جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

كتاب شرق يوناني و غرب لاتيني، اثر فيليپ شرارد بريتانيايي است. نويسنده به دليل مهارت و تسلطي كه بر ادبيات يونان در دوره پيش از مسيحيت و دوره آبا دارد، رويدادها را با تحليل تاريخي مي نگرد. وي در اين كتاب و مقدمه كوتاهي كه بر آن نوشته تاكيد مي كند كه اين كتاب در پي تبيين ماهيت تحولات فكري در اروپا در طول دوره مسيحي است، به خصوص زماني كه به شرق يوناني و غرب لاتيني، مربوط است. از نظر او، اين به معناي تحليل ماهيت تحولات فكري بر اساس داده هاي وقايع تاريخي و ديدگاه اشخاص نيست. كتاب حاضر از آن جهت كه نخست، تاثير فرهنگ و تاريخ هلني و رومي، و دوم تاثير فلسفه افلاطوني و ارسطويي بر مسيحيت را بررسي مي كند، كتابي جامع محسوب مي شود. نويسنده در طول كتاب در پي اثبات نظريه خاصي نيست؛ اما به دليل تسلط بر مطالب، به خوبي تاثير فرهنگ، تاريخ و فلسفه پيش از يونان بر مسيحيت را نشان مي دهد؛ از اين جهت كتاب مي تواند براي دانشجوياني كه به تاثيرپذيري اين دين از عناصر غير مسيحي علاقه مندند، بسيار مفيد باشد.

مقاله حاضر فصلي است از كتاب مسيحيت ارتدوكس شرقي از منظري غربي، نوشته جرج فلوروسكي (18931979)، كشيش، الهيدان و مورخ ارتدوكس كه سال ها در كرسي تدريس «تاريخ آباي كليسا» فعاليت علمي داشته است. او را يكي از موثرترين الهيدانان ارتدوكس در قرن بيستم شمرده اند. او در اين مقاله مفهوم سنت را بررسي مي كند؛ زيرا سنت كليسايي نقش بسيار مهمي در ديانت ارتدوكسي دارد و ارتدوكس ها خود را متعهد مي دانند هيچ چيز جديدي ابداع نكنند، بلكه در عوض سنت مكتوب و غيرمكتوب آباي مقدس، شوراها و اعتقادنامه ها را بازبگويند. براي آنكه مفهوم و نيز كاركرد سنت روشن شود، او ابتدا بسترهاي پيدايش سنت را مطرح مي كند؛ يعني اينكه چه مسائل و مباحثي در كليساي اوليه درگرفت كه كليسا را واداشت تا حدود و ثغور سنت را تدوين كند. او در ادامه مهم ترين الهيداناني كه در تعريف و تعيين مفهوم سنت نقش داشته اند را معرفي مي كند؛ كساني چون وينسنت اهل لرينس، ايرنئوس، آتاناسيوس، باسيل و آگوستين. او همچنين به مهم ترين ملاك ها و معيارهاي مطرح شده در تعيين سنت اصيل و تمايز آن از بدعت ها اشاره مي كند؛ معيارهايي مانند «قانون ايمان» و «قانون پرستش». فلوروسكي در پايان نشان مي دهد كه سنت كليسايي مهم ترين مفسر متن مقدس است و در واقع انجيل همواره در بستر تعاليم جامع كليسا فهم شده است؛ به بيان ديگر، سنت مهم ترين ملاك براي تشخيص ايمان صحيح از بدعت بوده است.

كاوش درباره مضامين عرفاني و اخلاقي در ميراث شفاهي و مكتوب مسيحيت، به طور خاص مذهب ارتدوكس، پژوهشي است كه انجام آن در هر دو سطح صورت بندي تمام مضامين و تحليل يك به يك، در قالب مطالعات تطبيقي با اسلام، به طور خاص مذهب شيعه، بايسته است؛ چراكه به بيان ماكس مولر «آن كس كه يك دين مي شناسد، از همان دين هم چيزي نمي شناسد». در اين مقاله با اين پرسش كه «در ميان مضامين اخلاقي و عرفاني مسيحيت ارتدوكس، توبه چه جايگاهي دارد؟»، به كاوش در فيلوكاليا، كه معتبرترين مجموعه در عرفان عملي مسيحيت ارتدوكس است، پرداخته مي شود. اين پژوهش كه به روش تاريخي هرمنوتيك با تحليل محتواي كيفي صورت گرفته، در مقام اثبات اين حقيقت است كه مفهوم توبه به لحاظ تاريخي از كهن ترين زمان ها مطرح بوده و به لحاظ هرمنوتيك، مبناي اين باور عمدتا به برداشت هايي از كتاب مقدس (اعم از عهد جديد و قديم) ارجاع داده شده است. اين تحقيق نشان مي دهد كه توبه تنها يك عمل انساني و تلاش فردي بر اساس دستورات ديني نيست، بلكه اقدام به توبه يك موهبت و توفيق خدايي است؛ از اين رو توبه نه عاملي براي سير و سلوك، بلكه هدف سير و سلوك اخلاقي و عرفاني به حساب مي آيد.

