جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مقاله‎ی حاضر با عنوان «مقایسه‎ی مبانی هستی شناسی علوم انسانی از دیدگاه حکمت متعالیه و پوزیتیویسم» به بررسی مبانی این دو مکتب در شناخت هستی و مقایسه‎ی آنها با یکدیگر می‎پردازد. اصول هردو دیدگاه متکی بر اصول معرفت شناسی آنها می‎باشد. باتوجه به انحصار ابزار معرفتی پوزیتیویسم در تجربه، و شمول ابزارمعرفتی حکمت متعالیه بر عقل ونقل وکشف، بیشتر اصول هستی شناسانه‎ی حاضر، درتقابل وتضاد کامل با یکدیگر قرار دارند. در نتیجه علوم انسانی مبتنی بر دو نوع اصول بسیار متفاوت خواهد بود. موضوع مورد برسی در این مقاله می‎تواند در راستای اصلاح مبانی غیر دینی و احیانا ضددینی علوم انسانی، مورد استفاده‎ی محققان قرارگیرد. روش تحقیق کتابخانه‎ای بوده است

عالمی که در آن زندگی می‌کنیم در تمامی ساحت‌ها دارای قوانین واصولی است، همانطور که در عرصه علوم تجربی قوانینی بر بعد مادی اشیاءحاکم است در عرصه مادی و معنوی زندگی بشر قوانینی وجود دارند. این قوانین که در عرف دینی به آن سنت گفته می‌شود بر تمامی زندگی بشر سایه انداخته است. بدیهی است شناخت این قوانین که سرنوشت دنیوی واخروی بشر در گرو آن قرار دارد بسیار ضروری است. دراین مقاله کوشش شده است ابتدا با تحلیل دقیق مفهوم سنت وهدف کلان سنت‌های الهی منطق استخراج سنت‌ها را به دست آوریم، سپس حوزه‌های تاثیرگذاری سنت‌ها از قرآن وسطوح مختلف جریان سنن الهی را بررسی کنیم؛ در پایان به ویژگی‌های مختلف سنت‌ها پرداخته‌ایم. این مقاله با تاکید بر تفسیر شریف المیزان به روش کتابخانه‌ای تهیه شده است.

وظیفه اولیه هر دینداری که با الفبای تدین و دینداری آشناست، ایمان به خداوند و سائر اموری است که او ایمان به آنها را طلب نموده است. این امر ضرورت شناخت حقیقت ایمان را به همراه دارد. از طرف دیگر اولین سؤالی که توجه به حقیقت ایمان در پی دارد، سؤال از جایگاه معرفت و شناخت، در ایمان است. آیا اساسا ایمان با معرفت قابل جمع است؟ اگر چنین است آیا معرفت در تحقق آن ضرورتی هم دارد؟ اگر ضرورت دارد، چه نوع معرفتی شرط لازم ایمان است؟ مرحوم علامه گرچه مسأله رابطه بین ایمان و یقین را به طور مستقل مورد بررسی قرار نداده ولی بررسی آثار وی ما را به نتایجی در این زمینه می‎رساند. در یک کلام می‎توان گفت نظر علامه در این رابطه با نوعی ابهام مواجه است ولی قدر متیقن این است که از منظر وی، ایمان با نوعی احتمال خلاف قابل جمع است و در تحقق ایمان وجود یقین ضروری نمی‎نماید.

اخباریان قرن 11 اگرچه مدعی زدودن پیرایه‎های عقلانی از دین و پیروی از اخباریان زمان ائمه: بودند، اما در واقع با آنها تفاوت بنیادین داشتند. آنها دخالت فهم مستقل انسانی را در حوزه دین مردود می‎شمردند و این روش را در حوزه‎های مختلف دین بکار می‎بردند و علاوه بر اینکه مانند عقل گرایان عقل را قادر به جعل حکم شرعی نمی دانستند، در کشف حکم شرعی نیز تمایل چندانی به استفاده از عقل نداشتند. چنانچه با وجود پذیرش ذاتی بودن حسن و قبح، وجوب و حرمت ذاتی را رد می‎کردند. آنها حکم شرعی را بر لوازمی که عقل پس از صدور حکم شرعی و با توجه به آن، استخراج می‎کند، بار نمی نمودند و معتقد بودند عقاید را فقط باید از راه ائمه: به دست آورد؛ اگرچه گاهی در اثبات مبانی شریعت احساس نیاز به عقل پیدا کرده‎اند. در بحث تعارض عقل و نقل نیز نقل را مقدم می‎ساختند. در این تحقیق، از روش توصیفی استفاده شده است و روش جمع آوری اطلاعات، کتابخانه‎ای می‎باشد.

