جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکى از وظایف اصلى مدیریت انگیزش کارکنان است; یعنى ایجاد و یا تقویت نیرویى درونى در کارکنان که موجب بروز و تداوم رفتارهاى خاصى گردد. مهم ترین عوامل و یا متغیرهایى که باعث ایجاد انگیزه در کارکنان مى شوند عبارت اند از: باورهاى دینى; برخورد عادلانه; تأمین مطلوب نیازهاى معیشتى (مادى); جذّابیّت اهداف; توجه، تمجید و تشویق; طراحى مناسب شغل که شامل: مهندسى شغل، توسعه شغل، چرخش شغل، غنى سازى شغل، مشاغل گروهى و خصوصیات مطلوب شغلى مى شود. با استفاده از این متغیرها مى توان نتیجه گرفت که اهتمام بیشتر به انگیزه هاى معنوى; طراحى عادلانه سازمان و سیستم پرداختى آن; تأمین مطلوب نیازهاى کارکنان با توجه به شناخت نیازهاى آن; طراحى اهداف جذّاب; تشویق، توجه و تمجید کارکنان و، سرانجام، طراحى شغلهاى متناسب با روحیات و نیازهاى کارکنان باعث انگیزش بیشتر در کارکنان مى شود.

با بررسى اجمالى معرفت شناسى علوم تجربى بالعموم و علم مدیریت به طور خاص، در این مقاله، جایگاه این علوم در بین معارف بشرى بازشناسى شده و سپس به تبیین معرفت شناسى مدیریت اسلامى به عنوان پیش فرض مهم براى ورود به دانش مدیریت اسلامى پرداخته و آبشخورهاى معرفتى اى را که این دانش از آن تغذیه مى نماید، شناسانده شد، تا هم توجیهى معقول براى چنین دانشى فراهم آید و هم مبادى و لوازم منطقى براى ورود به این دانش شناسایى گردد. این مقاله توانسته است بر این نکته تأکید کند که علم مدیریت همچون تمامى شاخه هاى علوم انسانى متأثر از مبادى و مبانى خاص معرفتى است و تحت تأثیر آن مبانى، روش و منابع نیز معین مى گردد. در حال حاضر منبع و روش هردو محکوم نوعى معرفت شناسى حس گرایانه شده است که باعث گردیده از دیگر روش ها و منابع معرفتى آگاهانه عدول نماید. آنچه معرفت شناسى دینى در اختیار مى گذارد، علاوه بر تأیید برخى کاربرد روش ها و منابع معرفتى دیگر، با شکستن نگرش انحصارگرایانه آنها، روش ها و منابع دیگرى را فراروى امر پژوهش قرار مى دهد. استفاده از منابع وحى، بدیل دیگرى است که معرفت شناسى دینى ارائه مى دهد و مدیریت اسلامى با تأثیرپذیرى از این نوع معرفت شناسى، بسطى دیگر در موضوعات و روش هاى خود پیدا مى کند. مقاله حاضر رویکرد معرفت شناسانه را بازبینى کرده، تأثیر آن را در حوزه هاى متنوع مدیریتى بیان مى کند.

پیامبر(صلى الله علیه وآله)موضوع «شایسته سالارى» به عنوان یک شاخص مهم مدیریت اسلامى مورد توجه قرار گرفته است. علاوه بر این، عناصر مهم سازماندهى، همچون: تقسیم کار و هماهنگى نیز با رویکردى تطبیقى مطرح گردید و چگونگى تقسیم کار در میان گروه ها و طبقات مختلف جامعه اسلامى در عصر امام على(علیه السلام) و توزیع نقش هاى کلیدى و وظایف عمده اجتماعى در میان قبایل و اقشار گوناگون، به عنوان یک نمونه تاریخى آورده شد. از سوى دیگر، هماهنگى میان خرده سیستم هاى هر سازمانى، نیازمند انسجام و پیوستگى تشکیلاتى است. با به کارگیرى اصول هماهنگى، انسجام در سازمان ایجاد شده و تفرقه و ناهماهنگى از سازمان اسلامى برطرف مى گردد و این همان چیزى است که از سیره معصومانى همچون امام على(علیه السلام)استفاده مى گردد. در این مقاله ابتدا مفهوم سازمان و سازماندهى بررسى شده و سپس اهمیت و ضرورت آن در اسلام بیان گردیده است. در ادامه با توجه به سیره