مطالعات ارتدوكس در ايران در گفتگو با دكتر الياس عارف زاده براي گفت وگو درباره مطالعات ارتدوكس در ايران در خدمت جناب آقاي دكتر عارف زاده هستيم. جناب آقاي دكتر عارف زاده، در پي آنيم كه با وضعيت مطالعات ارتدوكس در ايران به طور كلي، و نقش و سهم دانشگاه اديان در اين زمينه به طور خاص آشنا شويم. سپس درباره اولويت ها و خلاهاي موجود و پيشنهادهاي مطالعاتي و تحقيقاتي براي دانشجويان صحبت كنيم. پيش از ورود به اصل بحث به نظر مناسب است تصويري كلي از ارتدوكس و جايگاه آن در ميان كليساها و مذاهب مسيحي ارائه بفرماييد. همچنين اطلاعاتي درباره كليساهايي كه در ايران وجود دارند ارائه بفرماييد؛ كدام ارتدوكس هستند و كدام غير ارتدوكس، و چه نسبتي دارند؟

نويسنده كتاب جوآن مروين هاسي (Joan Mervyn Hussey؛ 19072006م)، نويسنده كتاب كليساي ارتدوكس در امپراتوري بيزانس، يكي از برجسته ترين مورخان و نويسندگان حوزه بيزانس و استاد تاريخ در دانشگاه هايي همچون لندن و بدفورد بود. هاسي همچنين از سال 1961 تا 1971م مسئول كميته ملي مطالعات بيزانس بريتانيا بود. او نقش مهمي در ارتقاي مطالعات بيزانسي در دنياي انگليسي زبان، به ويژه در دهه هاي مياني قرن بيستم، داشت. آثار او براي پژوهشگران انگليسي زبان، به خصوص دانشجويان، ابزاري را مهيا كرد كه به رشد مطالعات بيزانسي منجر شد. هاسي را مي توان متعلق به مكتبي از تاريخ نگاري دانست كه وظيفه مورخ را، تا حد ممكن، بررسي انتقادي منابع، تاريخچه ها، نامه ها و اسناد زندگي قديسان، سكه ها و مهرها، سپس روايت داستان به دقيق ترين صورت مي داند. از ديگر آثار هاسي مي توان به كتاب هاي زير اشاره كرد: 1. امپراتوري بيزانس در قرن يازدهم: چند تفسير متفاوت؛[i] 2. ويراستار مجلد چهارم تاريخ قرون وسطاي كمبريج؛[ii] 3. دنياي بيزانس.[iii] براي هاسي مفهوم تاريخ كليسا، تاريخ نهاد كليساي مسيحي در جامعه است. در اين كتاب منظور او از جامعه، امپراتوري بيزانس است. براي او تاريخ كليساي ارتدوكس، از ابتداي قرن هفتم شروع مي شود؛ زيرا از نظر او فضايي كه كليساي شرق با هويت بيزانسي در قرن هفتم در آن ظهور كرد، امپراتوري روم شرقي بود. به نظر مي رسد، تعريف ارتدوكس براي نويسنده دشوار نيست؛ زيرا بحث خود را از سال 600 ميلادي آغاز مي كند، يعني زماني كه شرق يوناني و غرب لاتيني به وجود آمده بودند. [i]. The Byzantine Empire in the eleventh century: some different interpretations (1950). [ii]. The Cambridge Medieval History, Vol. IV, The Byzantine Empire. [iii]. The Byzantine World.

براي آموزه هاي مسيحي در قرون اوليه دو منبع بيان شده است: كتاب مقدس و كليسا. كتاب مقدس در اواخر قرن چهارم در شوراي كارتاژ رسمي شد. همچنين كليسا با تشكيل شوراهاي جهاني (Ecumenical Councils) و تبيين آموزه هاي ديني بر اساس راست كيشي، يكي از منابع ايمان مسيحي معرفي شد. اين شوراها از سال 325 تا سال 787م ادامه يافتند. هدف تشكيل دهندگان اوليه شوراهاي جهاني كليساها برطرف كردن اختلافات الهياتي كشيشان و اسقفان، تبيين آموزه هاي راست كيشانه و ايجاد وحدت ميان كليساها بود؛ اما با تشكيل شوراي جهاني كليساها، اختلاف ها فزوني يافت. به عبارت ديگر، شوراهاي جهاني كليساها اگرچه آموزه هاي راست كيشانه را تبيين و قانوني كردند، تمام كليساها اين آموزه ها را نپذيرفتند؛ در نتيجه گسست ميان كليساها رقم خورد و معيار راست كيشي در هر كليسا متفاوت با ديگري شد. به اعتقاد نگارنده، اهداف شوراهاي جهاني كليساها در ايجاد يكساني در آموزه ها و وحدت كليساها، در گستره زماني مورد نظر، تحقق نيافت.

تاريخ مسيحيت در ميان نژاد عرب طولاني و متمايز است، از زمان مسيح تا حال حاضر امتداد داشته و ويژگي ها و روش هاي فكري آن در حال توسعه است. تاريخ آن با اسلام در هم تنيده شده، چنانكه در عبادات و تعاليم، زبان عربي به عنوان زبان اصلي به كار گرفته شده است. اين به آن معنا است كه مسيحيت عرب مدت طولاني از كليساهاي ديگر جدا بوده و نوشته هاي آن براي بيشتر مسيحيان ديگر مناطق ناشناخته مانده است. تعريف دقيق مسيحيت عرب آسان نيست. در يك تعريف كلي مي توان آن را مربوط به مسيحياني دانست كه عبادات و آموزه هاي ايماني شان به زبان عربي بوده است. همچنين اين تعريف شامل مسيحيان سرياني و قبطي مي شود كه عربي را به عنوان زبان روزمره خود انتخاب كرده بودند. چنين تعريف نسبتا كلي اي مسيحياني را كه در شبه جزيره عربستان يا در امتداد مرزهاي شرقي قلمرو روم بودند، در بر مي گيرد؛ در آخر شامل مسيحياني مي شود كه در منطقه مركزي عرب زندگي مي كردند و تا زمان حاضر اعتراف به ايمانشان را در قلمرو اسلامي ادامه داده اند.