جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

با تسلط اسکندر مقدوني بر فلسطين و ديگر سرزمين‌هاي خاورميانه در قرن چهارم قبل از ميلاد، دورة تاريخي هلنيسم در يهوديت شکل گرفت که تا سه قرن امتداد يافت. در اين دوره به دليل سياست تسامح فرهنگي حاکمان يوناني، فرهنگ و انديشة يونان در لايه‌هاي مختلف زندگي و انديشة يهوديان نفوذ کرد. در اين مقاله با مراجعه به منابع يهودي، ابعاد مختلف اين تأثيرپذيري واکاوي شده است. بر اساس نتايج اين پژوهش، يوناني‌مآبي در سه سطح اجتماعي، فرهنگي و الهياتي داراي تأثيراتي بر جامعة يهودي بود. تغيير زبان و تدوين ترجمة سبعينيه، مهم‌ترين مصداق اين تأثيرپذيري به شمار مي‌روند. با اين‌حال به سبب تلاش حسيديم و برجسته شدن آموزة «برگزيدگي»، يوناني‌مآبي رو به افول گذاشت و به حاشيه رفت.

يکي از ويژگي‌هاي کتب مقدس، رواني و سادگي متن است که با وجود معاني عميق و دقيق به کاررفته در آنها، امکان درک اين متون را براي مخاطبِ عامه فراهم ساخته است. واژگان معمول و مأنوس با زندگي بشر، همچون اسامي مربوط به طبيعت، گياهان و حيوانات در اين متون، در عين سادگي، در جهت آموزه‌هاي اخلاقي و ديني به کار رفته‌اند. با توجه به کاربرد نام‌واژه‌هاي حوزۀ حيوانات در دو کتاب مقدس قرآن کريم و اناجيل مسيحيّت با فراواني قابل توجه، پژوهش حاضر درصدد است تا نام‌واژه‌هاي اين حوزۀ معنايي را به‌لحاظ فراواني و نوع، دلالت معنايي و نيز موضوعيت در سه کتاب، بررسي و مقايسه كند. نتايج حاصل از بررسي اين دسته از نام‌واژه‌ها بيانگر شباهت‌ها و تفاوت‌هايي در زمينه‌هاي مورد بررسي بود؛ از جملۀ شباهت‌ها مي‌توان به فراواني دلالت‌هاي داراي مشخصّه‌هاي «ارجاعي»، «عام»، «ثابت» و «صريح» و نيز کاربرد موضوعي حيوانات در آيات حاوي موضوعات «راهنماشناسي»، «راه‌شناسي» و «انسان‌شناسي» در هر سه متن اشاره نمود. از تفاوت‌ها نيز مي‌توان گستره و تنوع موضوعي بيشتر در قرآن كريم نسبت به دو پيكرة متّي و يوحنا را نام برد.

جنبش پنطيکاستي، که در اوائل قرن بيستم و با تأکيد بر مسئله بازگشت قريب‌الوقوع مسيح پا به عرصه وجود نهاد، در ابتدا، تمرکز خود را بر تبشير مسيحيت و جذب حداکثري وقف کرد. اما با گذشت چند دهه و عدم ظهور مجدد مسيح، رويکردهاي تبشيري خود را به مسائل اين جهاني، فرهنگي ـ اجتماعي معطوف کرد. توجه به امر کليساسازي، بومي‌سازي کليساها و رهبري آنها و سياق‌گرايي فرهنگي، از عمده رويکردهاي فرهنگي و توجه به اقشار ضعيف جامعه در کنار توجه به جوانان و مسئله رهبري آنها در کليساها، تبليغات شهري و خياباني و همچنين، مشارکت در امور عام‌المنفعه، از مهم‌ترين رويکردهاي اجتماعي پنطيکاستي‌ها محسوب مي‌شود. اين پژوهش، با بررسي منابع مکتوب پنطيکاستي در پي آن است، تا پس از معرفي عمده رويکردهاي فرهنگي ـ اجتماعي پنطيکاستي‌ها در حوزه تبشير، با روش تحليل داده‌ها، ثابت کند که مقوله کليساسازي و رهبري در ميان پنطيکاستي‌ها، با چالش‌هايي روبرو بوده، توجه نکردن به نخبگان جوامع، از مهم‌ترين اشکالات اين رويکرد محسوب مي‌شود.

