جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مقالۀ حاضر ترجمه یکی از مقالات کتاب راهنمای مطالعات کتاب مقدس است که دانشگاه آکسفورد آن را منتشر کرده است. پرسش محوری این نوشتار آن است که الاهیات عهد جدید در پی طرح و حل چه مباحثی است. بی­شک عهد جدید در نسبت با ریشۀ عبرانی خود (عهد قدیم، البته به باور مسیحیان) چنین عنوانی یافته است. در نتیجه باید جهت مباحث را به پرسش­هایی معطوف کرد که از نسبت دو عهد، دلایل طرح عهد جدید، و تلقی­هایی سخن می‌گویند که بنا بر نظر مسیحیت، چنین عهدی را ناگزیر می‌ساختند. نوشتاری از این دست، باید به مسائلی همچون خدا، قوم برگزیده، رابطه خدا با انسان، و مسئلۀ نجات بپردازند که جزو مهم‌ترین مضامین عهد قدیم‌اند؛ و آنگاه با توجه به آنها، تلقی و تفسیر عهد جدید را مطرح کنند. در نتیجة بررسی تحولاتِ این مسائل، مجموعه­ای از آرای الاهیاتی فراهم می­آید که توجیه خود را در استناد به عبارات عهد جدید و دیدگاه‌های مربوط به پدیدآورندگان این کتاب‌ها می­جوید.

رویکرد اقتصادی از تازه‌ترین عرصه‌های دین‌پژوهی است که هنوز جای چندانی در محافل علمی کشورمان باز نکرده است. اقتصاددان انگلیسی، رادنی استارک، در این مقالة ‌تلخیص‌شده، با بیانی شیوا و به شیوه‌ای میان‌رشته‌ای و استفاده از اصول روان‌شناسی و جامعه‌شناسی دین به معرفی این رویکرد می‌پردازد. البته مانند هر رشتة‌ علمی دیگری، این علم نیز مبتنی بر پیش‌فرض‌های پیدا و پنهان بسیاری است. هویداترین فرض این مقاله، همان اصل انتخاب عقلانی است که ارج فراوانی در برخی گرایش‌های موجود در اقتصاد، علوم سیاسی، جامعه‌شناسی، روان‌شناسی شناختی و... دارد و بر آن است که رفتار آدمیان، هدفدار و سنجش‌گرایانه است. حوادث اجتماعی نیز حاصل جمع اعمال افراد زیادی هستند که بر اساس محاسبات عقلانی (عقل ابزاری وبِری) عمل می‌کنند. اما نظریة ‌رقیب جداً بر آن است که مردم بیشتر عاد‌ت‌گرا هستند تا عقل‌گرا؛ در نتیجه اکثر رفتارها معلول تربیت (شرطی‌‌سازی کلاسیک و عامل، و یادگیری مشاهده‌ای) و نیز ساختارهای اجتماعی هستند.

با پیشرفت علوم تجربی، روایت کتاب مقدس از چگونگی آفرینش مناقشاتی را بین معتقدان به کتاب مقدس و دانشمندان علوم طبیعی برانگیخت. به نظر می‌رسد توصیف کتاب مقدس از خلقت جهان در شش روز با تاریخ چندمیلیاردسالة کیهان در تعارض است. مسیحیان برای حل این تعارض، تفاسیر مختلفی از این روایت ارائه کرده‌اند. نویسندة مقاله پس از نقل چندین مورد از تفاسیر رایج در این زمینه، به ارائة تفسیر خود می‌پردازد. او سعی دارد با قرار دادن این داستان در بافتِ فرهنگی دنیای باستان، به مقصود اصلی خداوند از این عبارات پی ببرد. او معتقد است چنین تفسیری در عین اینکه از حجیت کتاب مقدس دفاع می‌کند با یافته‌های علمی نیز سازگار است. البته باید توجه داشت که نویسنده درصدد گزارش تمام تفاسیر موجود نیست، بلکه از دیدگاهی خاص حمایت می‌کند و مقاله را نیز مطابق با همین دیدگاه نگاشته است؛ از این رو، به برخی از نظرات رقیبی که در جهان مسیحیت وجود دارند اشاره نکرده است.

بخش عمده کردارهای بودایی، در حوزه اخلاق بودایی قرار دارد. دستورهای بودایی مجموعه‌ای است از قواعد اخلاقی که وظیفه فرد را در قبال خود و دیگران معین می‌کند. قانون «اَهیمسا»، به معنای نیازردن خود و دیگران، محوری‌ترین آموزه اخلاقی بودایی است. «پنج تعهد» این‌گونه آغاز می‌شود: تعهد می‌کنم به خویشتنداری از آزار جانداران، دزدی، بی‌عفتی، دروغ‌گویی و می‌خواری. حال آیا می‌توان حقوق بشر را در دل این آموزه‌ها نشان داد؟ آیا ماده‌های اعلامیه جهانی حقوق بشر با مطالبات اخلاق بودایی مطابقت دارند؟ آیا تأکید بر حقوق دیگری روی وظیفه دینی فرد پرده نمی‌کشد؟ نویسنده در این نوشتار، پاسخ‌های متفاوت دانشمندان بودایی را بررسیده است. وی همچنین نقدهای بوداییان بر اعلامیه جهانی حقوق بشر را نیز ارائه می‌کند.

