جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این مقاله، به طور فشرده عوامل موثر در کودک، والدین و تعامل والدین ـ کودک به منظور علت شناسى پرخاشگرى در خردسالان بررسى شده و انواع رهیافت هاى درمانى[1] نقد و تبیین شده است. در هر رهیافت درمانى، مؤلفه هاى کودک، والدین و تعامل والدین ـ کودک شناسایى شده و براى نشان دادن دیدگاه درمانى مورد نظر، یک نمونه و مراجع ارائه شده و سپس از روش مصاحبه ى منظم براى مقوله بندى ادراک مادر و تجربیات ذهنى او از فرزندش و رابطه ى والدین استفاده شده است. در پایان، ارتباط ادراک مادر از رابطه با فرزندش، رفتار والدین و رفتار کودک مورد بحث قرار گرفته است.

این مقاله با بررسى مفهوم مرزها در خانواده و مفاهیم مرتبط با آن، از دیدگاه ساخت نگرى مینوچین، به شرح انواع مرزها در خانواده و تأثیر آنها در کارایى و تعادل خانواده پرداخته است. سپس به درمان مشکلات خانواده از طریق مرزسازى اشاره مى کند. در بخش دوم مقاله، حدود و مرزها در خانواده از دیدگاه اسلام بررسى شده است. این حدود در زمینه روابط جنسى، نوع تعامل زن و مرد، فضاهاى روان شناختى در خانواده و نوع روابط خانواده با سایرین تبیین مى شود. در پایان مقاله مرزهاى خانواده در دو دیدگاه مقایسه شده است. هر دو دیدگاه بر لزوم دورى یا نزدیکى و بسته یا باز بودن برخى روابط اعضاى خانواده و لزوم وجود فضاى روان شناختى متمایز براى زیرمنظومه ها در خانواده تأکید دارند. در عین حال تعالیم اسلام مرزها در خانواده را با گستره بیشترى در نظر گرفته و بر بعد اخلاقى آن تأکید مى کند. روش تحقیق در این مقاله در بخش اول توصیفى ـ تاریخى و در بخش دوم تحلیل محتوا براساس روشهاى استنباطى در آیات قرآن و احادیث است.

دعا در سراسر تمدن انسان و در تمام فرهنگ ها و ادیان وسیله اى براى رهایى از گرفتارى ها، درماندگى ها، تحقق آرزوها و درمان آسیب هاى بدنى و روانى بوده است. در قرآن کریم موارد فراوانى از توسل پیامبران و مردمان به دعا آمده است. در این گزارش با پژوهش در هنگامه هاى دعا در قرآن کریم و توجه به آنچه در هنگامه هاى روان درمانى مى گذرد به پرسشهایى چند پاسخ مى دهیم: 1. آیا مراسم دعا با مراحل روان درمانى مقایسه شدنى است؟ چگونه؟ 2. آیا چگونگى و چندى سخن و واژه ها در قرآن کریم با آنچه در روان درمانى به کار مى رود همسانى دارد؟ 3. آیا شرایط پذیرش دعا در قرآن کریم، پیام هایى براى افزایش تأثیرپذیرى روان درمانى دارد؟ براى پاسخ به این پرسشها، نخست باید دیدگاه خود را در روان درمانى روشن کنیم و سپس آن را با آنچه که در قرآن کریم درباره دعا آمده است مقایسه و آن گاه نتیجه گیرى کنیم.

مکاتب مختلف روان شناسى مثل روانکاوى، رفتارگرایى، انسان گرایى، مکتب شناختى و ... تلاش زیادى براى درک انسان و معضلات روان شناختى ـ رفتارى وى نموده و از جنبه هاى گوناگون به انسان و نیازهایش نگریسته اند. دیدگاه دینى نیز انسان و مسائل او را مورد توجه و امعان نظر قرار داده است. در این تحقیق سعى شده است دیدگاه هاى مکتب شناختى و اندیشه دینى در ارتباط با نقش باورها و عقاید انسان و تأثیر آن بر رفتار و عاطفه وى مقایسه شود. اندیشمندان مکاتب رایج عموماً تفکر دینى را جزئى از کل اندیشه انسانى مى دانند و با غفلت از فطرت و اندیشه توحیدىِ آدمى، دین را صرفاً به عنوان اهرمى کمکى در درمان بیماریهاى روانى و ناراحتیهاى روحى که گاه مى توان از آن استفاده کرد، مطرح نموده اند. در صورتى که در حوزه معرفت دینى، بستر و زمینه اصلى تفکر و باورهاى درست را اندیشه توحیدى و ایمان به خدا تشکیل مى دهد و زیربناى اصلى باورهاى غیر منطقى را ناباورى به تفکر توحیدى مى داند. طبق نظر مدل شناختى، زیربناى سیستم باورهاى انسانى را عواملى همچون محیط، شیوه تربیت و نیز خصوصیات شخصى فرد تشکیل مى دهد و منطقى بودن باورها را جامعه و فرد تعیین مى کند. ولى در دیدگاه دینى، گستره این باورها ازمحدوده انسان و روابطش با خود و دیگران به وسعت یک جهان بینى بسط مى یابد. طبق اندیشه دینى اساس باور منطقى انسان را ایمان به خدا، قیامت و معاد و ایمان به ملائکه (غیب) و کتاب تشکیل مى دهد و اساس باورهاى غیرمنطقىِ انسان، کفر به خدا و روز قیامت است.

