جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این مقاله که بخشی از یک طرح پژوهشی را منعکس می‌کند، حاوی کوششی نظری در جهت ارائۀ نظریه‌ای درون‌دینی در باب پدیدۀ عرفی‌شدن است. این مقاله براساس یافته‌های مرحلۀ پیشین طرح که در آن از روش استقرا در متون دینی به منظور استخراج عوامل مؤثر بر عرفی‌شدن استفاده شده است، از روش تأمل نظری در جهت کشف روابط منطقی و عینی میان عوامل استخراج‌شده بهره گرفته است. حاصل این تلاش، ارائۀ نظریه‌ای اشباع‌شده در باب عرفی‌شدن است که درصدد بوده همۀ عوامل و سازه‌های تبیین‌کننده را در خود جای دهد و روابط منطقی میان آنها را بیان کند. در کنار اهتمام به تعیین عوامل اصلی و فرعی عرفی‌شدن، تأملی نیز پیرامون عوامل مسلّط این پدیده صورت گرفته و به‌طور کلّی پنج الگوی محتمل و در خصوص ایران، الگویی ترکیبی مبتنی بر دو عامل گسترش رفاه‌طلبی و لذّت‌گرایی جنسی شناسایی شده‌اند.

عامل عقلانیت در ایران دوره اسلامی به‌ویژه دوران معاصر همواره در چارچوب بستر دینی توانسته است در اندیشه علمای دینی نقش‌آفرینی کند. این روند در دوران مشروطه در اندیشه سیاسی محمدحسین نائینی در کتاب تنبیهالامة وتنزیهالملة در چارچوبی منسجم نشان‌دهنده فهم سیاسی وی از شرایط و مقتضیات زمان، نهاد پارلمان و در عین حال ایجاد همگرایی بین دیدگاه‌های سنت‌گرایان و تجددگرایان در تفهم مفاهیم دینی در عرصه سیاست و به تبع آن نظریه‌پردازی سیاسی وی در این زمینه است. در این مقاله تلاش شده است تا با رجوع به کتاب تنبیهالامة وتنزیهالملة نائینی با روش توصیفی−تحلیلی و براساس نظریه توماس اسپرینگر شاخص‌ها و ابعاد متمایز و ویژه عقلانیت دینی نائینی را درباره ضرورت وجود پارلمان و برقراری سلطنت اسلامیه به‌عنوان ساختاری جدید در عرصه سیاست در دوره مشروطه توصیف و تبیین شود.