جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تفسیر القران العظیم ابن کثیر از تفاسیر روایی قرن هشتم است که متأثر از تفاسیر جامع البیان طبری و همچنین اصول تفسیری ابن تیمیه است. زمینه ها و بسترهای شکل گیری این تفسیر از یک سو و روش های تفسیری مفسر از سوی دیگر به این تفسیر ویژگی های ممتازی بخشیده که آن را شایستة تتبع قرار می دهد. بهویژه زمانی که آن را در ترازوی سنجش با تفسیری چون تفسیر صافی فیض کاشانی قرار دهیم که بر اساس رویکرد حدیثی علمای شیعه در قرن یازدهم و دوازدهم و به دنبال آن سیر تدوین تفاسیر اثری شیعه در دو قرن یاد شده سامان یافته است. سؤالی که در اینجا مطرح است این است که: فیض کاشانی و ابن کثیر در تفسیر خود از کدام روش تفسیری پیروی نمودهاند؟ در پاسخ به این سؤال باید گفت: روش تفسیری ابن کثیر تفسیر قرآن به قرآن و قرآن به سنت بر اساس منابع روایی اهل سنت و روش فیض کاشانی روش آمیخته با تأویلات باطنی بر اساس منابع روایی شیعی است.

برای فهم سخن هر گوینده یا متن، افزون بر واژهها و تعبیراتی که در سخن او می آید، باید از ابزارهای دیگری سود جست. از جمله این ابزارها، توجه به بافت ویژه کلام و سخنان پیشین و پسینی است که قطعهای از سخن را در بر گرفتهاند و با چینش و ترکیبهای خاص، معنایی ویژه افاده میکنند. از این خصوصیت سخن با عنوان " سیاق کلام" نام میبرند. علّامه طباطبایی در تفسیر المیزان از سیاق آیات، بهره گرفته و به موفقیتهایی دست یافته است. توجّه ویژه او به سیاق، بر پیشدانستههایی استوار است. مهمترین این پیشدانستهها اعتقاد به " استقلال قرآن در دلالت" است که سبب میشود، مفسّر بیش از هر چیز به متن قرآن چشم دوخته و پیام آن را از درون خود آن بجوید. دوّمین پیشدانسته، " قانونمند بودن کلام الهی در عالیترین حد" است. قرآن از نظر استحکام، با کلام بشر تفاوت اصلی دارد، تسامح عرفی را بدان راهی نیست و از این رو، همه ویژگیهای آن از جمله، سیاق یکایک عبارات و جملات آن، قابل بهره برداری تفسیری است. در المیزان بالغ بر 9402 بار از این قاعده در رفع ابهامات تفسیری، کشف الفاظ قرآن، مشخص نمودن آیات مکّی و مدنی، تشخیص روایات اسرائیلی، تفسیر آیه به آیه، دستیابی به نکات لطیف تفسیری و ... استفاده شده است.

تفسیر تسنیم از جمله تفاسیر معاصر است که مؤلف آن در کنار روش تفسیر قرآن به قرآن و ارائة بحثهای متنوع اعتقادی، اخلاقی، اجتماعی و ... از روایات وارده در منابع حدیثی شیعه و سنی نیز استفاده کرده است. آیت الله جوادی آملی از سویی معتقد به استغنای قرآن در دلالت بر مفاهیم خود از هر عامل دیگر است و از سویی دیگر جایگاه والایی برای حدیث در نظر گرفته و قرآن منهای اهل بیت  را قرآن منهای قرآن میشمارد. این مقاله در صدد تبیین این دو رویکرد و نشان دادن دیدگاه آیت الله جوادی آملی به جایگاه حدیث و کارکرد آن در تفسیر و بحث و بررسی آن میباشد.

