جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اسلام دین صلح است. صلح عادلانه و پایدار، خیر مطلق و جنگ، شر است. صلح ناعادلانه و ناپایدار، خیر نسبی است. از نظر مسیحیت ارتدکس نیز اصالت با صلح است. مبنای صلح پایدار، صلح با خداست. روح ادیان الهی همین است. کسی که با خدای خود آشتی کند، با خویشتن و با کل بشریت و با جهان هستی در صلح مطلق و آشتی همیشگی است و حتی با دشمنان خود نیز سر جنگ ندارد، و می‌کوشد که در پرتو حکمت و موعظه نیکو و جدال احسن عداوت را به محبت تبدیل کند و زندگی همگان را بر پایه عدل و احسان استوار سازد. در این نوشتار، ملاک ما جنگ افروزی‌هایی که برخی از دینداران به نام دین مرتکب شده‌اند، نیست؛ بلکه ملاک، متون اصلی دینی ـ اعم از قرآن و انجیل ـ و اعتقادات مسلمانان مخلص و مسیحیت ارتدکس است. مقتضای عقلانیت نیز همین است.

وجود دغدغه های دین شناختی همواره در حوزه های مختلف تفکر صدرایی قابل رویت است. یکی از وجوه بارز آن را می‌توان در ذیل نگرش متفاوت وی به بحث های وجودی و معرفتی قوه خیال مشاهده نمود. در حوزه علم النفس، ملاصدرا با طرح وحدت خیال و حس مشترک، بر خلاف عموم فلاسفه، خیال را دارای سه شاخصه خلاقیت، تجرد مثالی و جامعیت اضداد می‌داند. از نظر وی در هنگام مرگ نفس به واسطه خلاقیت و جامعیت قوه خیال می‌تواند خصوصیاتی متناسب با مرتبه جدید را ایجاد و در خود حفظ نماید. ملاصدرا با لحاظ عینیت مرگ و اشتداد جوهری، مرگ را مانع استدامه اشتداد نفس نمی‌داند و معتقد است نفس در مرتبه خیال به جهت وجدان خصایص برزخی و مادی می‌تواند به حرکت اشتدادی خویش پس از مرگ ادامه دهد و در نتیجه نیازی به تمسک به تناسخ ملکی نخواهد بود.

در حدیث آمده است که راهبی به نام شمعون فرزند لاوی، که جدش یهودا از حواریین حضرت عیسی× بوده، از نبی مکرم اسلام، دربارۀ معنا، کیفیت، و شاخه های بر آمده از عقل پرسش هایی مطرح نمود و پاسخ همۀ آن ها را با وجود گستردگی و کثرتشان دریافت کرد و در نهایت خودش نیز به آن حضرت ایمان آورد و او را تصدیق نمود. ما بحث خود را به معرفی و تجزیه و تحلیل قسمت هایی از این حدیث شریف اختصاص می‌دهیم که ناظر به تبیین معنا و مفهوم عقل و یکصد میوه پربرکت بر آمده از آن است.

حسن عدالت و قبح ظلم از احکام عقل عملی است که به دلیل اشتمال بر حفظ نوع و مصالح عامه، از قضایای عقلایی نیز محسوب می‌شود. بین حکم عقل و حکم شرع ملازمه وجود دارد. معیار قضیه اولی بودن، آن است که با تصور دو طرف قضیه، حکم صادر شود که این مسئله در مورد قضیه مذکور صادق است. در قضایای اولی، بحث از مطابقت با نفس الامر و واقع و یقین مطرح است. اما در قضایای عقلایی و آراء محموده، بحث از تطابق با آراء عقلا مورد نظر است. بنابراین مصادیق عدالت و ظلم باید بر اساس حق، یقین و قطع از طرف عقل تشخیص داده شود. هرگاه عقل با ادراک تام و کامل، مصلحت یا مفسده بدون مزاحم را در تشخیص مصداق عدل و ظلم کشف کرد، نظر او معتبر است.

مقاله‌ی حاضر با استفاده از آموزه‌های عقلانی و وحیانی در حیطه‌ی معنای زندگی و سبک زندگی به بررسی رابطه‌ی این دو مساله‌ی اساسی پرداخته و با نشان دادن همراهی و هم‌رأیی عقل و وحی، به اثبات ارتباط مستحکم بین معنا و سبک زندگی می‌پردازد. کیفیت این ارتباط از دیدگاه این دو منبع مهم معرفتی به گونه‌ای است که سبک زندگی افراد ریشه در معنای زندگی آن‌ها داشته و در حقیقت حاکی از آن است. این مقاله که به روش توصیفی ـ تحلیلی نگارش یافته است با پرسشگری در خصوص رابطه‌ی معنا و سبک زندگی از دیدگاه این دو منبع، منجر به کشف این یافته‌ی بنیادین و ضروری می‌گردد که هر دو منبع معرفت نقطه‌ی آغاز محقق کردن هر نوع سبک زندگی از جمله سبک زندگی اسلامی را محقق کردن معنای زندگی متناسب با آن می‌دانند.