردشگری میراث به شمار می‌رود، در صدر اسلام و آغاز مسیحیت نقش بزرگی در ترویج آنها داشته است. بر اساس متون مقدس و داده‌های تاریخی، بنیان‌گذاران این دو دین، خود گردشگر پیام بوده‌اند. این سفرها در مسیحیت تشکیلاتی بود و در اسلام، اغلب غیرتشکیلاتی. عیسی (ع) و حواریون برای جلب مخاطب از معجزه‌های عوام‌پسند استفاده می‌کردند، در حالی که پیامبر اسلام (ص) بسیار بیش از معجزه، از استحکام گفتار و سخن زیبا بهره می‌جست و مبلغان مسلمان صاحب معجزه نبودند. گردشگران دینی در مسیحیت بی‌زاد و توشه سفر می‌کردند. پیامبر اکرم (ص) این شکل سفر را از اختصاصات عیسی (ع) و حواریون می‌دانست و آن را برای امت خود ممنوع کرد. برخلاف پیامبر اسلام (ص) که دعوتش به شدت رنگ سیاسی داشت حضرت عیسی (ع) در گردشگری پیام می‌کوشید از مباحث سیاسی پرهیز کند. گردشگران پیام در هر دو دین، گاهی با ناکامی‌ها و خطرهایی روبه‌رو بوده‌اند.