جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف اصلی این نوشته، تحلیل محتوای 151 مقاله منتشر شده در 20 شماره دوفصلنامه علمی−پژوهشی «تربیت اسلامی» است. پژوهش حاضر از نوع پژوهش­های کاربردی است که با استفاده از روش تحلیل محتوا صورت گرفته است. یافته‌های پژوهش نشان داد که در هر شماره این نشریه، ۷.۵۵ مقاله منتشر شده که ۸۰.۸ درصد آنها با استفاده از روش کتابخانه‌ای نوشته شده بودند. ۷۷.۳ درصد از مقاله‌ها را نویسندگان مرد نوشته‌اند. بیش از ۵۸ درصد از نویسندگان مقاله‌ها نیز دارای مدرک دکتری بودند. ۴۱.۷ درصد از مقاله‌های نوشته شده تک مؤلفه بودند. در بین دانشگاه‌ها نیز دانشگاه اصفهان با ۴۰ مقاله، پژوهشگاه حوزه دانشگاه با ۳۰ مقاله و دانشگاه تهران با ۲۳ مقاله بیشترین سهم را در انتشار مقاله‌های این نشریه عهده‌دار بودند. از نظر موضوعی نیز ۲۲ درصد مقاله‌های منتشر شده در حیطه‌ها و ابعاد تعلیم و تربیت در اسلام نوشته شده‌اند.

هدف از انجام این پژوهش، تحلیل محتوای مجلات رشد کودک، از نظر تربیت دینی بود. روش تحقیق پژوهش توصیفی و از نوع تحلیل محتوا بوده است. جامعه آماری این پژوهش، تمامی متون و تصاویر این مجلات در سال تحصیلی 1392−1393 بوده است. دو مؤلفۀ: انس و ارتباط با خداوند مهربان، شناخت پیامبران به‌ویژه پیامبر اکرمn و ائمه اطهارb به‌عنوان مؤلفه‌های تربیت دینی از نظر فراوانی مورد بررسی قرار گرفتند. مؤلفۀ انس و ارتباط با خداوند مهربان از زیرمؤلفه‌های: عمل به دستورات الهی، شناخت نعمت‌ها و استفاده درست از آنها و مؤلفۀ شناخت پیامبران به‌ویژه پیامبر اکرمn و ائمه اطهارb از زیرمؤلفه‌های: شناخت انبیا و ائمه اطهارb، عمل به توصیه‌های آنها و رفتن به زیارت تشکیل ‌شده‌اند. همه متون و تصاویر مجلات رشد کودک به‌عنوان واحد تحلیل انتخاب شدند. براساس معنی‌داری خی دو در سطح 05/0، نتایج نشان داد که نه ‌تنها این مؤلفه‌ها به‌صورت نامتعادل در هر یک از این مجلات مطرح ‌شده‌اند بلکه در بسیاری از موارد، برخی از زیرمؤلفه‌های این مؤلفه‌ها −به‌ویژه شناخت پیامبران به‌ویژه پیامبراکرمn و ائمه اطهارb− با کمترین توجه همراه بوده است که برای جبران این نقیصه پیشنهادهای لازم ارائه شد.

امروزه یکی از دغدغه‌های اندیشمندان علوم تربیتی موضوع گرایش به معنویت و اخلاق‌مداری دانش آموزان و به تبع آن رفتار مناسب شهروندی است، با توجه به اهمیت موضوع، هدف پژوهش حاضر، مقایسه و بررسی ارتباط بین رشد اعتقادی و خود پنداره و رفتار شهروندی در دانش آموزان دختر و پسر بود. این یک بررسی پیمایشی از نوع توصیفی –همبستگی و مقایسه‌ای بود. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانش آموزان متوسطه دوم ناحیه یک اردبیل به تعداد 15824 در سال تحصیلی 94-95 بودند که به تعداد 380 نفر (190 دختر و 190 پسر) به روش نمونه‌گیری ساده انتخاب شدند. با حضور در محل تحصیل به پرسشنامه رشد اعتقادی وخود پنداره SCQ و پرسشنامه تربیت شهروندی پاسخ دادند. روایی و پایایی پرسشنامه‌ها در تحقیقات متعدد تأیید شده بود.برای تحلیل داده‌ها از آزمون تحلیل واریانس چند متغیره برای تجزیه و تحلیل آماری همبستگی بین متغییر ها و ارتباط آنها از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج نشان داد بین رشد اعتقادی و متغییر خودپنداره و همچنین رفتار شهروندی ارتباط معناداری وجود دارد و از سوی دیگر این متغییر ها در بین دانش آموزان دختر و پسر تفاوت معنادداری وجود دارند.تقویت رشد اعتقادی دانش آموزان مدرسه می تواند به تقویت خود پنداره و رفتار مناسب شهروندی دانش آموزان منجر شود.