چکیده مباحث معرفت شناسی از مهمترین مباحث فلسفی از اغاز پیدایش فلسفه تا عصر کنونی در میان فیلسوفان به شمار می‎رود که همواره در این باره به بحث و نظر پرداخته‎اند. نخستین فیلسوفی که تدبر جدی برمعرفت و تحلیل ان ارائه نمود و به نوعی پایه گذار فلسفه می‎باشد افلاطون است. وی به عنوان پدر فلسفه غرب، از نخستین فیلسوفانی است که توانست نظام جامع فلسفی خاص خود را طرح ریزی کند. در این سو یعنی در جهان اسلام، سهروردی ملقب به شیخ اشراق، فیلسوف مسلمانی است که نظام فلسفی جدیدی را به پیروی از افلاطون و دیگر حکما پی ریزی کرد و ان را حکمت اشراق نامید. لذا این دو فیلسوف در تاریخ فلسفه غرب و شرق از اهمیت بسیار بالایی برخوردارند. و اما مساله‎ای که در اینجا مطرح می‎گردد این است که افلاطون (به عنوان رئیس و امام حکمت اشراق به تعبیر سهروردی) تا چه اندازه در شیخ اشراق (به عنوان موسس این حکمت) تاثیر گذار بوده که با بررسی مباحث معرفت شناسی این دو حکیم بدین نتیجه می‎رسیم که سهروردی در برخی اصول وامدار افلاطون است، اما در فروع با افلاطون تفاوت‎های بسیاری دارد. لذا در این نوشتار، به بررسی تاثیر افلاطون در ارای معرفت شناختی شیخ اشراق و نقاط اشتراکی و افتراقی ان از دیدگاه این دو حکیم می‎پردازیم.

چکیده عقل یک موهبت عظیم الهی است که در سایه‎ی آن انسان می‎تواند حقایق عالم را به درستی بشناسد. منطوق و مفهوم آیات قرآن و روایات در باب امکان شناخت عقلی خدا دو دسته‎اند؛ دسته‎ای که می‎گویند: انسان با ادراکات بشری‎اش نمی‎تواند خدا را بشناسد. دسته‎ی دیگر در نقطه‎ی کاملاً مقابل، انسان را به شناختن خدا و تفکر در این موضوع تشویق می‎کنند. از آن‎جا که انسان از قوای متعدد شناخت حصولی، برای دست‎یابی به انواع شناخت بهره‏مند است؛ در مورد شناخت خدا باید دید که آیا شناختن خدا با علوم حصولی ممکن است؛ شناخت حصولی عقلی از خدا به چه صورت است؟ و انسان به چه اندازه‎ای می‎تواند به این شناخت دست پیدا کند. برای پاسخ به این سؤالات باید بین انواع علم حصولی (شناخت حسیّ، وهمی، خیالی و عقلی) تفکیک قائل شد؛ انسان هر چه در وادی حسّ، وهم و خیال، برای شناخت خدا پیش برود، جز به یک صورت شرک‎آلود، موهوم و خیالیِ ساخته و پرداخته‎ی ذهن خودش نمی‎رسد؛ زیرا محدوده‎ی این ادراکات صرفاً امور محسوس است و خروجی‎شان نیز تنها صور محسوسه و معانی جزئیّه است. امّا با شناخت حصولی عقلی که نتیجه‎ی تدبّر در آیات و آثار الهی است، می‎توان با انتزاع از اوصاف کمالی انسان و تجرید آن‎ها از نواقص ممکنات، به یک معنای کلّی از اوصاف خدا رسید که هم مورد تأیید قرآن و روایات است و هم برای عموم مردم میسّر است. (البته تمام این مباحث با پیش‎فرض گرفتن استحاله‎ی اکتناه به ذات و صفات الهی است).