جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در بحث زبان زنانه در نظریه فمینیستی فیلم، تا بحال دو رویکرد عمده مطرح شده است. نخست رویکرد روان‌کاوانه است که به فرآیند رشد شخصیت از منظر روان‌کاوی فروید و لکان می­پردازد. بنابراین رویکرد، طبق روان‌کاوی فروید و لکان، شخصیت زنان و مردان با توجه به دو فرآیند متفاوتی که در رشد شخصیت طی می­کنند شکل می­گیرد. مردان و زنان هر یک خواه ناخواه فرآیندی مشخص را طی می‌کنند و شخصیتی کامل و تثبیت‌شده می‌یابند. پس به‌عنوان تماشاگران یک فیلم و یا یک محصول فرهنگی، خواه ناخواه، هرکدام به گونه‌ای تثبیت شده و مشخص، تجربه‌ی فیلم دیدن را از سر می‌گذرانند که بر طبق فرمول‌های ثابت فرآیند رشد شخصیت زنانه و مردانه همواره ثابت و یکسان است. مثلاً مردان همواره در جایگاه سوژه‌ی میل و زنان در جایگاه ابژه‌ی میل قرار می­گیرند. اما پس از ظهور مطالعات فرهنگی بود که رویکرد فرهنگی در نظریه فیلم فمینیستی رخ نمود. بر طبق این رویکرد، دریافت معنای یک اثر سینمایی تحت تأثیر فرهنگ و حاصل مذاکره میان متغیرهای فرهنگ است، هم‌چون سن، جنسیت، تاریخ، طبقه اجتماعی و اقتصادی و تجربیات زیسته‌ی هر زن یا هر مردی. بنابراین کوچک‌ترین تغییری در هر کدام از این عرصه‌ها، بر معنایی که مخاطب از اثر درک می‌کند یا به‌عبارتی می‌سازد، تأثیری بسزا دارد. پس تمام مردان و تمام زنان همواره و در هر زمان و هر مکان، معنایی یکسان از یک اثر سینمایی بر نمی‌سازند. با این تعریف، معنا همواره سیّال و متغیّر است. پس نیازی به ساختن یک زبان زنانه در مقابل زبان مردانه در سینما نداریم. چون وجود زبان مردانه‌ی تثبیت شده در سینما از اساس در فمینیسم فرهنگی منتفی است. تنها کافیست آثار سینمایی و دلالت­های جنسیتی آن‌ها را از نو خوانش کنیم، با هر خوانش نو، اثر از نو ساختار شکنی می­شود و معناهای جدید و حتی ضد گفتمان مرد محور پیدا می‌کند.

داستان­وارگرایی در یک حوزه­­ی گفتمانی را می­توان عجالتاً به عنوان دیدگاهی صورت­بندی کرد که مدعی است بهترین تلقی از اظهاراتی که در ضمن آن حوزه از گفتمان مطرح می­شوند، این نیست که دارای صدق به مفهوم سرراست آن باشند، بلکه بهتر است بدان­ها به مثابه­ی نوعی «داستان» بنگریم. چنان‌که خواهیم دید، این صورت­بندی اولیه از داستان­وارگرایی، از جهات متعددی [بسیار] کلی، ولی به عنوان یک نقطه­ی افتراق سودمند است. در نوشتار حاضر نخست به معرفی کلیاتی در مورد داستان­وارگرایی خواهیم پرداخت. سپس دسته­بندی یابلو و خوانش وی از این تز را به اختصار می­آوریم. در نهایت پس از نگاهی شتاب­زده به سیر تاریخی مفهوم «جهان­های ممکن» نشان می­دهیم که اشکالات هستی­شناخت پیش‌روی معناشناسی جهان­های ممکن در روش­شناسی فلسفه­ی امروز از کجا ناشی می­شود و نسخه­ی یابلو از داستان­وارگرایی (کنایه­گرایی) چگونه به رفع این اشکالات کمک می­کند. کنایه­گرایی به عنوان خوانشی از داستان­وارگرایی (که یابلو آن را ارائه کرده است) می­تواند اشکالات متعدد دیگری را که در مورد هستی­شناسی، ارجاع، صدق و موارد دیگر پیرامون گزاره­های خاص (مانند گزاره­های ریاضیاتی یا وجهی) طرح می­شوند پاسخ دهد.