قرآن کریم، کتاب تربیتی است که خداوند متعال، در آن هم به‌طور مستقیم از روش‌هایی برای تربیت پیامبر اکرمn و سایر مردم استفاده کرده است و هم روش‌هایی را به پیامبر و دیگران برای تربیت آموخته است. هدف این پژوهش بررسی این مسئله است که آیا مربیان انسانی می‌توانند از روش‌های تربیتی خداوند در قرآن کریم به منظور تربیت انسان‌ها استفاده کنند یا اینکه روش‌های تربیت قرآن کریم ویژه خداوند است و مربیان انسانی نمی‌توانند در تربیت از آنها استفاده کنند؟ این تحقیق برای پاسخ به این سؤال از روش تحلیل و تفسیر آیات قرآنی استفاده کرده و به هشت دسته دلیل بر جواز استفاده مربیان از روش‌های تربیت الهی در قرآن کریم دست یافته است که عبارتند از: هدف تربیتی و هدایتی قرآن، عمومیت و عقلایی بودن زبان قرآن، توصیه به تدبر و تفکر در آیات قرآنی، دستور قرآن به تمسک به حبل‌الله، خلیفه بودن انسان برای خدا، الگو بودن پیامبر و جواز استفاده آن حضرت از روش‌های الهی، و نظایر آن.

یکی از مسائل جدید در تعلیم و تربیت کشورهای پیشرفته وارد کردن برنامه‌های تربیت اقتصادی به سیستم آموزشی در کنار آموزش مهارت‌های اولیه و ضروری است، که این مسئله ناشی از اهمیت روزافزون این موضوع می‌باشد. این پژوهش با هدف تبیین مؤلفه‌های تربیت اقتصادی براساس آموزه‌های اسلامی صورت گرفت. روش انجام پژوهش، تحلیل متن به روش قیاسی−استقرایی بود. جامعه آماری پژوهش آیات قرآن کریم بوده که با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند، آیات مرتبط با موضوع پژوهش، تا رسیدن به حد اشباع، مورد بررسی قرار گرفت. از پرسشنامه محقق ساخته به منظور دریافت تأیید نظر متخصصان جهت بررسی تناسب مقوله‌های استخراج شده با اهداف پژوهش استفاده شد. یافته‌های پژوهش در تبیین مؤلفه‌های تربیت اقتصادی براساس آموزه‌های اسلامی، شامل استخراج 48 مؤلفه ذیل سه مفهوم کلی تولید، توزیع و مصرف است. به تفکیک در ذیل مفهوم تولید، 3 مقوله عوامل تولید، کسب و کارهای مولد و عوامل بهره‌وری تولید با 19 زیرمقوله، در ذیل مفهوم توزیع، 3 مقوله هدف توزیع، ابزارهای مالی توزیع و آسیب‌شناسی توزیع ثروت با 16 زیرمقوله و در ذیل مفهوم مصرف، 2 مقوله نیازها و انگیزه‌های ایجاد مصرف و ویژگی‌های مصرف با 13 زیرمقوله، استخراج و طبقه‌بندی شده است.

هدف این پژوهش عبارت است از یک بررسی تطبیقی میان سبک زندگی خانوادگی از دیدگاه قرآن و مدرنیته؛ سؤال اصلی این است که نقاط اصلی تمایز میان آن دو کدام است؟ به این منظور، با تکیه بر روش توصیفی−تحلیلی و با استفاده از ابزار کتابخانه‌ای و رویکرد علمی−دینی به مطالعه آموزه‌های قرآن کریم و دیدگاه‌های اندیشمندان مدرنیته و آمارهای جوامع متأثر از آن، پرداختیم. دستاورد اصلی این تحقیق این است که هفت تفاوت عمده بین آن دو، کشف شد؛ بعضی از آن تفاوت‌ها عبارت است از: 1. سبک زندگی قرآنی، بر آزادی «خدامحور» و سبک زندگی مدرنیته، بر آزادی «انسان‌محور» مبتنی است؛ 2. خانواده، در سبک زندگی قرآنی، برخلاف سبک زندگی مدرنیته، جایگاهی والا دارد؛ 3. ساختار خانواده اسلامی بر ازدواج «شرعی و قانونی»، «خانواده دوجنسیتی» و «خانواده تک‌شوهری»، تأکید دارد، در حالی که در سبک زندگی مدرنیته، خانواده، از ارزش چندانی، برخوردار نیست و بشر در ساختار خانواده، آزادی کامل داشته و خانواده «هم‌بالینی»، خانواده «تک‌جنسیتی» و خانواده «چندشوهری» تجویز می‌گردد. براساس این تفاوت‌ها، تفاوت‌های دیگری نیز شکل می‌گیرد.