در دهه گذشته تحقیقات و بررسى هاى بسیارى در ارتباط با عفو و گذشت و تأثیر آن در سلامت روان انجام شده است. اغلب پژوهش هاى به عمل آمده بیانگر تأثیر مستقیم عفو و گذشت با ابعاد تأثیرگذار در سلامت روان بوده اند. براى مثال پژوهشها نشان داده اند که عفو و گذشت در کاهش اضطراب و افسردگى تأثیر داشته است. در این تحقیق پژوهشگر درصدد است که تأثیر عفو و گذشت را در کاهش اضطراب والدینِ کودکانِ استثنایى و عادى مورد بررسى قرار دهد. بعلاوه بررسى تفاوتِ میزانِ اضطراب و میزان عفو و گذشت در والدینِ کودکان عادى و استثنایى از اهدافِ این پژوهش بوده است. با استفاده از نمونه گیرى تصادفى 36 نفر از والدین کودکانِ استثنایى، و 36 نفر از والدین کودکانِ عادى به قید قرعه از میان والدین ساکن در شهرستانِ نهبندان انتخاب شدند و پرسشنامه هاى «اضطراب اشپیلبرگر» و «عفو و گذشت» إن رایت و همکاران بر روى این افراد اجرا گردید. تحلیل داده ها نشان داد که همبستگى منفى معنادارى بین میزان «عفو و گذشت» و میزان «اضطراب» والدین کودکان عادى، و والدین کودکانِ استثنایى وجود دارد. تحلیل داده ها همچنین مشخص نمود که میزان عفو و گذشت والدین کودکان عادى از میزان عفو و گذشت والدین کودکان استثنایى بیشتر است، در حالیکه میزان اضطراب والدین کودکانِ استثنایى از میزانِ اضطراب والدین کودکان عادى بیشتر بود.[1] [1]. از گروه تحقیقات اسلامى دانشکده روان شناسى و علوم تربیتى دانشگاه تهران به علت شرکت در بحثهاى سازه روان شناختى عفو و گذشت و از خانم هاشمى زاده، به خاطر کمک در جمع آورى داده ها تشکر و قدردانى مى شود.

هرچند مشاوره در مفهوم حرفه اى آن پدیده اى جدید است و به عنوان یکى از دستاوردهاى دانش روان شناسى نوین و تمدن مغرب زمین در سده اخیر تلقى مى شود، امّا به مفهوم وسیع هدایت و راهنمایى انسانها و کمک خواستن از افراد صاحب نظر و خردمند همواره مورد تأکید اسلام و سیره معصومین(ع) بوده است. اسلام به عنوان مکتبى جامع و همه جانبه نگر براى سلامتى روح و روان انسان اهمیتى فوق العاده قائل است. به همین جهت با ارائه برنامه ها و دستورات لازم تمهیدات لازم براى تحقق آن را فراهم نموده است، و اتفاقاً از همین زاویه است که مى توان مسأله مشاوره و روان درمانى را از دیدگاه اسلام مورد بررسى و کنکاش قرار داد. در این مقاله ضمن تبیین مفهوم مشاوره از نگاه روان شناسى معاصر و اسلام و بیان تفاوتهاى مفهومى مشاوره از این دو منظر، استدلال شده است که اسلام یک مکتب و نظریه مشاوره اى نیست بلکه نظام فکرى، عقیدتى و رفتارى جامعى است که چارچوبهاى کلى زندگى انسان سالم را ترسیم کرده و راههاى وصول به فلاح و سعادت نهایى را مشخص نموده است و امر مشاوره همچون سایر امور بشرى باید اصول و روشهاى خود را لااقل در جوامع اسلامى با اهداف، ارزشها و هنجارها، برنامه ها و تکالیف اعلام شده از سوى آن تطبیق دهد.