انديشه‌ورزان مسلمان از سده‌هاي نخستين اسلامي با شبهات و ايرادات وارده بر دين از سوي اهل کتاب مواجهه بوده‌اند و در روند اين رويارويي و در پاسخ به شبهات، آثار قلمي از سوي علما تدوين شد. از اوايل سدة نوزده ميلادي به سبب اوج‌گيري تکاپوهاي استعمارگران و افزايش فعاليت هيئت‌هاي تبشيري، مجادلات قلمي علماي مسلمان روند فزاينده‌اي پيدا کرد. ابعاد شناختي اين آثار و نحوة صورت‌بندي گزاره‌هاي معرفتي، جايگاه ويژه‌اي به اين آثار در مطالعات ديني بخشيده است. با توجه به اهميت اين آثار، مقالة پيش‌رو به بررسي يکي از رساله‌هاي شاخص در اين زمينه به نام لب الخطاب في رد شبهات اهل کتاب، اثر محمدباقر بيرجندي اختصاص دارد. اين نوشتار با رويکردي توصيفي ـ تحليلي درصدد بررسي روش و آشنايي با براهين نويسندة لب الخطاب در شبهه‌زدايي از دين است. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد که نويسندة اثر يادشده با بهره‌گيري از استنادات تاريخي، ارائة براهين عقلاني و استفاده از گزاره‌هاي کتب عهدين، تناقضات آن را آشکار كرده و به شبهه‌زدايي از دين پرداخته است.

اين نوشته «معرفي کابالا در عرفان يهود و نقد و بررسي آن» است؛ بنابراين، نخست به معرفي «عرفان»، «يهود» و «قبالا» پرداخته، سپس آن را نقد و بررسي كرده است. هدف اين پژوهش شناخت «عرفان يهود» با اشاره به ظهور يهوديت و تحولات آن، و نقد و بررسي مکتب عرفاني يهود، يعني «کابالا» است. در اين راستا توقع بود که دين يهود و کتاب موسي و ايده‌هاي او، در عرفان قبالا اشراب شده باشد؛ ليکن آبشخور اين عرفان از نظر فکري عقيدتي، به دوران قبل از موسي و کاهنان و ساحران مصري بازگشت داشته و اين هماني است که موساي نبي آن را برنتابيده و رد کرده است. روش اين تحقيق، کتابخانه‌اي و به شکل توصيفي ـ تحليلي است.

در ساليان اخير، يکي از انواع تعاملات شاخه‌هاي مختلف علوم انساني با يکديگر، مطالعات ميان‌رشته‌اي مرتبط با اسطوره است که گفتمان‌هاي مختلفي را در دانش‌هاي متعددي همانند تاريخ، اسطوره‌شناسي، هنر، ادبيات، زبان‌شناسي و غيره ايجاد کرده است. انديشمندان و محققان هر يک از اين علوم، توانسته‌اند همگام با اين گفتمان‌ها، نظريه‌ها، روش‌ها و حتي تعاريف تازه‌اي از اسطوره و راهبردهاي نويني براي مطالعة آن ارائه کنند. شناخت تمايزات اين علوم مختلف و آشنايي با صاحب‌نظران هر يک و انديشه‌هاي ايشان، نقش بسيار مؤثري در توسعة مطالعات قرآني داشته و راهبردهاي نويني را براي پژوهشگران حوزة دين در اين زمينه فراهم ساخته است. در اين راستا، پژوهش حاضر بر آن است که بدون هيچ‌گونه پيش‌داوري يا تحميل باوري، انواع مطالعات ميان‌رشته‌اي ممکن ميان اسطوره (به معناي عام آن) و قرآن کريم را به بحث بگذارد و از آنجا انواع تعاملات ممکن ميان اين دو حوزه را از دريچة علوم مرتبط بررسي نمايد. مطابق يافته‌هاي اين تحقيق، دست‌كم چهار شاخة اصلي تاريخ، زبان‌شناسي، ادبيات و علم کلام را مي‌توان به‌عنوان رايج‌ترين گفتمان‌ها در اين زمينه ـ که در دوران معاصر رشد يافته و شکل گرفته‌اند ـ نام برد. البته هر يک از اين شاخه‌ها، خود زيربخش‌هايي نيز دارند که در نهايت، تعاملي ترارشته‌اي را در اين حوزه رقم مي‌زنند.

آگوستين، نخستين متفکر سنت مسيحي است که توجه ويژه‌اي به هنر و زيبايي نشان داد و اقدام به تدوين نظامي جامع در اين حوزه کرد که بعدها تأثير شگرفي بر انديشمندان پس از خود، به‌ويژه در قرون وسطي گذاشت. اهتمام ويژۀ او به هنر و زيبايي، در کنار وفاداري کامل او به آموزه‌هاي مسيحي، که نمود کامل آن در کتاب شهر خدا و دفاع از کيان مسيحيت و تقسيم انسان‌ها براساس باورهايشان، به حضور در شهر خدا و شهر زمين تبلور يافت، اين مسئله را پيش‌روي محقق قرار مي‌دهد که آگوستين چه جايگاهي براي هنرمند در کتاب شهر خداي خود داشت. بدين منظور، اين پژوهش با رويكرد تحليلي و بررسي اسنادي، ضمن توجه به باور عميق آگوستين به آموزه‌هاي مسيحي، به بررسي انديشه‌هاي او دربارۀ زيبايي پرداخته و تلاش مي‌كند ديدگاه او نسبت به انواع هنرها را تبيين كند و بر اساس تلقي آگوستين از انواع هنرها، جايگاه هنرمند در نظام فکري ارائه‌شده در کتاب شهر خدا معرفي مي‌گردد.