جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

معارف و احکام قرآن در سه سطح و مرتبه قابل فهم و تبیین است و فهم مرتبه کامل آن بدون تبیین نبى اکرم(ص) ممکن نیست و تنها کسانى توانِ تفسیر همه معارف قرآن را دارند که همه تبیین هاى آن حضرت را دریافت کرده باشند. روایات عامّه و خاصه نشان مى دهد که امام على(ع) همه تنزیل و تأویل و معانى و معارف قرآن را از رسول خدا(ص) دریافت کرده است. بدین جهت، امام على(ع) دومین مفسر آگاه به همه معانى قرآن بوده است. در این مقاله با توجه به آیات قرآن و روایاتى از عامه و خاصه، علم آن حضرت به همه معانى و معارف و احکام قرآن روشن خواهد شد. آن گاه با استناد به روایات، تفسیرِ آن حضرت از معارف و احکام قرآن و ویژگى هاى مصحف آن حضرت و دیگر آثار تفسیرىِ وى، همراه با نگاهى به اظهارات صاحب نظران، مورد بحث قرار گرفته است.

از کارآمدترین روشهاى تربیتى که در قرآن و سیره پیشوایان دینى آمده، روش عبرت است. عبرت حالتى است که در اثر برخورد با امورى ظاهرى و مشهود، براى انسان پدید مى آید و به معرفتى باطنى و غیر مشهود منتهى مى شود. به این حالت، اگرچه روش نمى گویند ولى با توجه به عامل ایجادکننده آن، جنبه روشى پیدا مى کند. تشابه زندگى انسانها و اقوام و ملل مختلف با یکدیگر، حسابگرى و اندیشهورزى و نیز تأثیرپذیرى انسان، مبانى این روش را تشکیل مى دهند; یعنى در اثر تعامل این ویژگیها با یکدیگر، حالت عبرت پدید مى آید. دست یابى به بینش، بهره مندى از تجارب دیگران، مصونیت نسبى از خطا و درنهایت استفاده بهینه از باقیمانده عمر، از پیامدهاى تربیتى و آثار عبرت است. از منابع عبرت، مى توان به حوادث و تحولات تاریخى، سرگذشت اقوام و ملل، شگفتیهاى خلقت، حیات و مرگ تمدنها، عظمت و انحطاط دولتها، تجربیات اولیه خود انسان و در یک کلام، دنیا و سنتهاى حاکم بر آن اشاره کرد.

عدالت، مخصوصاً عدالت اقتصادى، ویژگى بسیار مهم دولت اسلامى است و در کنار تقوا، شاخص جامعه اسلامى به شمار مى رود. مفهوم عدالت اقتصادى، مراعات حقوق اقتصادى است و زمینه ساز تحقق اهداف عالیه اسلامى مى باشد. معیار عدالت، اهداف عدالت، تقدم عدالت بر رشد و توسعه و اینکه کارآیى لازمه عدالت است، از محورهاى مهم مبحث عدالت اقتصادى است. على رغم آنکه همه فرهنگها و مکاتب، خواهان عدالت اقتصادى و مدافع آن هستند ولى دین مقدس اسلام، آنگونه که امیرالمؤمنین على(ع) بحق زبانِ گویا و مجرى صادق آن بوده اند، خاستگاهها، پیامدها و اهداف خاص خود را دارد. این نوشته درصدد است درحد توان، محورهاى یاد شده را به اختصار با تکیه به سخنان آن حضرت، تبیین کند.

اساساً در منابع تربیت دینى نباید اولویت را به پیگیرى شیوه هاى جزیى داد، بلکه نیل به اصول و قواعد جامع که دربرگیرنده چارچوب تربیتى از منظر دین است، یگانه انتظار صحیح و مناسبى است که در مواجهه با این منابع باید مدّنظر قرار گیرد. سلوک و گفتار امام على(ع) به عنوان نمونه اى غنى از منابع مزبور با این رویکرد مورد توجه قرار گرفته است. برخى از این اصول عبارتند از: آخرت گرایى ـ دنیاگریزى، عمل گرایى ـ آرزوگریزى، امیدوارى ـ یأس گریزى، پایدارى ـ پرهیز از رفاه زدگى، تعقلورزى ـ غفلت زدایى، تواضع گرایى ـ تکبرگریزى.

در این نوشتار نخست به صورت اجمالى موضوع گزینش در ادبیات دانش مدیریت مرور مى شود و با تبیین مفهوم و جایگاه آن با رویکرد اسلامى، پیش نیازهاى پرداختن به موضوع اصلى مقاله ارائه مى گردد. از آنجا که بخش قابل توجهى از نامه ها و گفتارهاى آن حضرت در نهج البلاغه در رابطه با معیارهاى گزینش است و در این مقاله نیز مجال پرداختن به همه آنها نیست، نگارنده قلمرو بحث را به بررسى معیارهاى گزینش در نامه 53 نهج البلاغه محدود کرده است. در این راستا، مجموعه معیارها در قالب دسته بندى از مقامهایى که در این نامه به معیارهاى گزینش افراد براى آنها اشاره شده است، پى گیرى مى شود.

آقاى استیو ریچارد، فرضیه پلورالیسم دینى جان هیک را از سه منظر کلامى، معرفت شناختى و روش شناختى قابل نقد مى داند. در نقد کلامى، که در این شماره تقدیم مى شود، او معتقد است این فرضیه جوابى است به سؤال رابطه مسیحیت با ادیان دیگر از درون سنت مسیحى. به نظر نویسنده، در سنت کلامى مسیحى در خصوص رابطه مسیحیت با ادیان دیگر عمدتاً دو پاسخ وجود داشته است: انحصارگرایى و شمول گرایى. به اعتقاد آقاى ریچارد، فرضیه پلورالیسم دینى جان هیک جواب سوّمى به این سؤال است. در این مقاله، انتقادات انحصارگرایان و شمول گرایان به پلورالیسم دینى مطرح شده و سپس به اختصار جوابهاى جان هیک با استفاده از نوشته هاى او آورده شده است.

رعایت حقوق اجتماعى شهروندان یکى از مطالبات اساسى متفکّران از حکومت ها بوده است و بى شک امام على(ع) بیشترین عنایت را به رعایت حقوق انسانها در مقام عمل و نظر داشته اند. در این مقاله به رابطه بین حق و تکلیف از دیدگاه آن حضرت اشاره شده و سپس مبناى حقوق و تکالیف انسان مورد بررسى قرار گرفته و بعد از آن به انگیزه حکومت و سیاست از دیدگاه حضرت على(ع) پرداخته شده است. پایبندى به اصول و ارزش هاى اخلاقى، تقید با احکام الهى، انتقادپذیرى، منع از تملق و تشریفات، مشورت و احترام به فکر دیگران از موضوعات مطرح شده در این باره اند و در پایان به برخى از حقوق اقتصادى مانند آزادى تولید همراه با تأمین اجتماعى، رعایت عدالت در تقسیم بیت المال، توجه به قشر ضعیف و برخى دیگر از حقوق اجتماعى انسان نیز اشاره شده است.