عدالت سازمانى، بر رضایت از پرداخت، تعهد سازمانى و تمایل به ترک خدمت کارکنان سازمان تأثیر مى گذارد. عدالت پرداخت داراى دو جنبه درونى و بیرونى است. کارکرد نظام هاى طبقه بندىِ مشاغل، برقرارى عدالت درونى است. مراجع درونى و بیرونى در فرایند مقایسه عادلانه بودن حقوق و مزایاى کارکنان نقش مهم و تعیین کننده دارند. یافته هاى این بررسى حکایت از آن دارد که متغیرهاى چندپیشگى و سطح تحصیلات با به کارگیرى مراجع بیرونى ارتباط مستقیم دارند، در حالى که بین متغیرهاى سن، نوع کار، سابقه کار و سطح سازمانى با نوع مراجع به کار گرفته شده رابطه معنادارى مشاهده نگردید.

نظریه ها نقش محورى در حل مسائل هر علمى، از آن جمله علم مدیریت، دارند. در واقع نظریه پاسخ به مسأله اى است که در مواجهه با واقعیتى و در قلمروى خاص رخ داده است. اما اینکه نظریه چیست و ماهیت آن کدام است، رویکردهاى مختلفى به آن شده است که از تجربه گرایى محض تا ایده آل گرایى، زنجیره وسیعى را دربرمى گیرد. مدلها در ارائه توصیفى از پدیده هاى متغیر و تأثیرگذار، نظریه ها را در چارچوب خاصى به نظم مى کشانند. هر نظریه با هدف تبیین کنندگى از پدیده خاص، تنها بازگویى بخشى از آن پدیده را به عهده دارد و بخش دیگر با توجه به گرایشها و ترجیحات مختلف، فروگذارده مى شود. عوامل فرامعرفتى، قلمرو مسأله یابى و ارائه راه حل مسائل را تحت تأثیر قرار مى دهد و این سبب تعین یافتگى نظریه ها در تبیین پدیده ها مى گردد; بنابراین لازم است هر نظریه را با توجه به زمینه هاى تاریخى، اجتماعى و معرفتى که در پیدایش آن نقش داشته اند، مورد ملاحظه قرار داد، تا با پیدایش و اصلاح عناصر تأثیرگذار بر آن، بتوان به توسعه نظریه پردازى در شاخه هاى مختلف علوم کمک کرد.

صاحب نظران براى تکامل شناخت و مدیریت منابع انسانى سازمان، سه رخداد برجسته را در سیر تاریخ تحول دانش مدیریت ضرورى دانسته اند: نهضت روابط انسانى; جنبش مدیریت کیفیت جامع و رهیافت اقتضایى به مدیریت. این سه رخداد برجسته حاکى از آن است که هر چه شناخت نسبت به انسان بیشتر شود، سبک مدیریت نیز تغییر مى کند. بررسى سیر تحول دانش مدیریت در جهان نیز نشان مى دهد که پیشرفت در ابعاد گوناگون آن، نزدیک شدن به ارزش هاى معنوى را به همراه داشته است. با عنایت به این واقعیت، تحلیل و تبیین حوزه هاى تأثیر آموزه هاى دینى بر وظایف مدیریت، براى تدوین نظام مدیریت اسلامى راه گشا خواهد بود. در این مقاله نظریه هاى علم مدیریت در زمینه هاى نگرش مدیر نسبت به انسان، سبک مدیریت، اعتدال مدیریت، انگیزش، خلاقیت و نوآورى، تصمیم گیرى و حل مسأله، رویارویى با عدم اطمینان، ارتباطات، شنود مؤثر و اصالت عمل، با آموزه هاى دین مبین اسلام مقایسه شده است.