جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

استعاره یکی از مهم‌ترین صنایع ادبی است که در رویکرد نوین زبان‌شناسی از ارکان اندیشه قلمداد شده است. در این رویکرد استعاره منحصر در زبان و واژگان نیست بلکه بخش عمده‌ای از فرایند اندیشه انسان استعاری است؛ از این رو در همه زبان‌ها به کار رفته است و به هر نوع مفهوم‌سازی از یک حوزه براساس حوزه‌ای دیگر گفته می‌شود. در این جستار این موضوع در زبان قرآن و کلام امیرالمؤمنین علیه‌السلام مورد بررسی قرار گرفته است. گونه‌های استعاره‌های مفهومی در رویکرد جدید (وجودی، جهتی و ساختاری) به‌وفور در قرآن به کار رفته است در این نوشتار فقط به استعاره وجودی پرداخته شده است. استعاره‌های وجودی یا هستی‌شناختی براساس تجربه‌های ما از اشیاء و اشخاص شکل گرفته و به سه نوع استعاره پدیده‌ای یا مادی، استعاره ظرف و استعاره شخصیت‌بخشی تقسیم می‌شود. برای یافتن اهداف استعاره در آیات قرآن از آراء مفسران بهره گرفته شده است. بررسی استعاره‌های به کاررفته در کلام حضرت علی علیه‌السلام نشان می‌دهد که این استعاره‌ها برگرفته از استعاره‌های مفهومی قرآن یا تجلی آن و در بسیاری از موارد تبیین مفاهیم قرآنی است و بیانگر این مطلب است که آن حضرت بالاترین درک از قرآن را داشته و اندیشه و بنیادهای فکری خویش را از قرآن اخذ نموده و گستره استعاره در کلام حضرت، پرتو هدایت قرآنی و بازتاب جهان‌بینی و فرهنگ قرآن است.

یکی از مباحث قرآنی- کلامی که بحث‌های بسیاری در مورد آن شده، مسأله رؤیت‌پذیری یا رؤیت‌ناپذیری خداوند است. متفکران اسلامی در این مورد به دو دسته کلی تقسیم شدند. اشاعره با استدلال‌های گوناگونی رؤیت خداوند را اثبات می‌نمودند و درمقابل معتزله به‌طورکلی چنین امری را محال دانستند. سورآبادی یکی از متفکرانی است که بحث‌های زیادی در اثبات رؤیت خداوند با توجه به مبانی کلام اشاعره مطرح نموده است. استدلال‌های او در اثبات این دیدگاه به سه بخش کلی؛ قرآنی، حدیثی و عقلی تقسیم می‌شود. با توجه به اینکه برخی از آیات قرآنی و احادیث رؤیت خداوند را انکار و ابطال می‌کنند و از جهت دیگر طبق براهین عقلی چنین امری مستلزم مادی و جسمانی بودن خداوند است، دلایل سورآبادی با چالش‌های جدی مواجه می‌شوند و اعتبار آنها مورد خدشه واقع می‌شود.