با گذشت زمانی نه چندان طولانی از ظهور اسلام، فتوحات مسلمانان گسترش یافت و مناطق بسیاری به تصرف آنان درآمد. لازم بود کسانی به این مناطق فرستاده شوند تا امور قضا و افتا را بر عهده بگیرند. اجتماع دو گروه از صحابه در حجاز وعراق به شکل‌گیری دو مدرسه انجامید: مدرسه مدینه یا مدرسة الحدیث و مدرسه کوفه یا مدرسة الرأی. این دوگانگی سرآغاز تفاوت‌های فقهی بعد شد که به شکل‌گیری فقه مقارن انجامید. این علم پیشرفت کرد و کتاب‌هایی در این زمینه نوشته شدند. در میان کتبی که در زمینه فقه مقارن نگاشته شده­‌اند، هیچ یک به ادوار فقه مقارن نپرداخته‌اند، بلکه می­توان گفت در تقسیم­بندی ادوار فقه مقارن هیچ پژوهش متقنی صورت نگرفته است، علاوه بر اینکه از کهن‌ترین آثار تطبیقی نیز نامی برده نشده است. پژوهش حاضر بر دو محور استوار شده است: الف) ارائه پیشنهاد برای تقسیم­بندی ادوار فقه مقارن به پنج دوره: 1. بستر پیدایش، 2. عصر تدوین، 3. عصر رشد و تکمیل و توسعه، 4. عصر رکود، و 5. عصر حاضر یا عصر موسوعه­ها؛ و ب) معرفی قدیمی‌ترین و مهم‌ترین منابع این علم در هر دوره.

دین ایزدی آیینی ناشناخته است؛ زیرا ایزدیان حاضر به افشای اسرار دین خود نیستند و این امر تابویی است که هنوز شکسته نشده است، از طرف دیگر بیشتر محققانی که به بررسی آیین ایزدی پرداخته‌اند کُرد نبوده‌ و با زبان کردی آشنایی نداشته‌اند که این امر خود بر ابهامات این دین افزوده است. این ابهامات به زندگی عدی بن‌مسافر، شیخ آیین ایزدی، نیز سرایت کرده است. شیخ عدی یکی از عرفای قرن پنجم هجری است که برای گوشه‌نشینی و زهد به کوه‌های شمال عراق می‌رود و با کردهایی آشنا می‌شود که دینی غیر از اسلام دارند. وی رهبری دینی این مردم را که به ایزدیان یا یزیدیان معروف‌اند بر عهده می‌گیرد و سعی در ترویج اسلام در میان آنان می‌نماید؛ بعد از وی نیز جانشینانش به این امر مبادرت می‌ورزند. به دلیل اینکه تا به امروز در ایران تحقیق جامعی در مورد دین ایزدی صورت نگرفته است پژوهش حاضر تلاش دارد، ضمن ارائه معرفی مختصری از آیین ایزدی، به زندگی شیخ عدی و چگونگی نفوذ او در میان ایزدیان بپردازد. همچنین زندگی چند تن از جانشینان وی نیز به اختصار بیان شده است.

هم‌گرایی و تقریب از مهم‌ترین راهبردها و سیاست‌هایی است که جهان اسلام را به مرحلة تعادل و تعامل می‌رساند. از این‌رو بسیاری از بزرگان شیعه و سنی در جهت تحقق تقریب مذاهب اسلامی تلاش کرده و راه‌کارهایی پیش راه امت اسلامی قرار داده‌اند. یکی از جدی‌ترین حامیان تقریب امام موسی صدر بود و این امرِ مهم در صدرِ اقداماتِ اصلاحی و نوگرایانه ایشان در لبنان و جهان اسلام قرار داشت. امام موسی صدر که جایگاه رفیعی در میان علمای امت اسلامی داشت، در هر فرصتی این هدف مصلحانه را پیگیری می‌کرد. ایشان در این زمینه فعالیتی چشم‌گیر و گسترده داشت و با ایراد سخنرانی، دیدار و گفت‌وگو با اندیشمندان جهان اسلام، شرکت در کنفرانس‌ها و مجامع اسلامی، ارائه مقاله در موضوعات مرتبط با امت اسلامی و مکاتبه با علمای اسلام در پی القای روحیة هم‌گرایی به امت اسلام بود. راه‌کارهای وحدت‌جویانة ایشان از جمله موضوعات بدیع و بکری است که توجه و تمسک به آن مسیر پرفروغی را برای ما می‌گشاید. از جملة این راه‌کارها می‌توان توجه به همکاری‌های فقهی، وحدتِ فقهیِ شعائر اجتماعی، و اقدامات عملی اشاره کرد که در این مقاله بدان‌ها پرداخته‌ایم.