هدف کلی پژوهش حاضر تبیین سیره تربیتی امام صادقj جهت ارائه الگویی برای سبک زندگی اسلامی می‌باشد. چراکه یکی از الزامات تحقق جامعه دینی، شکل‌گیری سبک زندگی اسلامی از طریق ارائه و تبلیغ انواع سبک‌های زندگی مقبول و منطبق با آموزه‌های اسلامی است. سبک زندگی، نشان‌دهنده مجموعه جهت‌گیری‌های ارزشی، هنجا‌رها، خواسته‌ها، تمایلات و شیوه‌های رفتا‌ری جامعه است. روش مورد استفاده تحلیل محتوای کیفی است. این پژوهش حاکی از آن است که سیره تربیتی امام صادقj، نشانگر توجه ایشان به تمامی ابعاد و ساحت‌های تربیتی (اعتقادی، عبادی و اخلاقی؛ ساحت اجتماعی، سیاسی؛ ساحت زیستی و بدنی؛ ساحت اقتصادی و حرفه‌ای؛ ساحت زیبایی‌شناختی و هنری؛ ساحت علمی و فناورانه) بوده و به همین دلیل به‌عنوان اسوه حسنه، قول و فعل و تقریر ایشان می‌تواند الگوی مطلوبی برای شکل‌بخشی به سبک زندگی آحاد جامعه باشد. متناظر با پیشنهاد کاویانی و بهره‌گیری ایشان از دیدگاه آدلر برای ارائه الگویی تجویزی برای سبک زندگی اسلامی و متناظر با محور تنه درخت سبک زندگی، می‌توان با نظر به ابعاد مختلف ساحت‌های تربیتی مطرح گردیده، نوع نگرش به هستی، نگرش به خود و نگرش به دیگران را برای شکل‌گیری سبک زندگی متربیان مبتنی بر سیره تربیتی امام تصویر نمود.

مقاله حاضر با استفاده از رویکرد تفسیری و روش‌شناسی نظریه داده بنیاد به بازسازی معنایی تحول معنوی براساس بیانات مقام معظم رهبری می‌پردازد. پرسش‌های تحقیق عبارتند از: چه مدل نظری تحول معنوی را از دیدگاه مقام معظم رهبری تبیین می‌کند؟ چه تغییراتی در جامعه ایران باید رخ دهد که تحول معنوی صورت گیرد؟ راهبردهای کنشی و پیامدهای آن چیست؟ یافته‌های به‌دست‌ آمده شامل چندین مقوله عمده به این شرح است. متعین‌های تحول درونی انسان، استمداد از دین به‌عنوان شرایط علی درونی؛ معنویت‌ستیزی استکبار در سده‌های اخیر به‌عنوان شرایط علی بیرونی، معنویت در جامعه صدر اسلام و خلأ معنوی جهان امروز و گرایش دوباره بشر به معنویت به‌عنوان بستر؛ تأثیر انقلاب اسلامی در تغییر روند معنویت‌زدایی در جهان، جایگاه و نقش معنویت در مرحله نظام اسلامی، جامعه اسلامی، تمدن اسلامی، مسئولیت دولت اسلامی نسبت به معنویت آحاد جامعه، به‌عنوان شرایط مداخله‌گر؛ معنویت در حوزه فردی نظیر خودنگری مداوم، حفظ سکینه در حوزه مسئولان و آموزش اخلاقی جامعه از سوی حکومت به‌عنوان راهبرد کنشی؛ و هدف‌دار شدن زندگی، نقش معنویت در پیروزی انقلاب، توأم بودن پیشرفت حقیقی بااخلاق و معنویت در جامعه اسلامی به‌عنوان پیامدهای مثبت تحول معنوی، طغیان سیاسی به‌عنوان پیامدهای دوری از معنویت و مقوله هسته‌ای این بررسی تحول معنوی است که مقولات عمده فوق را دربرمی‌گیرد.