چکیده روش " تحقیق موضوعی" در قرآن کریم، رویکردی نو برای تدبر قرآنی است که با محوریت دکتر لسانی فشارکی شکل گرفته و در سه دهه گذشته تکامل یافته است. علیرغم استقبال گسترده دانشجویان و محققان بویژه در حوزه مطالعات تطبیقی و میان رشته ای از آن، رویکرد مذکور چالش های فراوان روش شناختی؛ دیدگاهی و آینده نگارانه ای پیش روی خود دارد. این رهیافت در راستای تعمیق تدبر در قرآن چندان روشمند نیست؛ همچنین از یک سو هنوز نواقص متعددی دارد بیش از اندازه - بر تداعی آزاد مبتنی شده و به منظور ارائه در قالب روش مطالعات قرآنی نیازمند تکامل است و از سوی دیگر موجب - بروز التقاطات فراوان در اندیشه محققین جوانی که از این روش استفاده می کنند خواهد شد تا آنجا که به نظر می رسد شیوع این رویکرد منجر به پروتستانتیزم اسلامی گردد. مقاله حاضر پس از تحلیل و طرح اهم مزایا و نواقص " روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم" ، به جایگاه احتمالی آن در پیوستار روش شناسی پرداخته و پیشنهاداتی جهت ارتقاء آن داده است. نهایتا نتیجه گرفته شده است که در نسبت با جریان غالب تفسیری شیعی، بایستی " روش تحقیق موضوعی" را جریانی هترودوکس تلقی نماییم.

مفهوم جرم سیاسی قدمتی به تاریخ وجود حکومتها دارد، اما اصطلاح جرم سیاسی در چند قرن اخیر در اروپا ظهور یافته و در قرون اخیر از قبح آن کمی کاسته شده و حقوقدانان سعی در تخفیف مجازات آن دارند. این نگرش جدید در ایران تأثیر گذاشته و در قانون اساسی ایران بدان اشاره شده است و در حالیکه تعریف اصطلاح جرم سیاسی را به قوانین عادی سپرده، ولی با وجود اهمیت این جرم، متأسفانه قوانین عادی به تعریف آن نپرداختهاند. آنچه جالب به نظر میرسد، توجه فقه اسلامی به جرایم مشابه جرم سیاسی است که از زمان پیامبر و صدر اسلام شروع شده، مثل جریان خوارج یا همان باغیان که درنگرشی کلی میتوان شباهتهای بسیاری بین بغی و جرم سیاسی یافت. این مقاله به معناشناسی واژه بغی و قلمرو معنایی آن در قرآن کریم و نظام حقوقی اسلام و بررسی مفهومی جرم سیاسی و بغی پرداخته است. در باب هر کدام از این دو جرم بهطور مجزا تحقیقات گستردهای صورت پذیرفته که در اکثر این تحقیقات اشارهای به جرم مشابه شده، اما در مورد انطباق با عدم انطباق آنها کمتر تحقیق و بررسی جدی صورت پذیرفته است. به نظر میرسد برای انجام وظیفهای که قانون اساسی بر عهده قوانین موضوعه گذاشته و آن ارائه تعریف دقیق و جامع از - جرم سیاسی است و اینکه پایه و مبنای قوانین ما در جمهوری - اسلامی میبایست فقهی باشد، لازم است که این دو جرم دریک تحقیق مقایسهای مورد بررسی قرار گیرند.

چکیده روش " تحقیق موضوعی" در قرآن کریم، رویکردی نو برای تدبر قرآنی است که با محوریت دکتر لسانی فشارکی شکل گرفته و در سه دهه گذشته تکامل یافته است. علیرغم استقبال گسترده دانشجویان و محققان بویژه در حوزه مطالعات تطبیقی و میان رشته ای از آن، رویکرد مذکور چالش های فراوان روش شناختی؛ دیدگاهی و آینده نگارانه ای پیش روی خود دارد. این رهیافت در راستای تعمیق تدبر در قرآن چندان روشمند نیست؛ همچنین از یک سو هنوز نواقص متعددی دارد بیش از اندازه - بر تداعی آزاد مبتنی شده و به منظور ارائه در قالب روش مطالعات قرآنی نیازمند تکامل است و از سوی دیگر موجب - بروز التقاطات فراوان در اندیشه محققین جوانی که از این روش استفاده می کنند خواهد شد تا آنجا که به نظر می رسد شیوع این رویکرد منجر به پروتستانتیزم اسلامی گردد. مقاله حاضر پس از تحلیل و طرح اهم مزایا و نواقص " روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم" ، به جایگاه احتمالی آن در پیوستار روش شناسی پرداخته و پیشنهاداتی جهت ارتقاء آن داده است. نهایتا نتیجه گرفته شده است که در نسبت با جریان غالب تفسیری شیعی، بایستی " روش تحقیق موضوعی" را جریانی هترودوکس تلقی نماییم.