جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بررسي معناشناختي واژگان و عبارات قرآن، يكي از راه هاي جديد مطالعات قرآني است. هدف نگارندگان در مقاله حاضر، بررسي اين مسئله است كه چرا خداوند در قرآن براي نصب امام از واژه جعل بهره جسته و از واژگاني كه در حوزه معنايي آن هستند، مانند «اجتباء، اصطفاء، اختيار، فعل، صنع، خلق، وضع» استفاده نكرده است؟ براي وصول به اين هدف، كليه آيات مربوط به «جعل» و 6 آيه مربوط به «جعل امامت» مورد بررسي قرار گرفت و روشن گرديد كه واژه «جعل» در قرآن، هم به خداوند و هم به انسان نسبت داده شده است، ولي عبارت «جعل امامت» فقط به خداوند نسبت داده شده كه بيانگر اراده و امر اوست. همچنين از طريق تحليل سياق و استخراج مفاهيم جانشين و همنشين «جعل»، ويژگي ها و مولفه هاي معنايي «جعل امامت» مشخص شد و با استفاده از اصل معناشناسي شناختي «اصالت تعبيرهاي قرآني»، روشن گرديد كه هيچ يك از واژه هاي نام برده نمي توانند جانشين واژه «جعل» محسوب شده و رساننده سطوح و لايه هاي معنايي آن باشند.

در بيش از ده درصد از آيات قرآن كريم به انواع مختلفي از پديده هاي طبيعي و برخي از ويژگي هاي آن ها اشاره شده است. اين امر، لزوم اهتمام ويژه به شناخت آيه هاي علمي قرآن، انواع و گونه هاي آن ها و نيز مباني استنباط و برداشت علمي از اين آيات را نشان مي دهد. با بررسي آيات قرآن كريم ملاحظه مي شود كه اشاره به پديده هاي طبيعي، به گونه هاي مختلف و در سبك هاي متفاوتي آمده است. در برخي آيات علمي، خداوند متعال به صراحت به بيان پديده هاي طبيعي پرداخته و انسان ها را به مشاهده و انديشه ورزي در آن ها دعوت مي نمايد. در مقابل در آياتي متعدد نيز به سبك ها و شيوه هاي گوناگون، اشاراتي غير صريح به انواعي از پديده هاي طبيعي شده است. يافته هاي اين پژوهش كه با روش توصيفي ـ تحليلي و بر اساس منابع كتابخانه اي انجام شده است، حاكي از آن است كه علاوه بر اينكه در آيات علمي صريح قرآن به طيف وسيعي از پديده هاي طبيعي به طور مستقيم اشاره شده، موارد متعددي از ويژگي هاي پديده هاي طبيعي نيز در آيات علمي غير صريح بيان شده است. از جمله اين آيات مي توان به آيات قصص، آيات قسم، آيات مثل و تشبيه، آيات مربوط به وقايع آستانه قيامت، آيات توصيفگر پديده هاي فرامادي و آيات الاحكام اشاره كرد. اما براي هر گونه برداشت و استنباط علمي صحيح و مستدل از آيات علمي صريح و غير صريح قرآن، علاوه بر مباني عام تفسيري، توجه به مباني ويژه اي برگرفته از قرآن و اصول عقلايي محاوره ضروري است. اين پژوهش نشان مي دهد كه مهم ترين مباني اثرگذار در استنباط از آيات علمي عبارت اند از: عدم راهيابي باطل به قرآن و به عبارتي به حق بودن و واقع نمايي آيات قرآن، قرينه متصل غير لفظي بودن علم قطعي براي كلام الهي، حكمت آميز بودن قول و فعل الهي و در نهايت ضرورت وجود اسباب در اداره و انجام امور توسط خداوند.

فايرستون اعا مي كند كه آيات جهاد تناقض دارند؛ زيرا روش هاي مختلفي را پيشنهاد كرده اند. او با تكيه بر «نظريه تكاملي تدريجي جنگ» كه خود از منظر عالمان مسلمان ترسيم كرده، بر اين باور است كه به رغم استفاده آنان از روايات اسباب نزول و نسخ، اين روايات به علت ناسازگاري، امكان بازسازي ترتيب زماني آيات را ندارند و در اثر تناقض بين آيات، دو گروه صلح طلب و جنگ طلب با تمسك به يك دسته آيات در جامعه نبوي به وجود آمدند. اين مقاله با روش توصيفي ـ تحليلي و تكيه بر سياق و تاريخ سامان يافته و اين نتايج به دست آمده است: با اعتقاد به نظريه سير تكاملي آيات جهاد و نيز بدون اعتقاد بدان، آيات جهاد با يكديگر تنها تعارض ظاهري دارند كه از طريق جمع عرفي قابل حل است و نيز مستند گروه ها آيات نبوده و عدم اتفاق نظر مفسران در تفسير آيات، دليلي بر اثبات تناقض در آن ها نخواهد بود.